Ia Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

O Mea na Ia Aʻoaʻo Mai Ana Mea Sesē

SA MANATUNATU Iona, maʻimau pe ana mafai ona lē lagona atu le pisa ma le paʻō leotele sa iai. E lē na o se matagi malosi, lea o loo tau solo i lā o le vaa; pe ua na o ni galu maualuluga, lea e sasa solo i le tino o le vaa, ma māfua ai ona ʻoʻī laupapa o le vaa. Leai, o le mea na sili atu ona leaga iā Iona, o le feʻei o tagata folau, le kapeteni ma lana ʻauvaa, a o latou taumafai e faia mea uma ina ia aua ai neʻi goto le vaa. E mautinoa sa iloa lelei e Iona o le a maliliu na tagata uma—e māfua uma ona o ia!

Aiseā ua oo ai Iona i lenā tulaga mataʻutia? Na ia faia se mea sesē matuiā i le la feutagaʻiga ma lona Atua o Ieova. O le ā le mea sa ia faia? Pe na tumau ona leaga le la faiā ma le Atua? E tele mea o le a tatou aʻoaʻoina mai i tali o na fesili. Mo se faaaʻoaʻoga, o le a tatou iloa mai i le tala iā Iona, e mafai foʻi e i latou e malolosi lo latou faatuatua ona faia mea sesē—ma le auala e toe faasaʻoina ai a latou mea sesē.

Se Perofeta Mai Kalilaia

Pe a mafaufau tagata i le tamāloa lenei o Iona, e masani ona latou taulaʻi atu i ona uiga lē lelei, e pei o le lē usitaʻi ma le faaulumalō. Peitaʻi, e iai mea e sili atu e ao ona tatou iloa e faatatau i lenei tamāloa. Manatua, na filifilia Iona e auauna o se perofeta a Ieova le Atua. E lē teʻiteʻi filifilia o ia e Ieova i lea tiute tauave tāua, pe ana faapea e lē o se tagata faamaoni ma amiotonu.

I le 2 Tupu 14:25, e tatou te iloa ai sina talaaga puupuu o Iona. O lenei tamāloa e sau mai Kataferu, e pe ā ma le lua ma le ʻafa maila le mamao mai Nasareta, le aai lea na soifua aʻe ai Iesu Keriso i le pe tusa o le valu senituri mulimuli ane. * Na galue Iona o se perofeta i le taimi o le nofoaiga a Ierepoamo II le tupu o le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu. Ua leva ona teʻa atu le taimi o Elia; na maliu foʻi lē na fai ma ona sui, o Elisaia, a o faagasolo le nofoaiga a le tamā o Ierepoamo. E ui lava sa faaaogā e Ieova na tamāloloa e tafiesea le tapuaʻiga iā Paala, ae o lea ua toe agasala foʻi ma le loto i ai Isaraelu. O lenei ua ola le nuu i lalo o le taaʻiga a se tupu na “faia le amio leaga i luma o Ieova.” (2 Tupu 14:24) E mautinoa lava la le matuā faigatā o le tofiga na tuuina atu iā Iona. Peitaʻi, na ia faia pea ma le faamaoni.

Ae i se tasi aso, sa feagai ai Iona ma se filifiliga faigatā. Na ia maua se tofiga mai iā Ieova lea na matuā sili ona faigatā mo ia. O le ā le tofiga na tuu mai e Ieova iā te ia e fai?

