Skip to content

Skip to table of contents

Ino Mbuti Bantu Mbobakonzya Kukamantana Munyika Yoonse?

Ino Mbuti Bantu Mbobakonzya Kukamantana Munyika Yoonse?

Ino Mbuti Bantu Mbobakonzya Kukamantana Munyika Yoonse?

INO “kukamantana” inga mwakupandulula buti? Ibamwi bbala eeli balizi kuti lyaamba kutacumbana naa kumvwana. Mucikozyanyo, ikuti naa zisi zyobilo naa ziinda aawo zyazuminana kwiinda mukulemba kuti bayanda kuti kube luumuno, eeci cilakonzya kwaambwa kuti kuli luumuno akati kabo. Sena mbocibede ncobeni oobo? Peepe.

Mucikozyanyo: Kuzwa kaindi, zyuulu-zyuulu zyazizuminano zyaluumuno zyabambwa pele tiizyazuzikizigwa. Nkaambo nzi? Ikanji-kanji nkaambo kakuti basololi banyika bayandisya kuti cisi cabo kacili kumpela lyoonse muciindi cakubona kuti kuyandika luumuno naa lukamantano munyika yoonse. Alimwi ibamuzisi zimwi bayoowa cikonzya kubacitikila ikuti naa kabatajisi zilwanyo zinji.

Imasimpe ngakuti, ikuti naa zisi zyobilo kazitalwani tacaambi kuti balikamantene naa bali aluumuno. Sena bantu bobilo ikuti naa kabatondekana ntobolo pele batazilebula inga baambwa kuti bali aluumuno? Peepe! Pele oobo mbobapona mazuba aano muzisi zinji. Ikutasyomana ikwavwula kwapa kuti bantu kabayoowa kuti buzuba bumwi zilwanyo eezi ziyakubelesegwa. Ino ncinzi cacitwa kutegwa eezi zitacitiki?

Kuyoowa Mabbomba Kupa Kutakamantana

Banji basyoma cizuminano cakabambwa kutegwa mweelwe wamabbomba ucesegwe citegwa Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT). Cizuminano eeci icakatalika kubeleka mu 1968, cakali cakukasya kupanga zilwanyo zyamabbomba aanyukkiliya muzisi mobatajisi akupa kuti zitayungizigwi muzisi mobazijisi. Imakanze aacizuminano eeci ca NPT, lino aazuminwa azisi ziinda ku 180, ngakumanizya zilwanyo eezi.

Nokuba kuti muzeezo ooyu mubotu, basikukazya bamwi babona kuti makanze aa NPT ngakudyaaminina zisi ziyanda kutalika kupanga zilwanyo eezi. Aboobo, kuyoowa kwabo nkwakuti bamwi bakalemba cizuminano eeci inga kabaya kucinca maano. Masimpe, zisi zimwi zicibona kuti nkudyaaminimwa ikukasigwa kuba azilwanyo zyalo mukuyeeya kwabo zikonzya kubagwasya kuti kwaba nkondo.

Icipa kuti kaambo aaka kakakatazya ncakuti, taaku cisi cakakasigwa kubamba magesi kuzwa kulubulo lubelesegwa kupanga mabbomba aanyukkiliya. Eeci capa kuti bamwi kabayoowede akaambo kakuyeeya kuti ezi zisi zijisi magesi aaya zilakonzya kunoobamba mabbomba cakusisikizya.

Noziba zisi zijisi kale zilwanyo eezyo zyamabbomba zilalangilwa kutacitobela cizuminano ca NPT. Basikukazya baamba kuti inga bwaba bufwuba-fwuba kuyeeya kuti zisi zijisi kale zibelesyo zinji zyamabbomba zilakonzya kucesya naa kumanizya milwi yazilwanyo zyabo. Kweelana abuvwuntauzi bwakacitwa bwakatondezya kuti, “ikutegwa zisi zyoonse zijisi milwi yazilwanyo zicesye naa kumanizya zilwanyo eezyo . . . kuyandika kumvwana kwini akusyomana akati kazisi zitamvwani ciindi cino, [eeci cilakatazya kusyoma] pele cilakonzya kucitika.”

Ikusoleka nkobacita bantu kutegwa balete lukamantano—nokuba kuti bajisi makanze mabotu—kunyina nokwazwidilila pe. Makani aaya taabagambyi basikwiiya Bbaibbele, nkaambo Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Muntu ulaya bweenda, pele tabwene kweenzya intaamu zyakwe.” (Jeremiya 10:23) Kunze lyaboobo, cakutainda mumbali Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kuli inzila iiluleme mumeso aabantu, pele mamanino aayo ninzila zyalufu.” (Tusimpi 16:25) Imfwulumende zyabantu kuli mpozigolela caboola kulukamantano. Nokuba boobo, eeci tacaambi kuti tunyina bulangizi.

