Kwa sa “Levanzil Zida”?

AN Avril 2006, i ti annan en lartik dan bann zournal dan lemonn antye konsernan konteni en vye maniskri ki annan pour tit “Levanzil Zida” ki bann spesyalis Labib ti pe lanse avek piblik. Sa vye maniskri ki an Angle i apel “Gospel of Judas” i enn ki’n ganny dekouver resaman. Sa bann lartik i dir ki sa dokiman ki bann spesyalis Labib ti pe lanse ti pou sanz lafason ki nou konsider Zida, sa disip ki ti trai Zezi. Zot dir ki sa dokiman i dekrir Zida konman en ero, sa zapot ki ti pli byen konn Zezi, e Zezi menm ki ti demann Zida pour trai li.

Eski maniskri “Levanzil Zida” i otantik? Eski i revel serten lenformasyon ki’n ganny kasyet lo Zida Iskaryot, lo Zezi, oubyen bann premye Kretyen? Eski i devret enfliyans lafason ki nou konsider larelizyon Kretyen?

DEKOUVERT “LEVANZIL ZIDA”

Ki mannyer “Levanzil Zida” in ganny dekouver, personn pa konnen. Dan plas ganny dekouver e dokimante par bann arkeolog, sa dokiman in zis aparet lo marse bann keksoz antik tar dan bann lannen 1970 oubyen boner 1980. I paret ki i ti ganny dekouver Lezip an 1978 dan en latonm abandonnen posibleman dan en kavern. I ti enn parmi kat maniskri separe ki ti dan en codex (en kalite ansyen liv) ki ti’n ganny ekrir an Coptic (en langaz ki bann Ezipsyen ti koze dan letan lontan).

Prezerve tou sa syek dan sa klima so Lezip, avek en kouvertir kwir, sa codex ti vreman frazil e i ti pe vitman deteryore. Detrwa spesyalis Labib ti vwar sa codex an 1983, me son pri ti tro egzorbitan, alor zot pa ti aste. Sa codex ti kontinyen deteryore akoz i pa ti pe ganny byen mentenir. Lannen 2000, en eksper Swis dan lobze antik ti aste sa codex. Apre, i ti donn en group eksper enternasyonal ki travay anba Maecenas Foundation for Ancient Art ek National Geographic Society pour repar sa codex ki ti’n aprezan deteryore an bann pti morso. Sa tim  eksper ti pou bezwen determin laz sa codex, tradwir, e enterpret son konteni.

Dapre tes carbon-14 dating, sa codex ti otantik e date apepre trwazyenm oubyen katriyenm syek N.L. Par kont, sa bann eksper ti dir ki i posib ki “Levanzil Zida” ti’n ganny tradwir apartir son langaz orizinal Grek, e sa tradiksyon ti’n ganny fer bokou pli boner ki dat ki rezilta sa tes i revele. Alor, dan ki peryod letan e kote “Levanzil Zida” ti ganny ekrir?

“LEVANZIL ZIDA” I EN LEVANZIL GNOSTIC

Premye fwa ki “Levanzil Zida” i ganny mansyonnen i dan sa ki Irenaeus, en ekriven ki dir i en Kretyen ti ekrir ver lafen dezyenm syek N.L. Irenaeus ti ekrir sa konsernan enn parmi sa bann group ki i pa ti kontan zot lansennyman dan son liv ki apel Against Heresies: “Zot dir ki Zida sa tret ti konn tre byen sa bann keksoz, e zis li tousel ki ti akonplir mister sa traizon akoz i ti konn laverite pli byen ki okenn lezot dimoun. I atraver li ki tou keksoz lo later e dan lesyel in alor dan en konfizyon. Zot in envant en listwar e apre apel li Levanzil Zida.”

Irenaeus ti espesyalman anvi denons plizyer lansennyman bann Kretyen Gnostic ki dir ki zot annan bann konnesans profon ki sekre. I ti annan en kantite sa bann group Gnostic, sakenn avek zot prop konprenezon ek lenterpretasyon lo laverite. Zot ansenny zot prop krwayans baze lo sa ki zot in ekrir, bann krwayans ki ti vin popiler pandan dezyenm syek N.L.

Sa bann levanzil Gnostic i souvan dir ki bann zapot ki ti pli pros avek Zezi pa ti konpran son mesaz e ki i ti annan serten sekre ki Zezi ti ansennyen ki zis en ptigin ki ti konpran. * Serten sa bann group Gnostic ti krwar ki sa lemonn ki nou pe viv ladan ti en prizon. Alor, sa bondye ki’n kree later ki Lekritir Ebre i mansyonnen i en bondye ki mwen enportan konpare avek sa plizyer bondye parfe. Zot ti dir ki zis bann ki ti annan sa konnesans spesyal ki ti pou konpran sa sekre, setadir ki ti pou rode ki mannyer pour sove dan zot legzistans fizik.

Sa i sa ki “Levanzil Zida” i koz lo la. I konmans avek sa bann mo: “Sa bann parol sekre ki ti ganny deklare kan Zezi ti fer bann konversasyon avek Zida Iskaryot, pandan wit zour ki ti termin trwa zour avan i ti selebre Lapak.”

