Skip to content

Skip to table of contents

Sena Bukkale Bwanu Buleendelanaa Kulyaaba Kwanu?

Sena Bukkale Bwanu Buleendelanaa Kulyaaba Kwanu?

Sena Bukkale Bwanu Buleendelanaa Kulyaaba Kwanu?

“Kufumbwa cintu ncimucita, milimo yanu ibe yamoyo woonse, ibe mbuli milimo iicitilwa Mwami, itabi yakubelekela bantu buyo pe.”—BA-KOLOSE 3:23.

1. Ncinzi caambwaa bbala lyakuti “kulyaaba” kweelanaa mbobalibelesya bantu?

MBUTI basizisobano mbobasikaa kuzizibisya zisobano nzyobacita? Muzisobano zya tenesi, bbola lyamaulu, basketball, baseball, kutiyaana, goofu naa cisobano cimbi cili coonse, ibazwidilila balacikonzya kucita oobo kwiinda mukulyaaba cakumaninina. Ikulibambilila limwi lwakumubili alimwi amumizeezo nzezintu ziyandika kapati. Eci cileendelana kapati abupanduluzi bumwi bwabbala lyakuti “balyaabide,” ibwaamba kuti “ibalitakatide camoyo woonse kujatikizya bukkale bumwi naa micito.”

2. Ncinzi ncokwaamba “kulyaaba” mu Bbaibbele? Amupe cikozyanyo.

2 Pele ino “kulyaaba” caamba nzi mu Bbaibbele? Ibbala lyakuti “aba” mbusanduluzi bwabbala cciti lya Cihebrayo ilijisi bupanduluzi bwakuti “amulyaandaanye; amwaandaanizigwe; amutantamuke.” * Mu Israyeli yansiku, acitambala cakali kusama Mupaizi Mupati Aroni kwakali “munsini uusalala,” ikasenke kangolida iisumbula kaŋaima ikakalembedwe mabala aa Cihebrayo aamba kuti “Kusalalisya kuli-Jehova.” Eco cakali kunoomwiibalusya mupaizi mupati lyoonse kuti wakeelede kweeleba kucita cintu cili coonse cakali kunoosofwaazya cikombelo “nkaambo munsini wakunanika kwa-Leza wakwe [wakali] alinguwe.”—Kulonga 29:6; 39:30; Levitiko 21:12.

3. Ino kulyaaba kweelede kubweendelezya buti bukkale bwesu?

3 Kweelanaa makani aya tulakonzya kubona kuti kulyaaba oku mmakani mapati cini-cini. Kwaamba kulizibya cakulisungula kuti tuli babelesi ba Leza alimwi kuyanda bukkale busalala. Aboobo tulakonzya kucimvwisya imwaapostolo Petro ncaakazubulula Jehova kuti wakaamba kuti: “Amusalale, nkaambo ndasalala mebo.” (1 Petro 1:15, 16) Mbotuli Banakristo balyaabide, tujisi mukuli mupati wakupona kweelana akulyaaba kwesu, katusyomeka kusikila kumamanino. Pele ino ncinzi cijatikizidwe mukulyaaba kwa Bunakristo?—Levitiko 19:2; Matayo 24:13.