“Inā Tulaʻi ia ma Alu i Nineva”

Na fetalai mai Ieova iā Iona: “Inā tulaʻi ia, ina alu i Nineva le aai tele, ma alaga atu i ai; auā ua oo mai a latou agasala i oʻu luma.” (Iona 1:2) E lētioa a lē faigofie lenei tofiga. O Nineva e tū i le pe tusa ma le 500 maila i le itu i sasaʻe, o se faigāmalaga e toetoe lava atoa le masina e savali ai. Peitaʻi, o lenā tulaga faigatā o le faigāmalaga e foliga mai o le vaega faigofie lea o le tofiga lenei. Pe a oo i Nineva, e ao iā Iona ona folafola atu le feʻau faafaamasinoga a Ieova i tagata  Asuria, o ni tagata e sauā tele ma fasi tagata. Afai na vaaia e Iona le itiiti o le tali mai o tagata o le Atua lava ia, e faapefea la ona ia faamoemoe o le a tali mai nei tagata faapaupau? O le a faapefea ona taulau si nei auauna e toʻatasi a Ieova i le lotolotoi o Nineva, o se nofoaga ua taʻua o le “aai o ē fasi tagata”?—Nauma 3:1, 7.

O manatu na sa ono oso aʻe i le mafaufau o Iona e ui tatou te lē o iloa. O le mea ua tatou iloa, na sola Iona. Na faatonuina o ia e Ieova e alu i sasaʻe; ae na alu o ia i sisifo, ma na matuā mamao lava i sisifo le mea na alu i ai Iona. Na ia alu atu i le talafatai i se taulaga o vaa i le aai e igoa o Iopa, lea na maua ai se vaa e agaʻi atu i Tasesa. Na manatu nisi tagata atamamai o Tasesa, sa i Sepania. Afai e saʻo lenā manatu, e tusa la e 2,200 maila na sola mamao ese atu i ai Iona mai iā Nineva. O lenā folauga na oo atu i le isi itu o le Sami Tele— e pei ona faaigoa ai le Sami Metitirani i na aso—atonu e mafai ona folau ai mo le tasi le tausaga! Na maumauaʻi lava Iona e sola ese mai le tofiga na tuuina atu e Ieova iā te ia!

Po o lona uiga la e mafai ona faapea atu o Iona o se tagata palaai? Aua tatou te vave faamasinoina o ia o se tagata palaai. E pei ona o le a tatou iloaina, o ia o se tagata na mataʻina lona faaalia o le lototele. I le pei o i tatou uma, o Iona o se tagata lē lelei atoatoa o loo tauivi ma le tulaga agasala. (Salamo 51:5) E leai ma se isi o i tatou e sao mai le lagona lenei o le fefe.

E iai taimi e foliga mai ai e faigatā, po o le lē mafai foʻi ona faia mea e faafinagaloina e le Atua mai iā i tatou. E ono faigatā iā i tatou ona talaʻi le tala lelei o le Malo o le Atua, lea e manaʻomia ona fai e Kerisiano. (Mataio 24:14) E faigofie tele ona galo iā i tatou le mea moni na taʻua e Iesu e faapea: “E mafaia e le Atua mea uma lava.” (Mareko 10:27) Pe afai e galo iā i tatou lenā mea moni i nisi o taimi, atonu la tatou te malamalama i le faafitauli na feagai ma Iona. Ae o ā ni iʻuga o le solaaga a Iona?

Ua Aʻoaʻia e Ieova Lana Perofeta Lē Usiusitaʻi

Seʻi faaāta i o tatou mafaufau le nofonofo lelei o Iona i luga o lenā vaa, atonu o se vaa laʻuoloa a tagata Foinie. Na ia mātauina le kapeteni ma lana ʻauvaa o loo pisi i le tau faatulagaina o lā o le vaa seʻia oo ina agaʻi ese atu loa mai le uafu. A o mou malie atu le matafaga i lana vaai, atonu na manatu ifo Iona faapea ua teʻa o ia ma puapuaga. Peitaʻi, na faafuaseʻi ona sui le tau.

