1. I swilo swihi swo tsakisa leswi “ntshungu lowukulu” wu nga ta tiphina ha swona?

ANAKANYA hi swilo hinkwaswo leswinene leswi hulumendhe leyi nga ni matimba, leyi nga ni mufumi wo lulama ni la nga ni ntwela-vusiwana yi nga ta swi endlela vanhu eka malembe ya gidi. “Ntshungu lowukulu” lowu nga ta pona ‘nhlomulo lowukulu’ wu ta tiphina hi swilo sweswo leswinene loko ku ta va ku herisiwe mafambiselo lawa yo biha ya swilo hi ku helela.—Nhlav. 7:9, 14.

2. I yini leswi vanhu va swi tokoteke eka malembe ya 6 000 lama hundzeke?

² Eka malembe ya 6 000 lama hundzeke, vanhu va ringete ku tifuma naswona sweswo swi endle leswaku vanhu va xaniseka swinene. Khale ka khaleni Bibele yi te: “Munhu [u fuma] munhu ku n’wi endla swo biha.” (Ekl. 8:9) I yini leswi hi swi vonaka namuntlha? Ku ni tinyimpi ni ku pfukela mimfumo ni swiphiqo swo fana ni vusweti, vuvabyi, ku onhiwa ka mbango, ku cinca ka maxelo ni swin’wana. Vatirhela-mfumo va lemukise leswaku ku ta va ni vuyelo byo biha swinene loko hi nga endli ku cinca lokukulu hi tlhela hi tshika ku onha misava.

3. Ku ta endleka yini hi nkarhi wa Mfumo wa Gidi ra Malembe?

³ Ehansi ka mfumo wa Yesu Kreste, Hosi leyi nga Mesiya ni lava 144 000 lava nga ta fuma na yena, Mfumo wa Xikwembu wu ta lunghisa ku onhiwa hinkwako loku endliweke eka vanhu ni laha misaveni. Hi nkarhi wa Mfumo wa Gidi ra Malembe, ku ta hetiseka xitshembiso xa Yehovha Xikwembu lexi chavelelaka lexi nge: “Ndzi tumbuluxa matilo lamantshwa ni misava leyintshwa; swilo swo sungula a swi nge tsundzukiwi, hambi embilwini a swi nge ti.” (Esa. 65:17) Hi swihi swiendlakalo swo hlamarisa leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka? Rito ra Xikwembu ra vuprofeta ri nga hi pfuna ku twisisa leswaku hi swihi swiendlakalo swoleswo  leswi hlamarisaka, hambileswi swi ‘nga si voniwaka.’—2 Kor. 4:18.

4. Hi swihi swiphiqo swo kuma ndhawu yo tshama eka yona leswi vo tala va langutaneke na swona namuntlha?

⁴ Un’wana ni un’wana u lava ku va ni yindlu ya yena, ndhawu leyi yena ni ndyangu wa yena va nga ta titwa va sirhelelekile. Kambe emisaveni ya namuntlha, swa tika ku kuma ndhawu yo tshama eka yona. Vanhu va fumbane emadorobeni lama teleke hi vanhu. Vo tala va tshama emikhukhwini kumbe emiakweni ya khale leyi thyakeke. Va vona onge a swi nge koteki leswaku va va ni tindlu ta vona vini.

5, 6. (a) Esaya 65:21 na Mikiya 4:4 ti ta hetiseka njhani? (b) Hi nga yi kuma njhani mikateko yoleyo?

⁵ Loko Mfumo wa Xikwembu wu fuma misava, un’wana ni un’wana u ta va ni yindlu ya yena, hilaha swi profetiweke hakona hi Esaya loko a ku: “Kunene va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona.” (Esa. 65:21) Kambe, ku ni swo tala leswi hi nga swi langutelaka ku tlula ku va ni tiyindlu ntsena. Namuntlha, vanhu van’wana va tshama etindlwini ta vona naswona van’wana va ni tindlu letikulu swinene. Kambe va vilerisiwa hileswaku a va nge he swi koti ku hakelela tindlu ta vona hikwalaho ka swiphiqo swa timali kumbe va vilerisiwa hileswaku makhamba ma ta tshova ma yiva. Ehansi ka Mfumo wa Xikwembu a nga kona la nga ta vilela hi swilo sweswo. Muprofeta Mikiya u tsale a ku: “Entiyisweni va ta tshama, un’wana ni un’wana ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni le hansi ka nkuwa wakwe, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka.”—Mik. 4:4.