4. Mbuti mbotusikaa ntaamu yakulyaaba, alimwi ino oku inga kweezyanisigwaa nzi?

4 Notwakabaa luzibo lwini-lwini kujatikizya Jehova Leza amakanzaakwe alimwi aluzibo lwa Jesu Kristo amulimo wakwe mumakanzaayo, twakalisalila kubelekela Leza amoyo wesu woonse, amiyeeyo, abuumi alimwi anguzu zyesu zyoonse. (Marko 8:34; 12:30; Johane 17:3) Oko mane kulakonzya kubonwa kuti nkukonka, ikulyaaba kuli Leza cakutapiluka munsi. Ikulyaaba kwesu tiikwakacitwa akaambo kambotwakalimvwa mumoyo muciindi cisyoonto buyo pe. Kwakatelaikwa kabotu-kabotu alimwi kwiinda mumupailo akwiinda mukubelesya nguzu zyakuyeeya. Aboobo, tiikwakali kusala kwaciindi cili mbocibede buyo pe. Tatukonzyi kuba mbuli muntu uutalika kulima muunda mpoonya katanamanizya wacileka akaambo kakuti wamubeda mulimo muyumu kapati naa camulampila ciindi cabutebuzi naa nkaambo tasyomede kuti inga waakutebula. Amulange-lange zikozyanyo zyabamwi ‘ibalijata jamba’ lyamikuli yateokrasi nomuba mumapenzi aataliyumini.—Luka 9:62; Ba-Roma 12:1, 2.

Tiibaakukaka Kulyaaba Kwabo

5. Mbuti Jeremiya mbwaakali cikozyanyo cibotu kapati camubelesi wakalyaabide kuli Leza?

5 Imulimo wa Jeremiya wabusinsimi wakatola myaka yiinda ku 40 (647-607 B.C.E.), alimwi wakali mulimo uukatazya kapati. Wakalizizi kabotu nzyaatakali kukonzya kucita. (Jeremiya 1:2-6) Wakali kuyandika busicamba alukakatilo kutegwa asikile bantu bamu Juda basicinguni abuzuba. (Jeremiya 18:18; 38:4-6) Nokuba boobo, Jeremiya wakali kusyoma Jehova Leza, walo iwakamuyumya cakuti wakaba mubelesi wa Leza uulyaabide ncobeni.—Jeremiya 1:18, 19.

6. Ncikozyanyo nzi ncaakatusiila mwaapostolo Johane?

6 Ino mbuti walo mwaapostolo uusyomeka Johane, iwakatandilwa kunsumbu iitakkaliki ya Patmo kacembeede “nkaambo kamakani aa-Leza abumboni bwa-Jesu Kristo”? (Ciyubunuzyo 1:9) Wakaliyumya akuzumananaa kulyaaba kwakwe kali Munakristo kwamyaka iitandila ku 60. Wakali muumi myaka iili mbwiibede Jerusalemu kanyonyoodwe kale ampi zyabana Roma. Wakabaa coolwe cakulemba Makani Mabotu, imagwalo otatwe aakasololelwaa muuya alimwi abbuku lya Ciyubunuzyo ooko nkwaakaibonena limwi mucilengaano nkondo ya Harmagedoni. Sena wakacileka naakaziba kuti Harmagedoni tiiyakali kunoocitika kacipona? Sena wakaleka kubikkila maanu? Peepe, Johane wakazumanana kusyomeka kusikila ciindi naakafwa, wakalizi kuti nokuba kuti ‘ciindi cibikkidwe cakali afwaafwi,’ ikuzuzikizigwa kwazilengaano zyakwe kwakali kuyoocitika kumbele.—Ciyubunuzyo 1:3; Daniele 12:4.

Zikozyanyo Zyamazubaano Zyakulyaaba

7. Mbuti mukwesu umwi mbwaakali cikozyanyo cibotu cakulyaaba kwa Bunakristo?

7 Mazubaano, izyuulu-zyuulu zya Banakristo basyomeka bakakatila cabusungu kukulyaaba kwabo nokuba kuti balafwa kabatanalibonena nkondo ya Harmagedoni. Umwi akati kabaabo ngu Ernest E. Beavor waku England. Wakaba Kamboni mu 1939 kumatalikilo kwa Nkondo Yanyika Yabili, alimwi wakaleka makwebo aakwe aakusimba aakali kumupa mali manji ikutegwa atalike mulimo waciindi coonse. Akaambo kakuzumanana kukaka kujatikizigwa munkondo nkaambo wakali Munakristo, wakaangwa muntolongo kwamyaka yobile. Mukaintu wakwe abana bakamugwasilizya kapati, alimwi mu 1950 ibana bakwe botatwe bakaunka ku New York kuyootambula lwiiyo lwabumishinali ku Watchtower Bible School of Gilead. Mukwesu Beavor wakali munkutwe kapati mumulimo wakukambauka cakuti balongwe bakwe bakali kumwiita kuti Harmagedoni Ernie. Cakusyomeka wakeendelezyegwaa kulyaaba kwakwe, alimwi mane kusikila naakafwa mu 1986, wakali kwaambilizya nkondo ya Leza ya Harmagedoni kuti yakali afwaafwi. Kunyina naakabona kulyaaba kwakwe kuli Leza kuba cintu cigola, citola ciindi cili mbocibede buyo pe! *1 Ba-Korinto 15:58.

