“Hinkwerhu ha swi lava leswaku vutomi bya hina byi tlhela byi va leswi a byi ri xiswona loko ku nga se fika ntungu.”—Angela Merkel, ndhunankulu ya le Jarimani.

 Leswi ntungu wa COVID-19 wu yaka emahlweni wu khumba vanhu emisaveni hinkwayo, u nga pfumelelana ni marito ya Angela Merkel. Kambe, xana swi vula yini ku va “vutomi byi tlhela” byi va leswi a byi ri xiswona? I yini leswi vanhu va swi languteleke hi mahlongati ku swi endla?

•   Ku tlhela vanhu va hanya hi ndlela leyi a va hanya hayona loko ku nga se fika ntungu. Van’wana va navela ku tlhela va hlangana ni vanhu, va angarhana, va qhavulana ni ku tlhela va endzelana. Dokodela Anthony Fauci a u vula leswaku van’wana va vona onge “ku tlhelela eka vutomi bya ntolovelo” swi katsa ku ya “eti-restaurant, etifilimini [kumbe] ku endla swin’wana swo fana ni sweswo.”

•   Ku antswisa vutomi bya vona. Van’wana va vona ku ri nkarhi lowunene sweswi wo antswisa vutomi bya vona ku tlula leswi a byi ri xiswona khale. Va vona onge ku ni swo tala swi faneleke swi cinca, swo tanihi mitirho leyi lavaka matimba ni nkarhi wo tala, ku nga kumi vutshunguri lebyi ringaneke ni ntshikilelo wa miehleketo. Klaus Schwab, mutumbuluxi wa World Economic Forum, u ri: “Ntungu wu hi nyika nkarhi wo ehleketa hi vutomi bya hina ni ndlela leyi hi lavaka misava yi va xiswona naswona nkarhi lowu a wu nge tlhaveriwi hi dyambu.”

 Ntungu wu vangele vanhu swiphiqo swo tala lerova va vona onge vutomi a byi nge he tlheli byi va hi ndlela leyi a “byi ri xiswona” loko ku nga se fika ntungu. Hi xikombiso, vo tala va lahlekeriwe hi mitirho, makaya ni rihanyo ra vona naswona xo biha no tlurisa, va feriwe hi maxaka ya vona.

 I ntiyiso leswaku a nga kona loyi a tivaka leswaku vutomi byi ta va njhani endzhaku ka ntungu. (Eklesiasta 9:11) Kambe Bibele yi nga hi pfuna leswaku hi va ni ntshembo hi vumundzuku ni ku hi pfuna hi kota ku langutana ni leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka. Tlhandlakambirhi, Bibele yi vulavula hi vumundzuku byo tsakisa lebyi kumbexana a wu nga ehleketi hi byona.

 Bibele yi profete khale leswaku a ku ta va ni “mintungu” naswona xexo a ku ta va ‘xikombiso xa ku vuya ka Yesu ni xa ku fika ka makumu?’ (Luka 21:11; Matewu 24:3) Loko hi languta COVID-19 tanihi ntungu lowu Bibele yi wu profeteke, hi ta wu teka tanihi wun’wana wa swiendlakalo swa nkoka swo tanihi tinyimpi, ku tsekatseka ka misava ni ku kayivela ka swakudya leswi Bibele yi vuleke leswaku swi ta humelela.

 Ndlela leyi swi pfunaka hayona ku tiva sweswo: Hambileswi ntungu wa COVID-19 wu yaka emahlweni, Bibele yi hi lemukisa leswaku hi hanya emikarhini yo “nonon’hwa leyi swi tikaka ku hanya eka yona.” (2 Timotiya 3:1) Ku tiva sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi vambe ngoma eka mitlhontlho leyi hi nga ta langutana na yona.

 Bibele yi hi nyika ntshembo: Misava ya hina leyi taleriweke hi swiphiqo yi ta cinca ku nga ri khale. Yi ta cinca njhani?

 Bibele a yi hi byeli hi maxangu lawa sweswi hi langutanaka na wona ntsena kambe yi tlhela yi hi byela hi mikarhi yo tsakisa leyi nga kwala nyongeni. Yi hi byela hi vumundzuku byo tsakisa lebyi ku nga riki na Mfumo ni wun’we laha misaveni lowu nga byi tisaka kambe byi ta tisiwa hi Xikwembu ntsena. “Xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri nkosi, ku rila ni switlhavi a swi nge he vi kona.”—Nhlavutelo 21:4.

 Yehovha b Xikwembu u hi tshembisa leswi: “Vona, ndzi endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.” (Nhlavutelo 21:5) Xi ta herisa maxangu hinkwawo, ku katsa ni lama vangiweke hi ntungu. Xi ta endla leswi landzelaka:

•   Hi ta va ni rihanyo lerinene emirini ni le miehleketweni naswona mavabyi ni rifu a swi nge he vi kona.—Esaya 25:8; 33:24.

•   Hi ta eneriseka hi ntirho wa hina naswona a hi nge he boheki ku wa hi pfuka leswaku hi lava mitirho leyi nga ta hi siya hi lo lakahlaa!—Esaya 65:22, 23.

•   Vanhu hinkwavo va ta va ni swakudya leswi ringaneke, a nga kona loyi a nga ta sika hi ndlala.—Pisalema 72:12, 13; 145:16.

•   U ta hlakarhela eka maxangu ni gome leri u tshameke u langutana na rona naswona u ta tlhela u vona ku pfuxiwa ka varhandziwa va wena lava feke.—Esaya 65:17; Mitirho 24:15.