Eski sa ti sa menm codex ki Irenaeus ti koz lo la, ki ti’n aparaman perdi pour plizyer syek? Marvin Meyer, en manm sa tim eksper ki ti analiz e tradwir sa codex i dir ki “sa deskripsyon bref ki [Irenaeus] ti fer i dekrir byen sa maniskri Coptic ki apel Levanzil Zida.”

BANN SPESYALIS LABIB I FER DEBA LO ZIDA DAN SA LEVANZIL

Dapre “Levanzil Zida,” Zezi ti riy son bann disip dan zar pe monke kan zot ti demontre ki zot ti napa sa vre konnesans. Me Zida ti sa sel zapot parmi sa 12 ki ti konpran sa ki Zezi ti vreman ete. Alor Zezi ti koz lo “bann mister rwayonm” an prive avek zis li.

Deskripsyon ki Irenaeus ti fer lo sa levanzil ti enfliyans sa bann premye eksper en kantite kan zot ti pe tradwir sa maniskri. Dan zot tradiksyon, Zezi ti prefer Zida akoz i ti sa enn ki ti pou konpran sa bann mister e ‘atenn sa rwayonm.’ Menm si larestan zapot ti pou rod en ranplasan pour Zida, Zida ti pou ganny en meyer rekonpans ki tou lezot disip akoz i ti’n ed Zezi sorti dan son lekor fizik.

Deswit apre premye tradiksyon sa maniskri, serten ekriven byen renonmen parey Bart  Ehrman ek Elaine Pagels, ki osi fer letid lo bann premye Kretyen ek group Gnostic, ti pibliy zot prop analiz ek komanter lo “Levanzil Zida.” Par kont, pa tro bokou letan apre, lezot spesyalis Labib parey April DeConick ek Birger Pearson ti eksprim zot konsern. Zot ti dir ki National Geographic Society in taye pour pibliy konteni sa vye maniskri akoz zot ti anvi ki zis zot ki annan drwa pibliy sa dokiman. Deplis, zot panse ki bann prosedir ki normalman i devret ganny fer avan ki en dokiman i ganny pibliye pa ti ganny fer akoz zot ti’n siny en dokiman lo konfidansyalite.

DeConick ek Pearson, ki ti pe travay endepandan, ti sakenn ariv lo sa konklizyon ki sa bann premye tradikter ti’n mal tradwir serten seksyon enportan sa codex ki ti’n andomaze. Dapre tradiksyon DeConick, Zezi ti apel Zida sa “Trezyenm Demon” non pa “trezyenm lespri.” * Zezi ti osi dir Zida klerman ki i pa pou ganny sa “rwayonm.” Zezi pa ti dir li ki i pou ganny en meyer rekonpans ki lezot disip, me ki i pou ganny en gro pinisyon pour son aksyon. Dapre DeConick, “Levanzil Zida” i en zistwar fer riye lo bann zapot ki bann group Gnostic i rakonte. Konklizyon DeConick ek Pearson se ki dan sa “Levanzil Zida,” Zida pa en ero.

KI NOU APRANN AVEK “LEVANZIL ZIDA”?

Ki swa bann spesyalis Labib ki’n analiz sa maniskri i vwar Zida konman en ero ouswa en demon, napa enn ki’n dir ki i kontyen bann lenformasyon istorik ki egzakt. Bart Ehrman i eksplike: “I pa en Levanzil ki Zida in ekrir, napa landrwa ladan ki dir Zida ki’n ekrir. . . . I pa en Levanzil ki’n ganny ekrir dan letan Zida ni par en dimoun ki konmsi ti konn li . . . Alor, i pa en liv ki pou donn nou plis lenformasyon konsernan sa ki ti vreman arive dan letan Zezi.”

“Levanzil Zida” i en dokiman Gnostic ki ti ganny ekrir orizinalman dan langaz Grek pandan dezyenm syek N.L. Ki swa sa nouvo dekouvert “Levanzil Zida” i egzakteman parey sa maniskri ki Irenaeus ti refer avek, bann spesyalis Labib i ankor pe debat lo la. Me i kler ki “Levanzil Zida” i selman montre sa peryod letan kot bann swadizan Kretyen ti entrodwir zot prop lansennyman ki ti kre plizyer pti group. Dan plas prouve ki Lekritir i mal, “Levanzil Zida” i konfirm sa bann lavertisman ki bann zapot ti donnen, parey sa ki Pol ti ekrir dan Akt 20:29, 30: “Mon konnen ki apre mon depar . . . parmi zot pou annan dimoun ki pou leve pour ansenny bann mansonz pour fer bann krwaryan swiv zot.”

[Not anba lo paz]

[Portre lo paz 13]

En portre diznevyenm syek par Gustave Doré ki montre Zida pe trai Zezi

[Sorti kot]

Portre grave par Doré

[Ekstre lo paz 14]

“I pa en Levanzil ki’n ganny ekrir dan letan Zida ni par en dimoun ki konmsi ti konn li”

[Portre lo paz 15]

[Sorti kot]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock

[Portre lo paz 15]

Napa enn parmi bann spesyalis Labib ki’n analiz sa maniskri ki’n dir ki i kontyen bann lenformasyon istorik ki egzakt