8, 9. (a) Ncikozyanyo nzi ncobakasiya basankwa banji kucisi ca Spain mubweendelezi bwalunya bwa Franco? (b) Mmibuzyo nzi iiyandika kubuzyigwa?

8 Icikozyanyo cimbi cakuzumanana cabunkutwe cizwa kucisi ca Spain. Mubweendelezi bwalunya bwa Franco (1939-75), imyaanda-myaanda ya Bakamboni bakubusi balyaabide bakakakatila kutajatikizigwa munkondo nkaambo bakali Banakristo. Ibanji akati kabo bakaangwa muntolongo zyabasikalumamba kwamyaka iili kkumi naa kwiindaawo. Kamboni umwi wazina lya Jesús Martín mane wakapegwa milandu njaakali kuyandika kwaangwa muntolongo kwamyaka iili 22. Wakali kuumwa citaambiki kaangidwe muntolongo yabasikalumamba kucisi cimwi Afulika nkoili Kunyika. Kunyina akati kazeezi zintu icakali cuuba-uba, pele wakakaka kucita catakeelede.

9 Ziindi zinji, ibasankwa aba kunyina ncobakazyi ciindi nobakali kuyooangununwa ikuti naa eco cakali kunoocitika akaambo kakuti bakali kupegwa milandu minji iitobelene. Nokuba boobo, bakazumanana kusyomeka akuba bankutwe mumulimo nokuba kuti bakalaangidwe. Izintu nozyakatalika kucinca mu 1973, ibanji akati ka Bakamboni aba, ono ibakali amyaka yakuzyalwa yakuma 30 bakaangununwa kuzwa muntolongo alimwi ndilyonya bakatalika mulimo waciindi coonse, ibamwi bakaba bapainiya baalubazu abamwi bakaba balangizi beendeenda. Bakakutobela kulyaaba kwabo nobakali muntolongo alimwi banabunji bazumanana kucita boobo kuzwa nobakaangununwa. * Ino swebo mbuti sunu? Sena tulasyomeka kukulyaaba kwesu mbubwenya mbuli baaba?—Ba-Hebrayo 10:32-34; 13:3.

Ikukulanga Munzila Yeelede Kulyaaba Kwesu

10. (a) Mbuti mbotweelede kukubona kulyaaba kwesu? (b) Mbuti Jehova mbwaubona mulimo wesu kulinguwe?

10 Ino tukubona buti kulyaaba kwesu kuli Leza kwakuti tucite kuyanda kwakwe? Sena ncecintu cakusaanguna mubuumi bwesu? Kunyina makani abukkale bwesu, naa tuli bana naa bapati, tulikwete naa kukwatwa antela tatukwete naa tatukwetwe, tuli bayumu naa baciswa-ciswa, tweelede kusoleka kutobela kulyaaba kwesu kweelana abukkale bwesu. Ibukkale bwaumwi bulakonzya kumuzumizya kubeleka mulimo waciindi coonse kali mupainiya, kali sikugwasilizya uulisungwide kuofesi limwi lyamutabi lya Watch Tower Society, kali mishinali naa mumulimo wakweendeenda. Kulubazu lumbi, ibazyali bamwi balakonzya kabajisi bubi kulanganya ziyandika zyamukwasyi zyakumubili azyakumuuya. Sena imawoola abo masyoonto ngobabeleka mumulimo amwezi taajisi mpindu kuli Jehova mbuli yaayo manji aabelekwaa mubelesi waciindi coonse? Peepe. Leza talangili kuti tumupe zintu nzyotutajisi. Imwaapostolo Paulo wakaamba njiisyo eyi yakuti: “Ncibotu kuti muntu asungwaale kupa mbuli buvubi bwakwe mbwajisi, takonzyi kupa ncatajisi pe.”—2 Ba-Korinto 8:12.

