1-2. Yinki dilongi mpangi mosi ya bakala bakaka na diambu metadila kupesa malongi?

YAMELUTA bamvula mingi, bankulutu zole kuendaka tala mpangi mosi ya nketo yina vuandaka kuenda diaka ve na balukutakanu samu na mua ntangu. Mosi kati ya bankulutu yango monisaka mpangi yango ya nketo baverse yina kemonisaka mfunu ya balukutakanu. Yandi kanisaka ti viziti yango lutaka mbote, kasi ntangu nkulutu yango mpe muninga na yandi kumaka pene ya kukuenda, mpangi yango ya nketo tubaka: “Beno bankulutu beno zaba ve mambu yina munu kena kukutana na yau.” Bankulutu yango pesaka malongi kondua kusosa kuzaba ntete mambu yina mpangi yango ya nketo vuandaka kutana na yau. Yau salaka ti yandi sepela ve na malongi yina bapesaka yandi.

² Na kukanisaka na diambu yango, nkulutu yina bandaka disolo metuba: “Na ntangu yango, munu vuandaka kanisa ti mpangi yango ya nketo monisinaka beto luzitu ve mpe yandi sepelaka ve na malongi yina beto pesaka yandi. Kasi ntangu munu kanisaka samu na diambu yango, na kisika ya kukanisa ntete na luzingu ya mpangi na munu ya nketo, munu tulaka nde makanisi na baverse yina munu fueti tangila yandi. Yalombaka munu sosa ntete kuzaba mambu yina mpangi na munu ya nketo vuandaka kutana na yau, mpe mutindu munu lenda sadisa yandi.” Nkulutu yango bakaka dilongi ya mfunu na diambu yango. Bubu yayi yandi kele mvungi mosi yina kekukitulaka mpenza na kisika ya bantu mpe kesadisaka bantu.

3. Banani na kati ya kimvuka lenda pesa malongi?

 ³ Lokola bankulutu kele bamvungi ya mameme, bakele na kiyekua ya kupesa malongi kana yamelomba bapesa yau. Kasi, yakevuandaka na bantangu yankaka yina bampangi yankaka na kati ya  kimvuka lenda pesa malongi. Na kifuani, mpangi mosi ya bakala to ya nketo lenda pesa malongi ya Biblia na nkundi mosi. (Nk. 141:5; Bin. 25:12) To mpangi mosi ya nketo ya mbuta lenda pesa ‘malongi na bantuenia ya banketo’ na mambu lokola yina kele na Tito 2:3-5. Mpe, ya kedika, bibuti fueti pesa mbala na mbala malongi na bana na bau mpe kusemba bau. Atako disolo yayi metadila mingi mingi bankulutu na kimvuka, kasi beto nionso beto lenda baka mambote na kutadilaka mitindu beto lenda pesa malongi yina kele ya mfunu, yina kena kukindisa mpe yina ‘kepesaka ntima kiese.’—Bin. 27:9.

4. Yinki beto ketadila na disolo yayi?

⁴ Na disolo yayi, beto ketadila biuvu yiya na diambu metadila kupesa malongi: (1) Yinki diambu ketindaka na kupesa malongi? (2) Yakele mpenza na mfunu kupesa malongi? (3) Nani fueti pesa malongi? (4) Yinki mutindu nge lenda pesa malongi ya mbote?

5. Samu na yinki yakevuanda pete samu na mpangi yandi ndima malongi ya nkulutu kana yakena kupesama na nzola? (1 Bakorinto 13:4, 7)

⁵ Bankulutu kezolaka bampangi na bau ya babakala mpe ya banketo. Na bantangu yankaka, bakemonisaka nzola yango na kupesaka malongi na muntu yina kele na kivonza ya kusala nzimbala. (Bag. 6:1) Yavuanda nge kele nkulutu, tekila ya kusolola na muntu, nge fueti tadila ntete mambu metadila nzola yina ntumua Paulo tubilaka. ‘Nzola kele na ntima yinda mpe na kimpombo. Yakefukaka mambu nionso, yakendimaka mambu nionso, yaketulaka ntima na mambu nionso, yakekangaka ntima na mambu nionso.’ (Tanga 1 Bakorinto 13:4, 7.) Kuyindula na zulu ya baverse yango kesadisa nkulutu yandi tadila mambu yina kena kutinda yandi yandi pesa malongi mpe yandi semba mpangi ya bakala na mutindu mosi ya nzola. Kana mpangi yina kena kubaka malongi mebakusa ti nkulutu yango ketudilaka yandi dikebi, yakevuanda pete samu na yandi na kundima malongi.—Bar. 12:10.

6. Yinki kele kifuani ya mbote yina Paulo bikaka?

⁶ Ntumua Paulo vuandaka nkulutu yina bikaka kifuani ya mbote. Na kifuani, Paulo pesaka malongi na bampangi ya Tesalonika ntangu bavuandaka na nsatu na yau. Kasi, na baletre yina yandi sonikinaka bau, yandi pesaka bau ntete felisitasion samu na kisalu na bau ya kukuikama, kisalu na bau ya ngolo yina bakesalaka na nzola, mpe kikadulu na bau ya kukanga ntima. Yandi kanisaka diaka na mambu yina vuandaka kumina bau na luzingu, mpe na kimpombo nionso yandi bakusaka ti luzingu na bau vuandaka pete ve mpe kukuikama na bau kumaka na kumekama. (1Te 1:3; 2Te 1:4) Yandi zabisaka diaka bampangi yango ti bavuandaka kifuani ya mbote samu na Baklisto yankaka. (1Te 1:8, 9) Bavuandaka mpenza na kiese na mutindu babakaka bafelisitasion ya tiya ya Paulo! Kondua ntembe yamonanaka ti Paulo zolaka mpenza bampangi yango. Yau yina yandi vuandaka na dikoki ya kupesa malongi ya mbote na baletre zole yina yandi sonikinaka Baklisto ya Tesalonika.—1Te 4:1, 3-5, 11; 2Te 3:11, 12.

