Τι Κάνουμε στην Τροφή Μας;

ΟΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ στην τροφή μας δεν είναι κάτι καινούριο. Στην πραγματικότητα, επί ολόκληρες γενιές ο άνθρωπος έχει γίνει επιδέξιος όσον αφορά την τροποποίηση των τροφίμων. Μέθοδοι προσεκτικής διασταύρωσης δημιούργησαν πολλές νέες ποικιλίες σοδειών, βοοειδών και προβάτων. Μάλιστα, ένας εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών δήλωσε ότι «σχεδόν κάθε τρόφιμο που αγοράζετε έχει τροποποιηθεί μέσω των κλασικών μεθόδων διασταύρωσης».

Τροποποίηση των τροφίμων δεν γίνεται μόνο με διασταυρώσεις. Η βιομηχανία τροφίμων έχει αναπτύξει πολλές διαδικασίες κατεργασίας και επεξεργασίας τους, είτε για να βελτιώσει τη γεύση ή το χρώμα τους είτε για να τα τυποποιήσει και να τα συντηρήσει. Οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να τρώνε τρόφιμα τα οποία έχουν τροποποιηθεί με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο.

Αλλά ολοένα και περισσότεροι καταναλωτές προβληματίζονται για το τι συμβαίνει τώρα στις τροφές μας. Γιατί; Μερικοί φοβούνται ότι οι σύγχρονες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται τώρα θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των τροφίμων. Είναι δικαιολογημένος αυτός ο προβληματισμός; Ας εξετάσουμε τρεις τομείς που προκαλούν ανησυχία. a

Ορμόνες και Αντιβιοτικά

Από τη δεκαετία του 1950, σε μερικές περιοχές, προστίθενται μικρές δόσεις αντιβιοτικών στην τροφή πουλερικών, γουρουνιών και βοοειδών. Σκοπός είναι να μειωθεί ο κίνδυνος ασθενειών, ιδιαίτερα εκεί όπου τα ζώα βρίσκονται μαζί σε κλειστούς χώρους.  Σε μερικές χώρες προστίθενται επίσης ορμόνες στις ζωοτροφές για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των ζώων. Λέγεται ότι οι ορμόνες και τα αντιβιοτικά προστατεύουν τα ζώα από λοιμώξεις και κάνουν πιο προσοδοφόρα την εντατική κτηνοτροφία ωφελώντας τον καταναλωτή, ο οποίος αγοράζει σε χαμηλότερες τιμές.

Όλα καλά ως εδώ. Μήπως, όμως, το κρέας των ζώων που τρέφονται με αυτά τα πρόσθετα ενέχει κινδύνους για τον καταναλωτή; Μια έκθεση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει πιθανότητα τα βακτήρια να επιβιώνουν από τη δράση των αντιβιοτικών και να περνούν στον καταναλωτή. «Μερικά από αυτά τα βακτήρια, όπως η Σαλμονέλα και το Καμπυλοβακτήριο, θα μπορούσαν να είναι κύρια αιτία προσβολής του ανθρώπου από σοβαρές ασθένειες μέσω της τροφικής αλυσίδας», αποκάλυψε η έκθεση. Επιπλέον, τι γίνεται αν η τροφική αλυσίδα περιέχει όχι μόνο βακτήρια αλλά και υπολείμματα αντιβιοτικών; Έχουν εκφραστεί φόβοι ότι, ως αποτέλεσμα, μικρόβια που προκαλούν ασθένειες στους ανθρώπους θα μπορούσαν σταδιακά να αναπτύξουν αντίσταση στα αντιβιοτικά.