⁶ Loko hi lava ku hanya ehansi ka Mfumo wa Xikwembu hi fanele hi endla yini? I ntiyiso, hinkwerhu ka hina ha yi lava ndhawu yo tshama eka yona. Kambe a hi fanelanga hi tikarhatela ku kuma tindlu leti hi ti lavaka sweswi, kumbexana hi ku nghena eswikweletini leswikulu, hi ta va hi tlharihile loko hi hanya hi ndlela leyi kombisaka leswaku hi dzikise mianakanyo ya hina eka xitshembiso xa Yehovha. Tsundzuka leswi Yesu a swi vuleke hi yena n’wini, u te: “Timhungubye ti ni mincele ni tinyenyana ta tilo ti ni byetlelo, kambe N’wana wa munhu a nga na ndhawu yo veka nhloko yakwe.” (Luka 9:58) Yesu a a ta va a akile kumbe a xave yindlu yo saseka swinene ku tlula ya munhu un’wana ni un’wana. Ha yini a nga swi endlanga sweswo? Yesu a a nga lavi ku tinghenisa eka swilo leswi a swi ta n’wi sivela ku rhangisa Mfumo evuton’wini bya yena. Xana hi nga swi kota ku landzela xikombiso xa yena kutani hi hlayisa tihlo ra hina ri olova—hi nga teki swilo leswi vonakaka swi ri swa nkoka swinene evuton’wini ivi swi hi vangela ku vilela?—Mat. 6:33, 34.

7. Yehovha u lerise yini malunghana ni vuxaka bya vanhu ni swiharhi?

⁷ Loko Yehovha a sungula ku vumba swilo laha misaveni, vanhu u va vumbe eku heteleleni. U byele Mutirhi wa yena la nga ni Vuswikoti, Yesu, xivangelo xo va a vumba vanhu a ku: “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina, a fana na hina, naswona a va fume tinhlampfi ta lwandle ni swivumbiwa leswi hahaka swa matilo ni swifuwo ni misava hinkwayo ni xiharhi xin’wana ni xin’wana lexi famba-fambaka ehenhla ka misava.” (Gen. 1:26) Xisweswo, u lerise Adamu na Evha leswaku va khathalela swiharhi ni ku swi fuma, naswona eku heteleleni vanhu hinkwavo a va ta fuma swiharhi.

8. I mahanyelo wahi ya swiharhi lama tolovelekeke namuntlha?

⁸ Xana swa koteka leswaku vanhu va fuma swiharhi hinkwaswo va tlhela va va ni ku rhula na swona? Vanhu vo tala va swi rhandza swifuwo swa vona, swo fana ni timbyana ni swimanga. Kambe ku vuriwa yini hi swiharhi swa nhova? Xiviko xin’wana xi ri: “Van’wasayense lava hanyeke ekusuhi swinene ni swiharhi swa nhova  ni ku dyondza mahanyelo ya swona va kume leswaku swiharhi hinkwaswo leswi mamisaka swi ni mintlhaveko.” Ha swi tiva leswaku swiharhi swa chava kumbe ku hlundzuka loko swi xungetiwa, kambe xana swi nga swi kota ku kombisa rirhandzu? Xiviko xexo xi ya emahlweni xi ku: “Loko swiharhi leswi mamisaka swi kurisa vana va swona swi kombisa rirhandzu lerikulu.”