Na agi mai se matagi malosi ma amata ai ona sousou le sami, ma atonu e sili atu ona tetelē  galu nai lo vaa i aso nei. O le ā le umi o le a felafoaʻiina solo ai lenei vaa ua foliga mai e faatauvaa ma leagagofie, i totonu o nei galu malolosi ma mataʻutia o le sami? Pe na iloa e Iona i le taimi lenā, le mea na ia tusia mulimuli ane e faapea “ua tuuina ifo e Ieova le matagi tetele i le vasa”? E tatou te lē iloa. Ae na ia vaaia le augani atu o le ʻauvaa i o latou atua, ma na ia iloa e leai se fesoasoani e maua mai i o latou atua. Na taʻua i le tala a Iona: “Se manū a lepetia le vaa.” (Iona 1:4; Levitiko 19:4) Ae o le a faapefea nei ona tatalo Iona i le Atua na ia sola ese mai ai?

Ona o le leai o se mea e mafai ona fai e Iona, sa alu ai i le pito i lalo o le vaa ma ua taoto ai, ma ua moegase. * Sa maua atu o ia e le kapeteni, ma fafagu iā te ia ma faatauanau atu ina ia tatalo i lona atua, e pei ona faia e tagata uma o le vaa. Ina ua iloa e le ʻauvaa e iai se mea e sili atu lona malosi na faapogaia lenei afā, ona latou faia lea o se vili ina ia vaai po o ai ua māfua ai lenei afā. E mautinoa le tātāvale o le fatu o Iona a o pasi ese le vili mai lea tagata ma lea tagata. E leʻi umi ae iloa le māfuaaga tonu. Na faapogaia e Ieova le afā ona o le tagata e toʻatasi, o Iona, lea foʻi na ū i ai le vili!—Iona 1:5-7.

Na faamatala e Iona i le ʻauvaa le tala atoa o le mea na tupu. O ia o se auauna a le Atua silisili ese, o Ieova. O le Atua lenei ua ia sola ese mai ai ma faatigā i ai, ma māfua ai ona oo i latou uma i se tulaga lamatia. Ua matuā faateʻia nei tamāloloa; ma ua vaaia e Iona lo latou popole tele. Na latou fesili atu po o le ā sa latou mea e fai iā te ia ina ia faasaoina ai i latou ma le vaa. O le ā lana tali? Atonu na lagona e Iona le fefe a o faaāta i lona mafaufau le malemo ai i lenei sami mālūlū ma sousou. Ae e faapefea ona ia tuu atu nei tagata uma ia feoti pe afai ua ia iloa e mafai ona faasaoina i latou? Ona ia faapea atu lea iā i latou: “Inā sii ia iā te aʻu, ma lafo ifo iā te aʻu i le sami, ona malū ai lea o le vasa iā te outou; auā ua ou iloa o aʻu ua oo mai ai lenei afā tetele iā te outou.”—Iona 1:12.

E lē o ni faaupuga na a se tagata palaai, a ea? Maʻeu le faamāfanafanaina ai o le finagalo o Ieova i le tagaʻi mai i le lototele o Iona, ma lona agaga faataulaga i lenā taimi faigatā. O lea ua tatou iloa i inei le malosi o le faatuatua o Iona. E mafai ona tatou faaaʻoaʻo i ai i aso nei, e ala i le faamuamua o le lelei o isi nai lo o tatou lava manaʻoga. (Ioane 13:34, 35) Pe a tatou iloa se tasi o loo manaʻomia le fesoasoani, pe i le itu faaletino, itu tau faalogona, pe i le faaleagaga, po o le a tatou lē manatu faapito ae fesoasoani iā i latou? E mautinoa lo tatou faafiafiaina o le finagalo o Ieova pe a tatou faia faapea!

Atonu na iloa foʻi e le ʻauvaa le lototele o Iona, auā sa tau mumusu i latou e faia le mea na ia fai atu ai! Peitaʻi, na latou faia taumafaiga uma e sao mai ai i le afā, ae leʻi mafai. Ua atili ai ona malosi le matagi. Ona latou iloa lea, ua leai sa latou mea e toe mafai ona fai. Ina ua uma ona latou alalaga atu iā Ieova le Atua o Iona, ina ia alofagia i latou, ona latou sii aʻe loa lea o Iona ma lafo i le sami.—Iona 1:13-15.