Τι θα πούμε για το κρέας στο οποίο έχουν χρησιμοποιηθεί ορμόνες; Ο Δρ Χάινριχ Καρκ, καθηγητής στο Μόναχο, σχολιάζει: «Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι το κρέας ζώων στα οποία γίνεται χρήση ορμονών δεν είναι επιζήμιο για την υγεία, με την προϋπόθεση ότι αυτές οι ουσίες χορηγούνται σύμφωνα με τις οδηγίες». Ωστόσο, η εφημερίδα Ντι Βόχε (Die Woche) αναφέρει ότι στο ζήτημα της ασφάλειας του κρέατος των ζώων στα οποία γίνεται χρήση ορμονών, «τα τελευταία 15 χρόνια, οι ερευνητές δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε μια κοινή άποψη». Στη Γαλλία δε, το ερώτημα σχετικά με το αν πρέπει να χρησιμοποιούνται ορμόνες στο κρέας έχει λάβει κατηγορηματική απάντηση: “Όχι! Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ορμόνες!” Σαφώς, η διένεξη δεν έχει πάψει.

Ακτινοβολημένα Τρόφιμα

Από τότε που άρχισαν τα πειράματα στη Σουηδία το 1916, τουλάχιστον 39 χώρες έχουν αποδεχτεί τη μέθοδο έκθεσης τροφίμων, όπως οι πατάτες, το καλαμπόκι, τα φρούτα και το κρέας, σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Γιατί; Λέγεται ότι η ακτινοβόληση σκοτώνει τα περισσότερα βακτήρια, έντομα και παράσιτα, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο να προσβληθεί ο καταναλωτής από κάποια τροφική νόσο. Επίσης αυξάνει τη διάρκεια ζωής του προϊόντος.

Φυσικά, οι ειδικοί λένε ότι το ιδανικό είναι να τρώμε καθαρά και φρέσκα τρόφιμα. Αλλά ποιος διαθέτει χρόνο να ετοιμάζει φρέσκα τρόφιμα τακτικά; Ο χρόνος που δαπανάει το μέσο άτομο για τα γεύματά του είναι «δέκα λεπτά για το πρωινό και δεκαπέντε λεπτά για το μεσημεριανό και το δείπνο», σύμφωνα με το περιοδικό Τεστ (Test). Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι πολλοί καταναλωτές προτιμούν τα έτοιμα τρόφιμα που έχουν μακρά διάρκεια ζωής. Είναι όμως ασφαλή τα ακτινοβολημένα τρόφιμα;

Το 1999 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας δημοσίευσε την έρευνα μιας διεθνούς ομάδας ειδικών. Αυτοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ακτινοβολημένα τρόφιμα «είναι και ασφαλή για κατανάλωση και επαρκή από θρεπτική άποψη». Οι υποστηρικτές αυτής της μεθόδου συγκρίνουν την ακτινοβόληση των τροφίμων με την αποστείρωση των ιατρικών επιδέσμων​—η οποία γίνεται επίσης μέσω ακτινοβόλησης—​ή με το πέρασμα των αποσκευών από το ηλεκτρονικό μηχάνημα ελέγχου στο αεροδρόμιο. Οι επικριτές, ωστόσο, ισχυρίζονται ότι η ακτινοβόληση μειώνει τη φυσική ωφελιμότητα των τροφίμων και ότι μπορεί να περιλαμβάνει κινδύνους οι οποίοι είναι ακόμη άγνωστοι.

 Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα

Οι γενετιστές είχαν εδώ και καιρό τη δυνατότητα να μεταφέρουν κάποιο γονίδιο από το DNA ενός οργανισμού μέσα στο DNA κάποιου άλλου του ίδιου είδους. Σήμερα, ωστόσο, οι γενετιστές μπορούν να προχωρήσουν πολύ περισσότερο. Για παράδειγμα, υπάρχουν φράουλες και ντομάτες οι οποίες έχουν τροποποιηθεί με ένα γονίδιο ψαριού, πράγμα που τις κάνει λιγότερο ευαίσθητες σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Έχουν λεχθεί πολλά, θετικά και αρνητικά, σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. b Οι υποστηρικτές τους λένε ότι αυτό το είδος βιοτεχνολογίας είναι πιο προβλέψιμο και πιο ελεγχόμενο από τις κλασικές μεθόδους διασταύρωσης φυτών, ότι θα αυξήσει τις σοδειές και θα μειώσει την ανθρώπινη λιμοκτονία. Είναι, όμως, ασφαλές να τρώμε γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα;