Kasensa Kalukamantano Lwini-Lwini

Kwiinda mu Bbaibbele, Leza usyomezya kuti nyika yoonse iiyookamantana pele kutali kwiinda mukusoleka kwabantu. Imulengi, iwakajisi makanze aakuti bantu kabakkala muluumuno nyika yoonse, ngonguwe uyoocita zeezyo nzyobatakonzyi kucita bantu. Ibamwi inga tibaasyoma makani aaya. Nokuba boobo, kuzwa kumatalikilo, makanze aa Leza ali akuti bantu kabakkala muluumo alimwi kabakamantene. * Imagwalo manji aamu Bbaibbele atondezya kuti noliba lino Leza ujisi makanze aakukamantanya bantu bamisyobo yoonse. Mucikozyanyo, amubone ncaamba magwalo amwi:

“Amuze, mubone milimo ya-Jehova mbwiibede, . . . Ulalesya inkondo mane kusikila kumamanino aanyika, uladunsaula mata akutyolaula masumo; ulatenta inkalaki mumulilo.”INTEMBAUZYO 46:8, 9.

“Tabakooyooluma nikuba kunyonyoona moonse mucilundu cangu cisalala, nkaambo nyika iyoozula luzibo lwa-Jehova mbubonya mbuli maanzi mbwaazuzya lwizi.”ISAYA 11:9.

“Lufu walumenenena mane kukabe kutamani. Mwami Jehova uyoosindula misozi kumasyu oonse, akwalo kusampaulwa kwabantu bakwe uyookumanisya, nkaambo mbuboobo Jehova mbwaamba.”ISAYA 25:8.

“Swebo tulangila ijulu ipya anyika impya, mbubonya mbuli mbwaakatusyomezya. Mulinzizyo momukala bululami.”2 PETRO 3:13.

[Leza] uyoosindula misozi yoonse kumeso aabo, takukooyooba limbi lufu, nikuba kuomoka nikuba kulila nikuba kuciswa, nkaambo zintu zyakale zyamaninina.”CIYUBUNUZYO 21:4.

Makani aaya ngamasimpe. Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti, mbwali Mulengi, Jehova Leza ulijisi nguzu zyakukamantanya bantu boonse. (Luka 18:27) Alimwi eeco ncalombozya kucita. Kayi Bbaibbele litondezya kuti ncayandisya Leza ncakuti “mitwe yazintu zyoonse, niziba zintu zyamujulu niziba zintu zyaansi, ibikwe antoomwe muli-Kristo.”—Ba-Efeso 1:8-10.

Cisyomezyo ca Leza cakuti kuyooba “nyika impya” ya “bululami,” tacili cakwiile kuyeeyela buyo. (2 Petro 3:13) Kweelana anzyaakasyomezya, Jehova Leza waamba kuti: “Talikooyooboola kulindime cabuyo pe, liyoozuzikizya makanze aangu akucita kabotu makani ngendalitumina.”—Isaya 55:11.

Bakamantanizyidwe a Jwi lya Leza

Mbuli mbokwaambwa mucibalo cainda, bunji bwaziindi, ibukombi mbobwapa kuti bantu kabaandaana. Aboobo, kaambo aaka tweelede kukalangisya, nkaambo ikuti naa katusyoma kuti Mulengi nkwali, sena inga tatulangili kuti bakombi bakwe beelede kumvwana akukamantana mulicabo? Masimpe, eeco ncencico ncotweelede kulangila.

Nokuba kuti bukombi bupa kuti bantu kabaandaana, eeco tacaambi kuti oobo mbwabede Jehova Leza alimwi a Jwi lyakwe. Muciindi caboobo, eeco citondezya buyo bubi bwabukombi ibusumpula nzila nzyobabelesya bantu mukuleta lukamantano muciindi cakutobela makanze aa Leza. Ciindi Jesu naakali anyika, wakaamba basololi babukombi ategwa bakali “basikuupaupa ameso.” Mpoonya wakabaambila kuti: “Isaya ncobeni wakasinsima mbumubede, wakati, bantu aba balandilemya amilomo yabo, nekubaboobo myoyo yabo ili kule ambe. Kukomba kwabo nkwabuyo, nkaambo balafunda zifundo zyamilao yabantu.”—Matayo 15:7-9.

