Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Kuyandaula Buumi Buli Kabotu

Kuyandaula Buumi Buli Kabotu

Kuyandaula Bukkale Bubotu

BA GEORGE bakalityompedwe kapati. Tiibakali kujana zyakulya zikkwana mukwasyi wabo. Aciindi nciconya, basimukobonyina bakali kuciswa, alimwi bakali bacete. Nokuba boobo, ba George bakalizyi kuti buumi bwakali kabotu mucisi cakali afwaafwi acisi cabo. Bakaamba kuti: ‘Mebo ndilalongela kucisi eeci kutegwa ndikajane mulimo, mpoonya mukwasyi wangu uyoonditobela.’

Ba Patricia bakali kulombozya kuyookkala kucisi cimbi. Tiibakali kubeleka, alimwi bakanyina bulangizi buli boonse. Balo alimwi amusankwa ngobakasyabene limwi, bakayeeya kulongela ku Spain kuzwa ku Nigeria kwiinda mu Algeria, alimwi tiibakazyi mbocikatazya kwiinda mucimpayuma ca Sahara. Bakaamba kuti: “Ndakalimitide alimwi ndakali kuyanda kukkala kabotu amwanaangu.”

Ba Rachel bakali kuyanda kusumpula buumi bwabo kwiinda mukulongela ku Europe. Bakaleka mulimo wabo ku Philippines, mpoonya basazinyina bakabakulwaizya kuti milimo yaaŋanda ilajanika kapati muzisi zimbi. Aboobo, bakalomba mali aakukkwezya ndeke, alimwi akulaya balumi babo amwanaabo, akubasyomezya kuti, “Tatukooandaana kwaciindi cilamfwu pe.”

Kuyeeyelwa kuti bantu bainda ku 200 miliyoni mbuli ba George, ba Patricia, alimwi aba Rachel balongela kuzisi zimbi mumyaka misyoonto yainda. Nokuba kuti bamwi bakatija nkondo, ntenda zilicitikila, naa kupenzyegwa, banji balalonga akaambo kabucete buli muzisi zyabo. Ino mapenzi nzi ngobajana aabo balongela kuzisi zimbi? Sena boonse balabujana bukkale bubotu? Ino bana balimvwa buti ciindi bazyali nobabasiya akuunka kukuyandaula milimo? Amulange-lange bwiinguzi bwamibuzyo eeyi.

Bweende Alimwi Akujana Mulimo

Penzi lyakusaanguna lyakulongela kucisi cimbi, musinzo wini kuugama. Ba George, ibaambwa mucibalo cakusaanguna, bakeenda musinzo mulamfwu kabajisi cakulya cisyoonto. Bakaamba kuti: “Lweendo oolu lwakali lubyaabi kapati.” Bantu banji balonga tabasiki akucisi nkobaya.

Ba Patricia bakakanzide kuyoosika ku Spain. Bakatantide muciloli cakali kwiinda mucimpayuma ca Sahara. Bakaamba kuti: “Twakeenda nsondo yomwe kuzwa ku Nigeria kuya ku Algeria, twakali 25 mumootokala alimwi katusyaankene. Katuli mulweendo, twakali kuyaabubona mitunta minji yabantu, alimwi abantu bakali kufwumba bulamfwu kulindila buyo kufwa. Alimwi buya, banamutekenya baziloli bamwi balabaselusya akubasiya bantu munzila.”

Mukwiimpana aba George alimwi aba Patricia, ba Rachel balo bakacikonzya kutanta ndeke kuya ku Europe, kwalo nkobakali kuyoobeleka mulimo wamuŋanda. Pele bakali kunoomuyeeya kapati mwanaabo musimbi uujisi myaka yakuzyalwa yobilo. Bakaamba kuti: “Kufwumbwa ciindi nindakali kubona mukaintu uulanganya mwanaakwe, ndakali kuusa kapati.”

Ba George cakabakatazya kapati kuzyibila kukkala mucisi cimbi. Kwakainda myezi minji kabatanatuma mali kuŋanda. Bakaamba kuti: “Ziindi zinji, ndakali kulila akaambo kakulendelelwa alimwi akutyompwa kapati.”

Nikwakainda myezi iili mbwiibede kabacili mu Algeria, ba Patricia bakasika kumunyinza wa Morocco. Bakaamba kuti: “Kandicili mucisi eeci, ndakatumbuka mwana musimbi. Ndakali kulisisa kuli basimakwebo bamwi ibakali kujata bamakaintu akubasinikizya kucita buvwuule. Kumamanino, ndakajana mali aakukkwezya bwato kuya ku Spain. Bwato mbundakatanta tiibwakali kabotu alimwi twakali banji. Twakali kukupa buya meenda kubelesya mabbusu eesu. Ciindi nitwakasika kunkomwe yaku Spain, ndakanyina nguzu zyakucikonzya kweenda.”

Masimpe ngakuti, bantu bayanda kulongela kucisi cimbi beelede kulanga-langa zyintu zyoonse zijatikizyidwe. Beelede kuyeeya mbocikatazya kwiiya mwaambo uumbi, zilengwa zyakubusena ooko, alimwi ambocidula kulembela kutegwa muzumizyigwe kuzulilwa mucisi eeco. Aabo baalilwa kulilembya kuti bazumizyigwe kuba basicisi, cilabakatazya kujana milimo mibotu, maanda mabotu, lwiiyo, alimwi abusilisi. Alimwi cilabakatazya kujana mapepa aabazumizya kweenzya mootokala naa kujalula akkaunti yakubbanki. Kanji-kanji, cuusisya ncakuti, basikulonga batakalilembya baladyaamininwa kapati akupegwa milimo iitavwolwi mali manji.