Ua Alofagia ma Faasaoina Iona

Na paʻū ifo Iona i le sami sousou. Atonu sa ia taumafai e faaopeopea, ma tilotilo atu i le tatafe o piapia ma le pipisi o le sami a o agaʻi ese atu le vaa. Peitaʻi, ona o le malolosi o galu lea ua fafati atu iā te ia ma uunaʻi ai o ia i lalo. Sa magoto ifo o ia i lalo, ma manatu ai ua leai se mea e toe mafai.

Na faamatalaina mulimuli ane e Iona ona faalogona i lenā taimi. Sa tele mea na oo ane i lona mafaufau. Sa ia manatu ma le faanoanoa, o le a ia lē vaai i le malumalu matagofie o Ieova i Ierusalema. Na iā te ia le manatu o loo goto ifo i le ogātotonu o le sami, i auvae o mauga, i le mea o loo ia lavelavea solo ai i limu o le sami. O lona manatu na iai, o ia ua tuugamau i le sami.—Iona 2:2-6.

 Ae faatali la, o loo iai se mea o loo minominoi mai i ona autafa—o se mea telē lava, e foliga uliuli, o se meaola. Ua latalata ane, ma o loo sau saʻo lava iā Iona. Ua matala lona gutu ma foloina Iona!

E mautinoa ua uma ai i ī lona soifua. Peitaʻi, ua mātauina e Iona se mea e ofo ai. O loo ola pea o ia! E lē o omia pe lamupalaina o ia, ma e lē o mole foʻi. Leai, o loo ola pea Iona, e ui lava sa iai o ia i se tulaga na faapea atu o lona tuugamau. Ua amata ona mataʻu Iona. E mautinoa lava, o lona Atua o Ieova, na ‘tofia le iʻa tele e foloina Iona.’ *—Iona 1:17.

Ua uma nei le faitau minute, a ua faitau itula. I totonu o le manava o le iʻa, i se mea sili ona pogisa, sa maua ai le avanoa e manatunatu ai Iona ma tatalo atu ai iā Ieova le Atua. Ua faailoa mai upu o lana tatalo lea o loo faamauina atoa i le mataupu e lua o le tusi o Iona. E atagia mai ai le telē o le malamalama o Iona i Tusitusiga Paia, auā sa tele ina faasino atu lana tatalo i le tusi o Salamo. O loo faaalia mai ai foʻi se uiga faamāfanafanaloto: o le lotofaafetai. Sa faaiʻu e Iona lana tatalo i upu nei: “A o aʻu, ou te faitaulaga iā te oe ma le upu faafetai; ou te faia le mea na ou tautō ai. Mai iā Ieova le olataga.”—Iona 2:9.

Sa aʻoaʻoina e Iona o le faaolataga, o se mea e mafai ona foaʻi mai e Ieova i so o se tasi, i so se mea ma i so se taimi. E oo lava i totonu o “le manava o le iʻa,” sa mafai lava ona faaolaina e Ieova lana auauna lē usitaʻi. (Iona 1:17) E na o Ieova e mafai ona faaolaina se tagata i totonu o le manava o se iʻa telē mo aso e tolu ma pō e tolu. E tāua ona tatou manatua i aso nei, o Ieova “o le Atua ua i lona aao lou mānava.” (Tanielu 5:23) O loo tatou nonofo aitalafu iā te ia mo le mānava ma le ola ua tatou maua. Pe tatou te lē lotofaafetai ai ea? Pe e lē tatau ai ea ona tatou usiusitai iā Ieova?