11. Ino lufwutuko lwesu luyeeme anzi?

11 Mubwini, lufwutuko lwesu taluyeeme aacintu cili coonse ncotunga twacita, pele aaluzyalo lwa Jehova kwiinda muli Kristo Jesu, Mwami wesu. Paulo wakasansulula cakusalazya kuti: “Boonse babisya akulela kubulemu bwa-Leza, pele balalulamikwa buyo kuluzyalo lwakwe kubununu[si] bwamuli-Jesu Kristo.” Pele milimo yesu ncitondezyo calusyomo ndotujisi muzisyomezyo zya Leza.—Ba-Roma 3:23, 24; Jakobo 2:17, 18, 24.

12. Nkaambo nzi ncotuteelede kukozyanisya zintu?

12 Taciyandiki kuti tutalike kweezyanisya mweelwe waciindi ncotubeleka mumulimo wa Leza kuli wooyo uucitwaa bambi, imabbuku aapandulula Bbaibbele ngotusiila bantu naa mweelwe waziiyo zya Bbaibbele nzyotujisi. (Ba-Galatiya 6:3, 4) Kunyina makani azintu nzyotumanizya mumulimo wa Bunakristo, toonse tweelede kuyeeya majwi aa Jesu aatupa kulicesya aakuti: “Mbubonya obo anywebo, mwamana kucita zyoonse nzomwalaililwa, amukaambe [kuti], Tuli bazike buyo, twacita ncotwali kweelede kucita.” (Luka 17:10) Nziindi zinji buti notunga cakusinizya twaamba kuti twacita ‘zyoonse nzyotwalaililwa’ kuti tucite? Aboobo imubuzyo ngwakuti: Ino mulimo wesu kuli Leza weelede kubota buti?—2 Ba-Korinto 10:17, 18.

Ikucita Kuti Ibuzuba Abumwi Bube Ampindu

13. Ino kulanga kwesu kweelede kuba buti mbotutobela kulyaaba kwesu?

13 Naamana kulaya bamakaintu, balumi, bana, bazyali alimwi abazike, Paulo walemba kuti: “Kufwumbwa cintu ncimucita, milimo yanu ibe yamoyo woonse, ibe mbuli milimo iicitilwa Mwami, itabi yakubelekela bantu buyo pe. Nkaambo mulizi kuti ku-Mwami nkomuzootambula bulumbu, nkukuti lukono lwanu. Muli bazike ba-Mwami Kristo.” (Ba-Kolose 3:23, 24) Tatubelekeli kuti tubotezye bantu kwiinda muzintu nzyotucita mumulimo wa Jehova. Tusoleka kubelekela Leza kwiinda mukutobela cikozyanyo ca Jesu Kristo. Wakacita mulimo wakwe muciindi eco cisyoonto cakubindaana kapati.—1 Petro 2:21.

14. Nkucenjezya nzi nkwaakapa Petro kujatikizya mazubaa kumamanino?

14 Awalo mwaapostolo Petro wakatondezya kuti wakalibindeene. Mulugwalo lwakwe lwabili, wakacenjezya kuti kumazubaa kumamanino, kuzooba basikusabula—basiluleyo abasikudooneka—balo kweelanaa mizeezo yabo ibakali kuzoobuzya mibuzyo iijatikizya kubako kwa Kristo. Nokuba boobo, Petro wakati: “Jehova taamusya ngaakasyomezya kale, mbobayeeya bamwi kuti wamuka, pe, pele ucimukazikila moyo, nkaambo tayandi kuti bantu bafwidilile, ulayanda kuti boonse bajane ciindi cakweempwa. [Pele] buzuba bwa-Jehova bulasika mbubonya mbwasika mubbi.” Inzya, buzuba bwa Jehova buyoosika ncobeni. Aboobo, abuzuba tweelede kubikkila maanu kujatikizya mbolusinizide akuyuma lusyomo lwesu mucisyomezyo ca Leza.—2 Petro 3:3, 4, 9, 10.

