Bai na kontenido

Bai na kontenido

Protehá Bo Mes Kontra Informashon Falsu

Protehá Bo Mes Kontra Informashon Falsu

 Awe ta mas fásil ku nunka pa haña informashon. Por ehèmpel, informashon ku por yuda nos kuida nos salú i yuda nos keda safe. Pero tene kuidou. Den tantu informashon, bo por haña bo ku informashon inkorekto, manera:

 Por ehèmpel, durante e pandemia di COVID-19, e sekretario general di Nashonnan Uní a spièrta kontra un epidemia peligroso di informashon falsu. El a bisa ku “kada bes tin mas konseho tokante salú i tratamentu médiko straño ku por perhudiká salú di hende.” Ademas, bo ta tende “masha hopi gañamentu na televishon i radio. Hende ta plamando teoria di konspirashon riba Internet. Odio, prehuisio i diskriminashon kontra hende òf grupo di hende ta plamá tur kaminda.”

 Klaru, semper tabatin informashon falsu. Beibel a bisa ku den nos tempu “hende malbado i gañadónan lo bai di malu pa pió, gañando otronan i siendo engañá.” (2 Timoteo 3:1, 13) I awor ku tin Internet, ta mas fásil i mas lihé ku nunka pa nos risibí notisia falsu. Anto, sin ku nos ke, nos tambe por plama notisia falsu. Komo resultado, nos e-mail, ret sosial i notifikashon di notisia ku nos ta risibí por yena ku informashon robes i mitar bèrdat.

 Kon bo por protehá bo mes kontra informashon falsu i teoria di konspirashon? Laga nos analisá algun prinsipio di Beibel ku por yuda.

  •   No kere tur loke bo ta mira òf tende

     Loke Beibel ta bisa: “E hende simpel ta kere tur kos, ma e hòmber prudente ta wak bon unda e ta bai.”—Proverbionan 14:15.

     Ta masha fásil pa nos ser engañá si nos no tene kuidou. Por ehèmpel, pensa riba vidio kòrtiku i plachi ku mensahe ku a bira popular riba Internet, spesialmente riba ret sosial. E plachinan ei hopi bes ta pa pone hende hari. Sinembargo, ta masha fásil pa manipulá plachi i vidio òf saka nan for di konteksto. Hende por asta traha vidio di un persona ku ta laga parse ku e persona a hasi òf bisa algu ku en realidat nunka el a hasi òf bisa.

     “Gran parti di informashon falsu ku e investigadónan ta haña riba ret sosial ta kontené plachi i vidio ku ta manipulá e konteksto.”—Axios Media.

     Puntra bo mes: ‘E kontenido di e notisia ta bèrdat?’

  •   Analisá e fuente i e kontenido

     Loke Beibel ta bisa: “Hasi sigur di tur kos.”—1 Tesalonisensenan 5:21.

     Promé ku bo kere un informe òf mand’é pa otro hende, hasi sigur ku e ta bèrdat, asta si hopi hende ta papia tokante e informe i e ta hopi den notisia. Kon bo por hasi esei?

     Wak si e fuente ta konfiabel. Agensia di notisia i otro organisashon por kambia un notisia pa sirbi nan interes ekonómiko òf punto di bista polítiko. P’esei, kompará e mesun informashon ku loke e otro medionan di komunikashon ta bisa. Tin biaha asta nos amigunan, sin ku nan sa, por manda informashon falsu via e-mail òf ret sosial. Pues, no konfia un notisia si bo no por verifiká su fuente.

     Hasi sigur ku e kontenido ta al dia i eksakto. Buska fecha, echo konfiabel i prueba verídiko ku ta sostené loke hende a bisa. Tene hopi kuidou si un tema kompliká ta ser spliká na un manera demasiado fásil òf si un notisia ta ser presentá na un manera ku ta provoká un reakshon emoshonal.

     “Awendia, komprobá si un informashon ku bo ta risibí ta bèrdat a bira mes importante ku labamentu di man.”—Sridhar Dharmapuri, ofisial superior di Siguridat Alimentario i Nutrishonal pa Nashonnan Uní.

     Puntra bo mes: ‘E notisia akí ta presentá un opinion komo si fuera ta un echo òf e ta konta un banda so di e medaya?’

  •   Laga echo guia bo i no preferensia personal

     Loke Beibel ta bisa: “Esun ku konfia den su mes kurason ta un bobo.”—Proverbionan 28:26.

     Nos tin e tendensia di konfia informashon ku ta kuadra ku loke nos ke kere. Hopi bes, kompania di Internet ta manda informashon pa bo ku ta basá riba loke bo ta gusta i loke bo a yega di buska riba Internet den pasado. Pero, no semper loke nos gusta tende ta loke nos tin ku tende.

     “Hende tin e kapasidat di pensa na un manera lógiko, pero nos deseonan, speransa, miedu i nos motivashonnan ta pone ku nos ta aseptá algu komo bèrdat si e ta apoyá loke nos ke kere aden.”—Peter Ditto, sikólogo sosial.

     Puntra bo mes: ‘Mi ta konfia e informashon akí djis pasobra mi ke kere aden?’

  •   Stòp di plama informashon falsu

     Loke Beibel ta bisa: “No plama rumor falsu.”—Éksodo 23:1.

     Kòrda ku e informashon ku bo ta kompartí ku otro hende por influensiá nan manera di pensa i nan komportashon. Asta si bo no tabatin e intenshon pa manda informashon robes, e por tin mal konsekuensia.

     “Regla number unu ta para ketu, pensa i puntra bo mes: ‘Mi ta sigur ku mi por kompartí esaki ku otro hende?’ Si tur hende hasi esei, nos lo mira ku lo tin ménos informashon falsu riba ret sosial.”—Peter Adams, visepresidente di News Literacy Project.

     Puntra bo mes: ‘Mi ta kompartí e informashon akí pasobra mi sa ku e ta bèrdat?’