Κάποια ομάδα επιστημόνων που εκπροσωπούσαν ακαδημίες της Αγγλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών καθώς επίσης της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Κίνας, του Μεξικού και άλλων κρατών του αναπτυσσόμενου κόσμου ετοίμασε μια έκθεση σχετικά με αυτό το ζήτημα. Η έκθεση δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2000 και ανέφερε: «Μέχρι σήμερα, έχουν καλλιεργηθεί πάνω από 300 εκατομμύρια στρέμματα διαγονιδιακών [γενετικά τροποποιημένων] σοδειών και δεν έχουν αναφερθεί προβλήματα υγείας σε ανθρώπους τα οποία να σχετίζονται συγκεκριμένα με την κατανάλωση διαγονιδιακών τροφών ή παραγώγων τους». Σε μερικές περιοχές τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα θεωρούνται τόσο ασφαλή όσο και τα συμβατικά τρόφιμα.

Σε άλλα μέρη, όμως, η αβεβαιότητα είναι διάχυτη. Στην Αυστρία, στη Βρετανία και στη Γαλλία, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα αντιμετωπίζονται με δυσπιστία από μερικούς. Κάποιος Ολλανδός πολιτικός είπε σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα: «Υπάρχουν συγκεκριμένα είδη τροφίμων τα οποία απλώς δεν μας αρέσουν». Οι επικριτές αυτών των τροφίμων στρέφουν επίσης την προσοχή στα ηθικά ερωτήματα και στους πιθανούς κινδύνους για το περιβάλλον.

Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων και ότι πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες για τους πιθανούς κινδύνους όσον αφορά τους καταναλωτές. Λόγου χάρη, ο Βρετανικός Ιατρικός Σύλλογος θεωρεί πως η γενετική μηχανική υπόσχεται μεγάλα οφέλη για τους ανθρώπους. Ωστόσο, αναφέρει ότι η ύπαρξη κάποιων σημείων που προκαλούν ανησυχία​—όπως το ζήτημα των αλλεργικών αντιδράσεων στα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα—​σημαίνει ότι «είναι απαραίτητη περαιτέρω έρευνα».

Ισορροπημένες Προσωπικές Επιλογές

Σε μερικές χώρες μέχρι και το 80 τοις εκατό των τροφίμων που καταναλώνονται έχουν υποστεί επεξεργασία. Συνήθως χρησιμοποιούνται πρόσθετα για τη βελτίωση ή την τυποποίηση της γεύσης και του χρώματος, καθώς και για την επιμήκυνση της διάρκειας ζωής τους. Μάλιστα, κάποιο σύγγραμμα τονίζει ότι «πολλά σύγχρονα προϊόντα, όπως αυτά με τις λίγες θερμίδες, τα σνακς και τα έτοιμα τρόφιμα, δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν χωρίς τα πρόσθετα των τροφίμων». Τέτοιου είδους τρόφιμα είναι επίσης πιθανότερο να περιέχουν γενετικά τροποποιημένα συστατικά.

Επί χρόνια η παγκόσμια γεωργία στηρίζεται σε μεθόδους τις οποίες πολλοί άνθρωποι θεωρούν επιζήμιες. Η χρήση τοξικών παρασιτοκτόνων είναι  μόνο ένα παράδειγμα. Επιπλέον, η βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποίησε για κάποιο χρονικό διάστημα πρόσθετα τα οποία ίσως έχουν προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε μερικούς καταναλωτές. Μήπως οι νέες τεχνολογίες τροφίμων ενέχουν κινδύνους σε αξιοσημείωτα μεγαλύτερο βαθμό από εκείνες τις μεθόδους; Ακόμη και οι ειδικοί δεν μπορούν να συμφωνήσουν. Μάλιστα, βαρυσήμαντες επιστημονικές εκθέσεις υποστηρίζουν και τη μία και την άλλη άποψη και φαίνεται να μεγαλώνουν τη διχογνωμία.