15. Mbuti mbotweelede kububona buzuba bumwi abumwi mubuumi bwesu?

15 Ikutegwa tutobele kulyaaba kwesu munzila iitondezya kuti tulakubikkila maanu, tweelede kubelesya buzuba bumwi abumwi kutembaula Jehova. Kumamanino aabuzuba abumwi, sena inga twalanga musyule akubona mbotwayungizya munzila imwi kukusalazigwa kwazina lya Leza alimwi akwaambilizigwa kwamakani mabotu aa Bwami? Ambweni kwali kujatikizya kulilemeka kwesu, mubandi mubotu naa kubikkila maanu caluyando kumukwasyi wesu naa kubalongwe. Sena twazibelesya ziindi nzyotwajene ikwaambila bamwi zyabulangizi bwesu bwa Bunakristo? Sena kuli ngotwagwasya kutelaika kapati kujatikizya zisyomezyo zya Leza? Atujane cintu cimwi cilaampindu munzila yakumuuya abuzuba, mukwaamba kumwi, ikutegwa tubaa nkomo yamali iikubwene munzila yakumuuya.—Matayo 6:20; 1 Petro 2:12; 3:15; Jakobo 3:13.

Amuzibone Kabotu Zintu Lyoonse

16. Muunzila zili buti Saatani mwasoleka kuubya-ubya kulyaaba kwesu kuli Leza?

16 Tukkede muziindi zili mukwiindila kubija ku Banakristo. Saatani abasikumutobela bakwe basoleka kusisa kwaandaana kuliko akati kazintu zibotu azibi, zisalala azitasalali, zyabulemu azitakwe bulemu, zizuminwa kuti zili kabotu azitazuminwi. (Ba-Roma 1:24-28; 16:17-19) Wacita kuti cituubile-ubile kapati kusofwaazya myoyo amizeezo yesu kwiinda mukubelesya TV naa Internet. Ikubona kwesu kwakumuuya kulakonzya kubaa luubilizi naa kuzimaazigwa cakuti tulakonzya kukakilwa kuziba nzila zyameeneeno aakwe. Imakanzeesu aakuzumanana kutobela kulyaaba kwesu alakonzya kuubisigwa alimwi inga katutanoocijisi canguzu ‘kujamba’ ikuti naa twaubya-ubya zyeelelo zyesu zyakumuuya.—Luka 9:62; Ba-Filipi 4:8.

17. Mbuti lulayo lwa Paulo mbolunga lwatugwasya kuzumananaa cilongwe cesu a Leza?

17 Aboobo imajwi aa Paulo ngaakalembela mbungano yaku Tesalonika alayandika kapati sunu aakuti: “Cintu ncayanda Leza nceeci, ncakuti musalale, mulilesye kubwaamu. Umwi aumwi akati kanu uleelede kuziba kuba amwanakazi wakwe mwini cakusalala acakulemeka. Teelede kumvwa zisusi zibi mbuli mbobacita bamasi abatamuzi Leza.” (1 Ba-Tesalonika 4:3-5) Ikutalilemeka kwapa kuti bamwi bagusigwe mumbungano ya Bunakristo—aabo ibakalekelezya kulyaaba kwabo kuli Leza. Bakalekela kuti cilongwe cabo a Leza cuube-ube cakuti Leza tanaakacili ampindu mubuumi bwabo. Nokuba boobo, Paulo wakati: “Teensi busofwaazi mbwaakatwiitila Leza, pe, nkukusalala. Nkaambo kaako oyo uunenya kumakani aya tanenyi muntu buyo, ulanenya Leza uumupa Muuya wakwe Uusalala.”—1 Ba-Tesalonika 4:7, 8.