9. Malunghana ni swiharhi, i ku cinca kwihi loku hi nga ku langutelaka?

⁹ Hikwalaho a hi fanelanga hi hlamala loko Bibele yi vula leswaku ku ta va ni ku rhula exikarhi ka vanhu ni swiharhi. (Hlaya Esaya 11:6-9; 65:25.) Ha yini? Tsundzuka leswaku loko Nowa ni ndyangu wa yena va huma engalaveni endzhaku ka Ndhambi, Yehovha u te: “Xivumbiwa xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka emisaveni . . . [xi] ta hambeta [xi] chava ni ku tshuka hikwalaho ka n’wina.” Sweswi swiharhi swo tala swa baleka swi ya tumbela loko swi vona vanhu. (Gen. 9:2, 3) Kambe Yehovha a nga ku susa ku chava koloko, leswaku ku va ni vuxaka exikarhi ka vanhu ni swiharhi hilaha a leriseke hakona eku sunguleni. (Hos. 2:18) Mawaku ntsako lowu nga ta kumiwa hi vanhu hinkwavo lava nga ta hanya emisaveni hi nkarhi wolowo!

10. Ha yini vanhu va rila?

¹⁰ Loko Solomoni a vone “swiendlo hinkwaswo swa ku tshikilela leswi endliwaka ehansi ka dyambu,” u titshandzile a ku: “Waswivo, mihloti ya lava va tshikileriwaka, kambe a va nga ri na muchaveleri.” (Ekl. 4:1) Namuntlha swilo swi tano kumbe swi nyanye ku tlula mpimo. I mani eka hina la nga tshamangiki a rila hikwalaho ka xivangelo xo karhi? I ntiyiso, minkarhi yin’wana ha rila loko hi tsakile. Kambe minkarhi yo tala, hi rila loko timbilu ta hina ti vavisekile.

11. Hi rihi rungula leri nga eBibeleni leri ku khumbaka mbilu?

¹¹ Anakanya hi timhaka to tala leti hi hlayaka ha tona eBibeleni ta vanhu lava rileke. Loko Sara a fa a ri ni malembe ya 127, ‘Abrahama u fikile a ta ba nkosi wa Sara ni ku n’wi rila.’ (Gen. 23:1, 2) Loko Nawomi a lelana ni tinhlomi ta yena timbirhi leti a ti ri tinoni, “va [sungule] ku tlakusa marito ya vona va rila,” kutani va tlhela “va tlakusa marito ya vona va rila hilaha ku engetelekeke.” (Rhu. 1:9, 14) Loko Hosi Hezekiya a vabya swinene naswona a vona leswaku u ta fa, u khongele eka Xikwembu kutani “a rila swinene,” naswona Yehovha u vone mihloti ya yena kutani a n’wi tshungula. (2 Tih. 20:1-5) Nakambe xana u kona la nga khumbekiki loko a hlaya rungula ra ku va muapostola Petro a landzula Yesu? Loko Petro a twa nkuku wu ringa u “[humele] ehandle, a rila hi xiviti.”—Mat. 26:75.

12. Mfumo wa Gidi ra Malembe wu ta wu tisa njhani ntshunxeko wa xiviri eka vanhu?

¹² Hikwalaho ka swilo swo tala swo biha leswi humelelaka, vanhu va lava ku chaveleriwa ni ku ntshunxiwa. Hi nkarhi wa Mfumo wa Gidi ra Malembe, Xikwembu “xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona.” (Nhlav. 21:4) Swa tsakisa ku tiva leswaku a ku nge he vi na ku kolola, xirilo ni xitlhavi nileswaku Xikwembu xi tshembisa ku herisa nala lonkulu wa vanhu ku nga rifu. Sweswo swi ta endleka njhani?

13. Ku sukela loko Adamu a dyohile, rifu ri va khumbe njhani vanhu?

¹³ Ku sukela loko Adamu a dyohile, rifu ri fume tanihi hosi eka vanhu. Ri ve nala la nga hluriwiki, naswona a nga kona munhu la tswariweke a ri ni xidyoho la nga ri balekelaka, kasi ri vanga maxangu ni gome lerikulu. (Rhom. 5:12, 14) Entiyisweni, “hikwalaho ko chava rifu,” vanhu va timiliyoni va le ‘vuhlongeni vutomi bya vona hinkwabyo.’—Hev. 2:15.