Πολλοί άνθρωποι σήμερα, επειδή πιστεύουν ότι είναι δύσκολο να αποφύγουν τα τρόφιμα υψηλής τεχνολογίας ή επειδή θεωρούν άλλα ζητήματα περισσότερο επιτακτικά, αποφασίζουν να μην ανησυχούν για αυτό το θέμα. Άλλοι, ωστόσο, ανησυχούν αρκετά. Τι μπορείτε να κάνετε αν εσείς και η οικογένειά σας δεν είστε σίγουροι για το αν πρέπει να τρώτε επεξεργασμένα τρόφιμα τα οποία φαίνεται να έχουν υποστεί περίπλοκη κατεργασία με σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους; Υπάρχουν πρακτικά μέτρα που ίσως επιλέξετε να πάρετε, μερικά από τα οποία εξετάζονται στο επόμενο άρθρο. Πρώτα, όμως, ίσως θα ήταν σοφό να βεβαιωθούμε ότι έχουμε ισορροπημένη άποψη για το ζήτημα.

Η ασφάλεια των τροφίμων είναι σαν την υγεία. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει τρόπος για να επιτευχθεί η τελειότητα. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό φύση & κόσμος (natur & kosmos), ακόμη και εκείνοι που είναι γνωστό ότι δίνουν μεγάλη προσοχή στην επιλογή και προετοιμασία των τροφίμων κάνουν πάντα συμβιβασμούς στο θέμα της διατροφής. Αυτό που ωφελεί έναν μπορεί να βλάψει κάποιον άλλον. Δεν θα ήταν σοφό, λοιπόν, να καλλιεργούμε μια ισορροπημένη στάση και να αποφεύγουμε τις ακρότητες;

Βέβαια, η Αγία Γραφή δεν μας λέει τι να αποφασίσουμε σε σχέση με τις σημερινές τροφές που παράγονται με τη βοήθεια της υψηλής τεχνολογίας. Μας διδάσκει, όμως, να καλλιεργούμε μια ιδιότητα η οποία θα μας βοηθήσει σε αυτό το ζήτημα. Το εδάφιο Φιλιππησίους 4:5 λέει: «Η λογικότητά σας ας γίνει γνωστή σε όλους τους ανθρώπους». Η λογικότητα είναι δυνατόν να μας βοηθήσει να παίρνουμε ισορροπημένες αποφάσεις και να αποφεύγουμε τις ακρότητες. Μπορεί να μας συγκρατήσει από το να υπαγορεύουμε στους άλλους τι πρέπει ή τι δεν πρέπει να κάνουν σε σχέση με αυτό το ζήτημα. Και μπορεί να μας προφυλάξει από άστοχες, διαιρετικές αντιλογίες με εκείνους των οποίων οι απόψεις σχετικά με αυτό το θέμα μπορεί να είναι διαφορετικές από τις δικές μας.

Πρέπει να παραδεχτούμε, ωστόσο, ότι πολλοί από τους κινδύνους που συνδέονται με τα τρόφιμα δεν είναι τόσο αμφιλεγόμενοι. Ποιοι είναι μερικοί από αυτούς και ποιες προφυλάξεις μπορείτε να πάρετε;

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Επηρεάζουν τον καταναλωτή οι ορμόνες και τα αντιβιοτικά που χορηγούνται στα βοοειδή;

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Είναι σοφό να διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες των τροφίμων

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Υπάρχουν πλεονεκτήματα στο να αγοράζετε φρέσκα τρόφιμα τακτικά