Ino Mujisi Makanze Nzi?

18. Ino mmakanze nzi ngotweelede kubaangawo?

18 Ikutondezya kuti twalyaaba cakumaninina kuli Jehova Leza, ncinzi ncotweelede kuzumanana kukanza kucita? Ikubaa manjezeezya mabotu aatusololela mubukkale buli kabotu alimwi akukucita mulimo wesu, aaya ngaayelede kuba makanzeesu lyoonse. Petro wakalaya kuti: “Amube amanjezeezya aasalala, kuti nobamuvwiya kuti muli babi, bakausi[g]we bweeme abo basendaula kweenda kwanu kubotu kwabanakristo.” (1 Petro 3:16) Ambweni inga twapenga alimwi akweendelezegwa munzila mbyaabi akaambo kabukkale bwesu bwa Bunakristo, pele mbocakabede akuli Kristo akaambo kalusyomo akusyomeka kwakwe kuli Leza. Petro wakati: “Lino mbuli Kristo mbwaakatupengela mumubili, anywebo amuliyumye amuyeeyo oyu nguwenya wakuti kufumbwa muntu uupengede mumubili ulaanzeene kucibi.”—1 Petro 4:1.

19. Ncinzi ncotuyanda kuti kacaambwa kujatikizya ndiswe?

19 Ncobeni, imakanzeesu aakulyaaba ayootukwabilila kutooye tuli munyika ya Saatani imbyaabi munzila yakumuuya, mukulilemeka akumubili. Pele tacigoleli waawo buyo pe, tuyoosinizya kuti tulakkomaninwaa Leza, calo cili ncecintu cibotu kwiinda cili coonse Saatani abasikumutobela ncobanga bapa. Aboobo, mutalekeli kuti kwaambwe kuti twaluleka luyando ndotwakajisi notwakasaanguna kwiiya kasimpe. Muciindi caboobo, atube aampuwo mbuli yeeyo njobakajisi aabo bamumbungano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna mu Tuataira yakuti: “Ndizi milimo yako mbwiibede, aluyando lwako, alusyomo lwako, akukutauka kwako, alukakatilo lwako, alimwi milimo yako yakumasyaalizyo ilakomena kwiinda eyo yakusaanguna.” (Ciyubunuzyo 2:4, 18, 19) Inzya, tutabi baabo bakasaala buyo kujatikizya kulyaaba kwesu, pele ‘myoyo yesu ipye,’ tube bankutwe kusikila kumamanino—alimwi mamanino alaafwaafwi.—Ba-Roma 12:11; Ciyubunuzyo 3:15, 16.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Amubone Ngazi Yamulindizi yamu Chichewa ya April 15, 1987 apeeji 31.

^ munc. 7 Amubone Ngazi Yamulindizi yamu March 15, 1980 mapeeji 8-11, kutegwa mulibalile makani manji-manji aajatikizya buumi bwa Ernest Beavor.

^ munc. 9 Amubone 1978 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeeji 156-8, 201-18, yakamwaigwa aba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Sena Mulayeeya?

• Ino kulyaaba kujatikizya nzi?

• Nzikozyanyo nzi zyansiku alimwi azyamazubaano zyababelesi bakalyaabide kuli Leza nzyotuyandika kwiiya?

• Mbuti mbotweelede kuulanga mulimo wesu kuli Leza?

• Ncinzi ceelede kuba makanzeesu kukulyaaba kwesu kuli Leza?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 24]

Jeremiya wakazumanana kusyomeka nokuba kuti wakapenzegwa cibyaabi

[Cifwanikiso icili apeeji 25]

Ernest Beavor wakali cikozyanyo cibotu kubana bakwe kali Munakristo munkutwe

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Imyaanda-myaanda ya Bakamboni bakubusi muntolongo zyaku Spain bakazumananaa kusyomeka kwabo

[Zifwanikiso izili apeeji 27]

Atujane cintu cimwi cilaampindu munzila yakumuuya abuzuba