Ae faapefea Iona? Pe sa ia iloa e tatau ona ia lotofaafetai iā Ieova e ala i le usiusitai? O le mea lenā na ia faia. Ina ua mavae le tolu o aso ma le tolu o pō, ona aumaia lea e le iʻa Iona i le matafaga ma “luai . . . Iona i le eleele mātūtū.” (Iona 2:10) Seʻi manatu i le mea na tupu, e leʻi manaʻomia ona aau atu Iona i le matafaga! Sa tatau iā Iona lava ia ona vaai po o gafea tonu lenei matafaga ua iai. Ae leʻi umi ae tofotofoina loa le malosi o lona lotofaafetai. O loo taʻua i le Iona 3:1, 2: “Ona oo mai lea o le afioga a Ieova iā Iona, o le foʻi faalua mai lea, ua faapea mai, ‘⁠Inā tulaʻi ia, inā alu i Nineva le aai tele, ma talaʻi atu i ai le talaʻiga ou te fai atu ai iā te oe.’” O le ā sa faia e Iona?

E leʻi toe faatalatū Iona. Fai mai le tala: “Ona tulaʻi ai lea o Iona, ua alu i Nineva, e faapei ona fetalai mai o Ieova.” (Iona 3:3) Ioe, sa usiusitai o ia. Sa matuā aʻoaʻoina o ia mai ana mea sesē. E manaʻomia foʻi ona tatou faaaʻoaʻo i le faatuatua o Iona. E tatou te agasala uma lava; e iai taimi e tatou te faia ai mea sesē. (Roma 3:23) Ae po o le a tatou faavaivai ai, pe e tatou te aʻoaʻo mai a tatou mea sesē ma liliu atu i se ala usiusitai i le auaunaga i le Atua?

Pe na tauia e Ieova Iona ona o lona usiusitai? Ioe, sa ia tauia Iona. O se tasi o mea, e foliga mai na iloa mulimuli ane e Iona na faasaoina ola o le ʻauvaa. O le taimi lava na faatino ai e Iona lana gaoioiga lototele, na uma ai loa ma le afā, “ona matuā matataʻu ai lea o [le ʻauvaa] iā Ieova” ma faitaulaga ai iā Ieova ae lē o o latou atua sesē.—Iona 1:15, 16.

Na iai se isi faamanuiaga e sili atu na iloa mulimuli ane. Na faaaogā e Iesu le taimi na iai Iona i le manava o le iʻa ina ia avea ma ata faavaloaga o le taimi sa iai o ia i le tuugamau, po o Seoli. (Mataio 12:38-40) Maʻeu le olioli o Iona e iloa lenā faamanuiaga pe a toe faatūina mai o ia i le ola i le lalolagi! (Ioane 5:28, 29) O loo finagalo foʻi Ieova e faamanuiaina oe. I le pei o Iona, po o le a e aʻoaʻo mai au mea sesē na fai ma faaalia le usiusitai ma le agaga faataulaga?

[Faaopoopoga i lalo]

 [Pusa/Ata i le itulau 29]

Ua Faitioina le Tusi o Iona

▪ Pe na tutupu moni lava mea o loo faamaumauina i le tusi o le Tusi Paia o Iona? Sa iai faitioga na fai i lenā tusi talu mai lava anamuā. I aso nei, ua masani ona teena e tagata faimanatu o le Tusi Paia lenei tusi, e ala i le faapea mai o se talafaatusa, o se tala mai le vavau, po o se talafatu foʻi. Sa lipotia mai e se tusitala o le senituri lona 19, le auala na faamatalaina ai e se faifeʻau le tala iā Iona ma le iʻa e faapea o se faatusatusaga e lē masani ai, fai mai: Sa nofo Iona i se faletalimālō i Iopa e taʻua, O le Faailoga o le Tafolā. Ina ua lē lava ana tupe e totogi ai le faletalimālō, sa tuliese o ia e le tagata e ana le fale. O le auala lenā sa “foloina ai” Iona ma toe “luai” mulimuli ane ai o ia mai le Tafolā! Ioe, ua taumafai malosi tagata faitio o le Tusi Paia e faalēaogāina le tala iā Iona ma le iʻa!