 Ndlela leyi swi pfunaka hayona ku tiva sweswo: Bibele yi ri: “Hi ni ntshembo lowu tanihi nsoma wa vutomi bya hina.” (Vaheveru 6:19, nhlamuselo ya le hansi) Ntshembo wolowo wo va ni vumundzuku byo tsakisa wa hi tiyisa. Wu tlhela wu hi pfuna hi kota ku tiyisela swiphiqo leswi hi nga na swona, wu hi hungutela ku vilela ni ku hi tisela ntsako.

 Xana u nga swi tshemba switshembiso swa le Bibeleni? Vona nhlokomhaka leyi nge: “Bibele I Buku Leyi Tshembekaka.”

•   Teka vutomi byi ri bya nkoka

   Tsalwa: “Vutlhari byi hlayisa vutomi bya n’wini wa byona.”—Eklesiasta 7:12.

   Leswi vulaka swona eka wena: Teka swiboho leswi nga ta ku sirhelela eka ku khomiwa hi mavabyi. Tiva tindhawu leti swi nga olovaka ku tluleriwa hi mavabyi eka tona. Yi kambisise hi vukheta milawu ya swa rihanyo ni ya vuhlayiseki, tiva nhlayo ya vanhu lava tluleriweke hi mavabyi ni nhlayo ya vanhu lava kumeke nsawutiso.

•   Vana ni vuxiyaxiya

   Tsalwa: “Lowo tlhariha u ni vuxiyaxiya naswona u fularhela leswo biha, kambe xihunguki a xi na mhaka naswona xi titshemba ku tlula mpimo.”—Swivuriso 14:16.

   Leswi vulaka swona eka wena: Yana emahlweni u sirhelela rihanyo ra wena. Swidyondzeki swin’wana swi vula leswaku hi ta hanya ni ntungu wa khorona nkarhi wo leha.

•   Tirhisa vuxokoxoko lebyi u nga byi tshembaka

   Tsalwa: “Munhu loyi a nga riki na ntokoto u tshemba rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u anakanyisisa hi leswi a nga ta swi endla.”—Swivuriso 14:15.

   Leswi vulaka swona eka wena: Swi hlawule hi vukheta switsundzuxo leswi u nga ta swi yingisa. Xiboho xa wena i xa nkoka ngopfu leswaku u nga tikumi u yingise switsundzuxo leswi nga riki ntiyiso leswi nga ta veka rihanyo ra wena ekhombyeni.

•   Vona swilo hi ndlela leyinene

   Tsalwa: “U nga vuli u ku, ‘Hikwalaho ka yini mikarhi ya khale a yi antswa ku tlula ya sweswi?’ hikuva loko u vutisa sweswo a wu kombisi vutlhari.”—Eklesiasta 7:10.

   Leswi vulaka swona eka wena: Tiyimisele ku endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u tiphina hi vutomi sweswi. Papalata miehleketo ya leswaku vutomi a byi nandziha loko ku nga se fika ntungu naswona u nga tshameli ku ehleketa hi swilo leswi u tsandzekeke ku swi endla hikwalaho ka ntungu.

•   Xixima vanhu van’wana

   Tsalwa: “Xiximani vanhu va mixaka hinkwayo.”—1 Petro 2:17.

   Leswi vulaka swona eka wena: Ntungu ni leswi wu swi endleke, swi endle vanhu va khumbeka hi tindlela leti nga faniki. Xixima ndlela leyi ntungu wu khumbeke un’wana ni un’wana hayona kambe u nga cinci xiboho xa wena lexinene lexi u xi tekeke. Ehleketelela lava nga wu kumangiki nsawutiso, lava dyuhaleke ni lava nga ni swiphiqo leswikulu swa rihanyo.

•   Lehisa mbilu

   Tsalwa: “Rirhandzu ri lehisa mbilu naswona ri ni musa.”—1 Vakorinto 13:4.

   Leswi vulaka swona eka wena: Vana ni musa loko van’wana va chava ku endla swilo leswi a va tolovele ku swi endla loko ku nga se fika ntungu. Loko se u kota ku endla swo tala hikwalaho ka leswi swipimelo swa ntungu swi hungutiweke, ti lehisele mbilu.

 Timbhoni ta Yehovha ti chaveleriwa hi switshembiso swa le Bibeleni swa vumundzuku lebyi voningaka, sweswo swi ti pfuna leswaku ti nga ehleketi ngopfu hi ntungu. Ti tlhela ti seketelana hi ku yingisa nawu wa le Bibeleni wa ku hlengeletana swin’we nkarhi ni nkarhi. (Vaheveru 10:24, 25) Vanhu hinkwavo va amukelekile ku va kona eka tinhlengeletano ta Timbhoni ta Yehovha leti khomiwaka hi endlelo ra thekinoloji enkarhini lowu wa ntungu.

 Vo tala va pfumela leswaku ku gandzela swin’we ni Timbhoni ta Yehovha enkarhini lowu wa ntungu, swi va pfunile leswaku va kota ku tiyisela. Hi xikombiso, wansati loyi a tluleriweke hi COVID-19 u pfumerile ku va kona eka tinhlengeletano ta Timbhoni ta Yehovha leti khomiwaka hi endlelo ra thekinoloji. Sweswo swi n’wi pfunile leswaku a nga vi ni ntshikilelo wa miehleketo. Hi ku famba ka nkarhi, u te: “Na mina ndzi titwa ndzi ri xirho xa ndyangu lowu. Ku hlaya Bibele swi ndzi endla ndzi phyuphya emiehleketweni naswona ndzi titwa ndzi ri ni ku rhula. Swi tlhela swi ndzi pfuna ku ehleketa hi ntshembo lowu ndzi nga na wona hi vumundzuku ku nga ri ku tshamela ku ehleketa hi swiphiqo swa mina. Ndza khensa swinene mpfuno lowu ndzi wu kumeke lowu ku nga khale ndzi wu lava wo va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu.”