Ikaambo kambi, mali kwaagama. Mubwini, sena tweelede kwaasyoma cakumaninina mali? Ibbaibbele lipa lulayo lugwasya lwakuti: “Utalikataazyi kuti ube muvubi; leka mubusongo bwako. Imbono zyabonwa buyo, zilamana ndilyonya, zilalicitila mababa zilauluka mbuli sikwaze uuya kujulu.” (Tusimpi 23: 4, 5.) Kamuyeeya kuti zyintu ziyandika kapati mubuumi tazyuulwi mali, zyintu mbuli luyando, lukwabililo lwamumizeezo, alimwi alukamantano lwamumukwasyi. Cilausisya kapati kaka kuti bazyali balekela muuya wakuyandisya mali kwiinda luyando ndobajisi kuli umwi aumwi naa kwiinda “luyando lwakuzyalwa andulo” ndobajisi kubana babo!—2 Timoteyo 3:1-3.

Bantu bakalengwa kabajisi luyandisisyo lwakuzyiba Leza. (Matayo 5:3) Aboobo, bazyali babikkila maano bayoosolekesya kapati kucita cili coonse kuzuzikizya mukuli wabo wakuyiisya bana babo kujatikizya Leza, makanze aakwe, alimwi amilawo yakwe.—Baefeso 6:4.

Mukwasyi Uukamantene—ulayandika Kapati Kwiinda Mali

Makani aajatikizya basikulonga alakonzya kwiindana, pele zyintu zinji zijatikizyidwe zilikozyene kapati, mbubwenya mbotwabona mucikozyanyo caba George, ba Rachel, aba Patricia ibaambidwe muzibalo zyainda. Mukwasyi woonse ulapenga ciindi muzyali naalonga naa muntu ngobakwetene limwi naalonga akusiya mweenzinyina, alimwi kulakonzya kwiinda myaka minji kuti mukwasyi uswaangane alimwi. Mumukwasyi waba George, cakatola myaka iinda kuli yone kuti baswaangane alimwi.

Kumamanino ba Rachel bakapiluka ku Philippines kuyoobweza mwanaabo ngubakasiide kwamyaka iitandila kuli yosanwe. Ba Patricia bakasika ku Spain kabamunyamwide mumaanza mwanaabo. Bakaamba kuti: “Ngomwana ngondijisi alikke, aboobo ndilasoleka kumubamba kabotu.”

Basikulonga banji balasoleka kukkala muzisi mobalongela nokuba kuti balalendelelwa, balajana buyumuyumu mubukkale, alimwi apenzi lyakwaandaana amukwasyi kwaciindi cilamfwu. Ciindi nobalonga balabelesya mali manji, ciindi, alimwi anguzu zyabo, alimwi ikuti naa zyintu tiizyeenda kabotu mbasyoonto buyo baliyumya.

Ba Allan baku Philippines, mbamwi babaabo bakaliyumya. Bakali kubeleka mulimo mubotu ku Spain, pele nokwakainda myezi iili 18, bakajokela kucisi cabo. Bakaamba kuti: “Ndakali kubayeeya kapati bakaintu bangu alimwi amwanaangu. Ndakayeeya kuti tandikaciindululi kulongela kucisi cimbi ccita kuti ndalonga amukwasyi wangu. Alimwi eeci ncitwakacita. Mukwasyi ulayandika kapati kwiinda mali.”

Kweelana ambobakajana ba Patricia, kuli acimbi ciyandika kapati kwiinda mali. Nobasika ku Spain bakalijisi Bbaibbele lya “Cizuminano Cipya,” naa Magwalo aa Banakristo aa Cigiliki. Bakaamba kuti: “Bbaibbele ndakali kulibona mbuli kuti wakali musamu wacoolwe. Kumane ndakajana mukaintu umwi Kamboni wa Jehova. Musyule, tiindakali kuyanda kubandika aumwi wacikombelo eeci. Aboobo Kamboni ooyu ndakamubuzya mibuzyo minji kutegwa ndimutondezye kuti nzyasyoma tiizyakali zyamasimpe. Pele, kwiindana ambondakali kuyeeya, wakacikonzya kwiiminina nzyasyoma alimwi akwiingula mibuzyo yangu kwiinda mukubelesya Bbaibbele.”

Zyintu nzyobakaiya ba Patricia zyakabagwasya kuzyiba kuti kujana lukkomano lwini-lwini alimwi abulangizi bwakumbele taziyeeme abusena muntu nkwakkala naa mali, pele ziyeeme akuba aluzyibo lwa Leza amakanze ngajisi kulindiswe. (Johane 17:3) Akati kazyintu nzyobakaiya, ba Patricia bakaiya kuti Leza wakasimpe ulijisi zyina, ilyakuti Jehova. (Intembauzyo 83:18) Alimwi balabala mu Bbaibbele kuti ino-ino Leza uyoobumana bucete boonse kwiinda mu Bwami bwakwe, imfwulumende iili mumaanza a Jesu Kristo. (Daniele 7:13, 14) Lugwalo lwa Intembauzyo 72:12, 14 lwaamba kuti “[Jesu] ulavuna bacete nibakwiila, abalo bapengede abaabo babula mugwasyi ulanununa buumi bwabo kulupenzyo.”

Mweelede kujana ciindi cakubala Bbaibbele. Bbuku eeli lyabusongo lilakonzya kumugwasya kusala camaano, alimwi akuliyumya mumapenzi ngomujana lino akumupa lukkomano abulangizi.—Tusimpi 2:6-9, 20, 21.