14. Ku ta humelela yini loko rifu ri nga ha ri kona?

¹⁴ Bibele yi vulavula hi nkarhi lowu ‘rifu tanihi  nala wo hetelela ri nga ta herisiwa.’ (1 Kor. 15:26) I mintlawa yimbirhi yi nga ta vuyeriwa. “Ntshungu lowukulu” lowu hanyaka sweswi wu ta pona ivi wu nghena emisaveni leyintshwa naswona wu ta kota ku hanya hilaha ku nga heriki. Eka vanhu va tibiliyoni lava feke swi ta koteka leswaku va pfuxiwa eku feni. Xana wa yi vona ndlela leyi un’wana ni un’wana wa lava va “ntsungu lowukulu” a nga ta va a tsake ha yona loko a hoyozela lava va pfuxiweke eku feni? Loko hi hlaya rungula leri nga eBibeleni hi vukheta malunghana ni vanhu lava pfuxiweke eku feni, hi ta swi twisisa leswaku swi ta va njhani loko vanhu va pfuxiwa enkarhini lowu taka.—Hlaya Marka 5:38-42; Luka 7:11-17.

15. U ta titwa njhani loko u vona un’wana wa varhandziwa va wena lava feke a pfuxiwa eku feni?

¹⁵ Anakanya hi xiga lexi nge, “a va nga ha tikoti hi ku tsaka lokukulu” ni lexi nge, “va sungula ku vangamisa Xikwembu.” Loko a wu ri kona eka swiendlakalo sweswo, kumbexana na wena a wu ta va u titwe hi ndlela leyi fanaka. Hakunene, swi ta hi tsakisa ni ku hi nyanyula swinene loko hi vona varhandziwa va hina lava feke va pfuxiwa eku feni. Yesu u te: “Nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra yena kutani va huma.” (Yoh. 5:28, 29) A nga kona ni un’we wa hina la tshameke a vona swilo leswi; hakunene ku ta va swin’wana swa ‘swilo leswikulu leswi nga voniwiki,’ ku nga xin’wana xa swiendlakalo leswikulu leswa ha ta humelelaka.

16. (a) Ha yini hi fanele hi hisekela ku vulavula hi mikateko leyi hi nga si yi kumaka? (b) Pawulo u te yini leswaku a khutaza Vakreste va le Korinto?

¹⁶ Vanhu lava tshamaka va tshembekile eka Yehovha eminkarhini leyi yo tika va ta va ni vumundzuku lebyinene! Hambileswi hi nga si yi kumaka mikateko leyikulu, loko hi tshama hi ri karhi hi anakanya ha yona swi ta hi pfuna leswaku hi dzikisa mianakanyo  ya hina eka swilo leswi nga swa nkoka hakunene naswona hi ta hambeta hi tirhela Yehovha ni ku papalata ku kavanyetiwa hi mafambiselo lawa ya swilo. (Luka 21:34; 1 Tim. 6:17-19) A hi tiyimiseleni ku vulavula hi ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka loko hi va ni vugandzeri bya ndyangu, loko hi vulavula ni vamakwerhu niloko hi vulavula ni swichudeni swa hina swa Bibele ni vanhu lava tsakelaka. Leswi swi ta endla leswaku ntshembo lowu wu va wa xiviri eka hina. Muapostola Pawulo u va khutaze hi ndlela yoleyo Vakreste-kulobye. Marito ya yena ma va pfune leswaku va anakanya hi swilo leswi nga ta humelela emakumu ka Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe. Ringeta ku anakanya hi leswi marito ya Pawulo ma vulaka swona lama kumekaka eka 1 Vakorinto 15:24, 25, 28.—Yi hlaye.

17, 18. (a) Yehovha a a ri “swilo hinkwaswo eka vanhu hinkwavo” hi ndlela yihi eku sunguleni ka matimu ya vanhu? (b) Yesu u ta tirhisa yini ku kondletela ku rhula ni vun’we?