Nokuba boobo, bukombi bwakasimpe bulabakamantanya bantu. Imusinsimi Isaya wakasinsima kuti: “Kumamanino aaciindi cilundu caŋanda ya-Jehova ciyooimikwa atala lyazilundu akusumpulwa kwiinda tulundulundu toonse, nkabela masi oonse anooya bukunka kulincico. Nkabela uyoobeteka akati kamasi akukosola makani aamisyo minji. Lino bayoofula mapanga aabo abe maamba aakulimya, amasumo aabo abe zizibyo zyamisamu. Cisi tacikooyoobweza ipanga lyakulwisya cisinyina. Tabakooyooiya inkondo limbi pe.”—Isaya 2:2, 4.

Muzisi ziinda ku 230 mazubaano, Bakamboni ba Jehova batobela malailile ngapa Jehova Leza kujatikizya nzila zisololela kulukamatanano. Ino lukamantano lwabo lwiimvwi aali? Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Amube aluyandano, ikuti luyandano ncecaanzyo cabuumi bulondokede.” (Ba-Kolose 3:14) Ibbala ndyaakabelesya Paulo lyakuti “caanzyo,” mu Cigiliki lilakonzya kwaamba milambi iili mumubili wamuntu. Milambi eeyo mmiyumu mbuli ntambo, alimwi ilabeleka kapati. Njiipa kuti zizo zyamubili zibe mpozibede alimwi njiiswaanganya zifwuwa.

Ncimwi buyo aluyando. Ibube oobu tabupi buyo kuti bantu kabatajayani. Luyando lwa Bunakristo lupa kuti bantu bazwa mubukkale busiyene-siyene bakkale muluumuno. Mucikozyanyo, bupa kuti bantu bakonzye kupona kweelana a Mulawo Wabukkale Bubotu. Kweelana amboulembedwe kuli Matayo 7:12, Jesu Kristo wakati: “Nkaambo kaako zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.” Ikutobela malailile aaya kwapa kuti ibanji baleke kusulaikana.

“Mwanooyandana Umwi Amweenzinyina”

Bakamboni ba Jehova bakanzide kutondezya kuti mbasikwiiya ba Kristo kwiinda mukutobela ncaakaamba Jesu kuti: “Bantu boonse bayoomuziba, kuti muli basikwiiya bangu, mwanooyandana umwi amweenzinyina.” (Johane 13:35) Iluyando lwamusyobo ooyu lwali kutondezegwa ikapati ciindi nokwali manyongwe akaambo kakwiindana misyobo alimwi atwaambo twacisi. Mucikozyanyo, nokwakali nkondo yacijaye-jaye ku Rwanda mu 1994, Bakamboni ba Jehova bakatondezya luyando akati kabo. Bakamboni ba Hutu bakabikka buumi bwabo muntenda kutegwa bakwabilile banyina ba Tutsi!

Masimpe tacigwasyi pe, ikulangila kuti zisi zilakonzya kuba aluyando lwabunyina ilukonzya kupa kuti nyika yoonse mboizulwa ikamantane. Kweelana ambolyaamba Bbaibbele, Leza nguutikacite boobo muciindi cakwe mwini. Nokuba boobo, noliba lino, bantu balakonzya kuba aluyando ilukonzya kupa kuti bakamantane.

Imwakali, Bakamboni ba Jehova bakabeleka mawoola aayinda kutuulunzuma tuli cuulu ikuswaya bantu akubandika ambabo kujatikizya Bbaibbele alimwi ambolikonzya kutugwasya mazubaano. Iluzibo lwini-lwini lwa Jwi lya Leza lwapa kuti tuulunzuma twabantu bakamantane, ibamwi akati kabo bakali kusulaikana. Bantu aaba babikkilizya ba Arabu aba Juda, abaabo bazwa kucisi ca Armenia a Turkey, Germany a Russia, abamwi bataambwa waawa.

Sena mulayanda kwiiya zinji kujatikizya mbolikamantanya bantu Jwi lya Leza, Ibbaibbele? Ikuti naa mulayanda, tumukulwaizya kubandika a Bakamboni ba Jehova ooko nkomukkala, naa kubalembela kwiinda mukubelesya kkeyala iili apeeji 2.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 12 Ikuti kamuyanda twaambo atumbi kujatikizya makanze ngajisi Leza kubantu, amubone cibalo 3 cabbuku lya Ino Ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 4]

Zyuulu-zyuulu zyazizuminano zyaluumuno zyali kupangwa pele tiizyazuzikizigwa

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 7]

Ikutobela njiisyo zyamu Bbaibbele kwapa kuti kucitike zintu zitakonzyi kucitwa amfwulumende zyabantu

[Cifwanikiso icili apeeji 5]

Ijwi lya Leza lyaamba Nkolujanwa lukamantano lwini-lwini

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Bakamboni ba Jehova, mu Hutu amu Tutsi bayaka Ŋanda yakukombela antoomwe