● Swoimi pięcioma zębami jeżowiec wgryza się w skałę i drąży w niej niszę, która potem służy mu za kryjówkę. Choć ciągle szoruje o skalny materiał, jego zęby pozostają ostre. „Nie można tego powiedzieć o żadnym z używanych narzędzi do skrawania lub rozdrabniania” — przyznaje Pupa Gilbert, będąca profesorem fizyki na Uniwersytecie Wisconsin-Madison w USA. W czym tkwi tajemnica jeżowca?

Pomyśl: Zęby tego morskiego zwierzęcia zbudowane są z kryształów pewnego minerału, połączonych nanocementem. Jak jednak zauważa profesor Gilbert, „w zębach [jeżowca] w ściśle określonych miejscach znajdują się punkty łamliwości”. W miejscach tych materiał organiczny jest słabszy — przypomina perforowany papier — dzięki czemu starta warstwa zębów łatwo się odłamuje i odsłania nową, ostrą krawędź. Ponieważ ząb z jednej strony stale rośnie, a z drugiej się ostrzy, więc nigdy nie tępieje. Zdaniem profesor Gilbert jest to „jedna z nielicznych samoostrzących się struktur w przyrodzie”.

Poznanie mechanizmu, dzięki któremu zęby jeżowca samoistnie się ostrzą, zafascynowało producentów narzędzi. Teoretycznie dałoby się stworzyć narzędzia, które w trakcie pracy same by się ostrzyły. „Kluczową rolę odgrywa rozwiązanie występujące u jeżowca” — mówi profesor Gilbert.

Co o tym sądzisz? Czy samoostrzące się zęby jeżowca powstały przez przypadek? A może raczej zostały zaprojektowane?

[Ilustracja na stronie 16]

[Patrz publikacja]

rosnący ząb

płytka wapienna

ostra krawędź zęba

[Ilustracja na stronie 16]

jeżowiec

[Ilustracja na stronie 16]

pięć zębów

[Prawa własności do ilustracji, strona 16]

Oba zdjęcia dzięki uprzejmości Pupy Gilbert/​University of Wisconsin-Madison