¹⁷ A ku na ndlela yin’wana yo hlamusela ndlela leyi vutomi byi nga ta va xiswona emakumu ka gidi ra malembe ku tlula marito lama nge, “leswaku Xikwembu xi va swilo hinkwaswo eka vanhu hinkwavo.” Xana sweswo swi vula yini? Anakanya hi nkarhi lowu hundzeke aEdeni loko vanhu lava hetisekeke, Adamu na Evha, va ha ri xiphemu xa ndyangu wa Yehovha wo rhula. Yehovha Hosi leyi Lawulaka, a a swi fuma hi ku kongoma swivumbiwa hinkwaswo leswi a swi vumbeke, ku nga khathariseki leswaku swi hanya etilweni kumbe emisaveni. A swi kota ku vulavula na yena hi ku kongoma, swi n’wi gandzela ni ku katekisiwa hi yena. A a ri “swilo hinkwaswo eka vanhu hinkwavo.”

¹⁸ Vuxaka byolebyo byo rhula byi kavanyetekile loko Sathana a kucetele vanhu leswaku va xandzukela Yehovha. Kambe ku sukela hi 1914 Mfumo wa Mesiya a wu teka magoza lama faneleke leswaku wu kondletela ku rhula ni vun’we. (Efe. 1:9, 10) Hi nkarhi wa Mfumo wa Gidi ra Malembe, swilo swo hlamarisa leswi sweswi swi nga “voniwiki” swi ta endleka. Kutani ku ta fika “makumu,” ku nga ku hela ka Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe. Endzhaku ku ta endleka yini? Hambileswi Yesu a nyikiweke “vulawuri hinkwabyo etilweni ni le misaveni,” a nga titlakusi. A nga tiyimiselanga ku teka xikhundlha xa Yehovha. Hi ku titsongahata u ta “nyiketa mfumo eka Xikwembu tlhelo Tata wa yena.” U ta tirhisa xikhundlha xa yena xo hlawuleka ni vulawuri bya yena “leswaku ku vangamisiwa Xikwembu.”—Mat. 28:18; Filp. 2:9-11.

19, 20. (a) Hinkwavo lava hanyaka eMfun’weni wa Xikwembu va ta swi kombisa njhani leswaku va amukela mfanelo ya Yehovha yo va fuma? (b) Hi swihi swilo swo hlamarisa leswi hi nga ta swi tsakela enkarhini lowu taka?

¹⁹ Hi nkarhi wolowo, hinkwavo lava nga ta va va hanya emisaveni ehansi ka Mfumo wa Xikwembu va ta va va hetisekile. Va ta landzela xikombiso xa Yesu naswona leswi va titsongahataka, va ta tsakela ku amukela mfanelo ya Yehovha yo va fuma. Loko va kombisa leswaku va lava Yehovha a va fuma, va ta wu hlula ndzingo wo hetelela. (Nhlav. 20:7-10) Endzhaku ka sweswo, vaxandzuki hinkwavo, ku nga khathariseki leswaku i tintsumi kumbe i vanhu, va ta loviseriwa makumu. Hakunene wolowo wu ta va nkarhi wo tsakisa! Un’wana ni un’wana endyangwini wa Yehovha, etilweni ni laha misaveni u ta n’wi dzunisa naswona Yehovha u ta va “swilo hinkwaswo eka vanhu hinkwavo.”—Hlaya Pisalema 99:1-3.

²⁰ Xana swilo swo hlamarisa leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta swi endla ku nga ri khale swi ku susumetela ku dzikisa mianakanyo ya wena ni ku endla matshalatshala leswaku u endla ku rhandza ka xona? Xana u ta papalata ku hambukisiwa hi ntshembo ni nchavelelo swa mavunwa swa misava ya Sathana? Xana u ta tiyisa xiboho xa wena xo seketela vuhosi bya Yehovha? Onge swiendlo swa wena swi nga kombisa leswaku u navela ku endla tano hilaha ku nga heriki. Kutani u ta va ni lunghelo ro va ni ku rhula ni ntshamiseko ku nga ri malembe ya gidi ntsena kambe hilaha ku nga heriki!