CHOCIAŻ był dzień, lecący dzięcioł uderzył w drapacz chmur i runął na ziemię. Nie zauważył szklanej ściany. Życzliwy przechodzień znalazł ogłuszonego ptaka i podniósł go z nadzieją, że ten odzyska przytomność. Po chwili ptak zakwilił, poruszył się, nastroszył piórka i odleciał *.

Niestety, nie wszystkie ptaki wychodzą z takich kolizji bez szwanku. Około połowy traci życie. Jak podaje amerykańskie towarzystwo przyrodnicze Audubon Society, w samych tylko Stanach Zjednoczonych rocznie ginie w ten sposób ponad 100 milionów ptaków. Zdaniem niektórych naukowców liczba ta sięga nawet miliarda! Ale dlaczego ptaki zderzają się z budynkami? Czy można temu jakoś zapobiec?

Zabójcy — światło i szkło

Dla ptaków szkło stanowi zagrożenie. Gdy szyby są umyte i przejrzyste, ptak najczęściej widzi tylko to, co jest po drugiej stronie, na przykład zieleń lub niebo. Nieświadomy przeszkody wpada na nią z całym impetem. Może też dostrzec rośliny zdobiące przeszklone pomieszczenia i zechcieć na którejś z nich usiąść.

Niebezpieczne jest nawet szkło refleksyjne. Niekiedy zamiast szklanej ściany ptaki mogą widzieć odbijającą się w niej okolicę bądź niebo — i znów kończy się to dla nich tragicznie. Śmiertelnie groźne są nawet  oszklone budynki oraz wieże obserwacyjne w ostojach ptactwa i rezerwatach przyrody! Jak twierdzi ornitolog i biolog profesor Daniel Klem junior, w wyniku uderzenia w szybę ginie więcej tych skrzydlatych stworzeń niż z jakiejkolwiek innej przyczyny związanej z działalnością człowieka, być może z wyjątkiem niszczenia ich naturalnych siedlisk.

Niektóre gatunki są w szczególnym niebezpieczeństwie. Na przykład większość śpiewających ptaków wędrownych przemieszcza się nocą i przynajmniej po części wykorzystuje do nawigacji gwiazdy. Jasne światła na wieżowcach mogą je więc dezorientować. Pewne zbite z tropu ptaki zataczały w powietrzu koła, aż padły z wyczerpania. Zagrożenie zderzenia wzrasta, gdy noce są pochmurne lub deszczowe. W takich warunkach ptaki latają niżej i mogą łatwiej wpaść na budynek.

Wpływ na populacje ptaków

Według pewnego raportu w ciągu roku w sezonach migracji ptaków odnotowywano średnio jakieś 1480 śmiertelnych zderzeń zaledwie z jednym wysokim wieżowcem w Chicago. W okresie 14 lat łączna liczba ofiar wyniosła około 20 700, a całkowita liczba zderzeń była niewątpliwie znacznie większa. Co gorsza, jak mówi Michael Mesure, dyrektor organizacji Fatal Light Awareness Program z Toronto, „giną nie gołębie, mewy czy gęsi, lecz osobniki zanikających populacji”.

W jednym z ostatnich lat w Australii przeszklone obiekty były przyczyną śmierci około 30 papużek ostrosternych, których zostało tylko 2000. W amerykańskich muzeach można obejrzeć okazy prawdopodobnie wymarłej już lasówki żółtej — wiele z nich to ofiary pewnej latarni morskiej na Florydzie.

Ptaki, które wpadły na budynek, często są poranione i osłabione. Bywa to szczególnie groźne dla ptaków wędrownych. Jeśli poturbowane leżą gdzieś na ziemi, mogą zdechnąć z głodu lub paść łupem drapieżników. Niektóre zwierzęta na obszarze zabudowanym nauczyły się wykorzystywać takie okazje do łatwego zdobycia pożywienia.

Budynki przyjazne ptakom

Żeby uniknąć kolizji ze szkłem, ptaki muszą je zauważyć i rozpoznać jako przeszkodę. Dlatego też niektórzy właściciele domów poświęcili w pewnej mierze widok za oknem na rzecz bezpieczeństwa ptaków i poprzyklejali od zewnątrz rysunki, nalepki bądź inne dostrzegalne przedmioty. Według profesora Klema najważniejszy jest nie sam rodzaj rysunku czy naklejki, lecz rozmiar. Jego zdaniem taki znak nie powinien mieć więcej niż 5 centymetrów szerokości i 10 centymetrów wysokości.

A jak pomóc ptakom wędrownym, które latają nocą? „Nocne kolizje z budynkami (...) można w dużej mierze wyeliminować, korzystając z wyłącznika światła” — mówi konsultantka do spraw badań ekologicznych Lesley Evans Ogden. W niektórych miastach, szczególnie podczas migracji ptaków, o określonej godzinie nocy przyciemnia się lub całkowicie gasi ozdobne światła na drapaczach chmur. W innych wypadkach na okna wysokich budynków zakłada się siatki, by ptaki nie myliły lustrzanego odbicia z niebem.

Takie starania mogą zredukować liczbę śmiertelnych zderzeń nawet o 80 procent, ratując rocznie miliony ptaków. Problem jednak nie zniknie, ponieważ ludzie lubują się w światłach i szkle. Dlatego organizacje działające na rzecz ptaków, takie jak Audubon Society, usiłują przekonać architektów i developerów, by przejawiali większą wrażliwość na potrzeby świata przyrody.

[Przypis]

[Ramka na stronie 10]

JAK GINĄ PTAKI?

Statystyka śmiertelności ptaków związanej z działalnością człowieka (roczne dane szacunkowe dotyczące USA):

▪ stacje przekaźnikowe — 40 milionów

▪ pestycydy — 74 miliony

▪ koty — sporo ponad 300 milionów

▪ szklane powierzchnie — od 100 milionów do 1 miliarda

▪ niszczenie naturalnych siedlisk — brak danych, prawdopodobnie powoduje najwięcej strat.

[Ilustracja na stronie 10]

W USA każdego roku wskutek zderzeń ze szklanymi przeszkodami ginie co najmniej 100 milionów ptaków

[Prawa własności]

© Reimar Gaertner/​age fotostock