Aiseā ua manatu ai le toʻatele e lē moni lenei tusi o le Tusi Paia? Ona o loo faamatalaina ai vavega. O le toʻatele o tagata faitio, e foliga mai ua latou nonofo ma fai le faaiʻuga e faapea: E lē mafai ona tutupu moni na mea. Ae pe e moni lenā faamatalaga? Seʻi fesili ifo iā te oe lava i le fesili lenei, ‘Pe ou te talitonu i le uluaʻi fuaiupu o le Tusi Paia?’ O loo faapea mai: “Na faia e le Atua le lagi ma le lalolagi i le amataga.” (Kenese 1:1) O le toʻatele o le faitau miliona o tagata i le lalolagi e latou te taliaina ma le atamai lenā mea moni. A fua la i lenei mea moni, e mafai ona avea lenei faamatalaga ma vavega mataʻina e sili atu nai lo isi vavega uma o loo i le Tusi Paia.

Manatu mai i le mea lenei: Mo Lē na faia le vateatea aoao e tumu i fetu ma mea uma e maofa ai o le ola i le lalolagi, pe e iai se mea o i le tusi o Iona e faigatā iā te Ia? Pe lē mafai ona ia faatupuina se matagi malosi? Pe lē mafai ona ia faapogaia se iʻa tele e foloina se tamāloa? Ae ā le faapogaia o lenā iʻa e toe luai i fafo le tamāloa? E matuā lē faigatā lava na mea uma i Lē e silisili lona mana.—Isaia 40:26.

I nisi taimi, e mafai lava ona tutupu mea mataʻina e aunoa ma le gaoioi o le mana o le Atua. O se faaaʻoaʻoga, sa iai se mea na tupu i le 1758, o se seila na paʻū ifo mai lona vaa i le Sami Metitirani ma foloina ai e se malie. Peitaʻi, na fana atu se fanafanua ma lavea ai le malie ma toe luai mai ai le seila i fafo, na toe faasaoina ai lona ola seʻi vaganā ni nai manuʻa laiti na iai. Pe afai e tatou te manatu e mataʻina ma maofa lenei tala, ae e lē o se vavega, pe e lē faaaogāina ea la e le Atua lona mana e faia ai mea e silisili?

Ua taʻua foʻi e tagata masalosalo e lē mafai ona ola se tagata i totonu o le manava o se iʻa mo aso e tolu, auā e mole ai. Peitaʻi, ua iloa e tagata popoto le auala e faatutumu ai ni fagu i ʻea ma faaaogā e mānava ai i totonu o le sami mo se taimi umi. Pe e lē faaaogā ea e le Atua lona mana ma lona atamai e faaola ai pea Iona ma faamānavaina mo aso e tolu? Mātau le tala a le agelu a Ieova lea na fai iā Maria, le tinā o Iesu, “auā e faataunuuina e le Atua ana folafolaga uma.”—Luka 1:37.

O le ā se isi mea e iloa ai le saʻo aʻiaʻi o le tusi o Iona? O le faamatalaga a Iona e uiga i le vaa ma le ʻauvaa, sa faamaumauina ma e moni. I le Iona 1:5, tatou te iloa ai sa lafo e le ʻauvaa oloa na i totonu o le vaa i le sami ina ia faamāmā ai le vaa. Na taʻua e tusitala o le talafaasolopito anamua ma o se tulafono foʻi faa-Rapi, o se gaoioiga masani lenā e fai pe a feagai ma se afā malosi. Sa saʻo lelei foʻi le faamatalaina mulimuli ane e Iona o Nineva e tusa ai ma faamaoniga o talafaasolopito ma tagata suʻesuʻe i toegamea e maua aʻe i le palapala. Ae o le faamaoniga sili lava, sa faasino atu Iesu Keriso i le iai o Iona i le manava o le iʻa mo aso e tolu, e faaāta mai ai lona iai i le tuugamau. (Mataio 12:38-40) Na faamaonia i le faamatalaga a Iesu le moni o le tala iā Iona.

“Auā e faataunuuina e le Atua ana folafolaga uma.”—LUKA 1:37

[Ata i le itulau 26]

E pei ona sa augani atu ai Iona, na sii aʻe o ia e le ʻauvaa ma lafo i le sami