7. Yinki lenda sala ti mpangi bika sepela na malongi?

⁷ Yinki lenda salama kana beto pesa ve malongi na mutindu mosi ya mbote? Nkulutu mosi yina kele na makoki metuba, “Kana bampangi yankaka kesepelaka ve na malongi, yakele ve samu malongi yango kele yimbi, kasi samu yapesamaka ve na mutindu mosi ya nzola.” Yinki yamelonga beto? Malongi kevuandaka pete na kundima yau kana yamepesama na nzola, kasi ve na nganzi.

8. Yinki biuvu nkulutu fueti kukiyuvusa ntangu yandi kena kubaka nzengolo ya kupesa mpangi mosi malongi?

⁸ Bankulutu fueti sosa ve kusala mambu na nsualu samu na kupesa malongi. Tekila ya  kupesa yau, nkulutu fueti kukiyuvusa: ‘Yakele mpenza na mfunu munu tuba diambu? Munu mendimisama ti diambu yina muntu yankaka kena kusala kele yimbi? Diambu yina yandi kena kusala Biblia mepekisa yau? To diambu yandi kena kusala mesuasana na yina munu lendaka sala?’ Bankulutu ya nduenga kemangaka kubimisa ‘bampova na bau na nsualu.’ (Bin. 29:20) Kana nkulutu mosi kena kundimisama ve ti yandi fueti pesa malongi na muntu mosi, yandi lendaka yuvusa nkulutu yankaka kana yandi diaka kena kukanisa ti mpangi yango ya bakala kena kusala mambu yina kele ve na nguizani na Biblia mpe yandi fueti baka malongi.—2Tm 3:16, 17.

9. Yinki dilongi Paulo melonga beto na yina metadila kupesa malongi samu na mvuatulu mpe kusala monzele? (1 Timoteo 2:9, 10)

⁹ Beto tadila kifuani mosi. Kanisa ntete nkulutu mosi kena kukitungisa samu na mvuatulu ya mpangi mosi Muklisto to mutindu na yandi ya kusala monzele. Nkulutu yango lenda kukiyuvusa, ‘Yakele na mfunu mosi na kati ya Biblia yina kena kutinda munu munu tuba diambu mosi?’ Lokola nkulutu yango kele ve na nsatu ya kupesa dibanza na yandi mosi, yandi lenda lomba nkulutu yankaka to mpangi mosi yina kele ya kuyela na kimpeve samu na kupesa dibanza na diambu yango. Kintuadi balenda tadila malongi ya Paulo na yina metadila mvuatulu to kusala monzele. (Tanga 1 Timoteo 2:9, 10.) Paulo tubilaka ndambu ya bansikudukusu yina kena kumonisa ti mvuatulu ya Muklisto fueti vuanda yina mebonga, mpe ya kukondua kulutisa ndilu. Kasi Paulo tulaka ve bansiku na yina metadila yina muntu lenda vuata to yina yandi lenda vuata ve. Yandi zabaka ti bampangi lenda vuata yina bazola kana yakele na nguizani na yina Biblia kena kutuba. Na yau samu na kuzaba kana malongi yango fueti pesama, bankulutu fueti tadila kana mvuatulu yango ya mpangi kena kumonisa bukatikati mpe yakena kumonisa makanisi ya mbote.

10. Yinki kesadisa beto samu beto zitisa banzengolo ya bayankaka?

¹⁰ Yakele mfunu kuzaba ti bampangi zole lenda baka banzengolo yina mesuasana, kasi yau zola monisa ve ti mosi kele ya mbote, yankaka kele ya yimbi. Beto fueti pesa ve na kingolo mabanza na beto mosi na diambu metadila yimbi mpe mbote na bampangi na beto Baklisto.—Bar. 14:10.

11-12. Kana yakena kulomba kupesa malongi, yinki biuvu nkulutu fueti kukiyuvusa, mpe samu na yinki?

¹¹ Kana yamemonana puelele ti yakele mpenza mfunu kupesa malongi, kiuvu melanda kele, Nani fueti pesa yau? Tekila ya kupesa malongi na mpangi ya nketo yina kele ya kukuela to na muana ya fioti, nkulutu fueti solola ntete na mfumu ya dibuta, yina kemona mbote ya kutadila diambu yango yandi mosi. * To mfumu ya dibuta lendaka  lomba yandi vuanda vana ntangu nkulutu kena kupesa malongi. Mpe mutindu kaka  paragrafe 3 monisaka yau, yalenda vuanda na bantangu yina mebonga samu mpangi ya nketo ya mbuta pesa malongi na mpangi ya nketo yina kele ntuenia.

¹² Yakele na diambu yankaka yina nkulutu fueti tadila. Nkulutu lenda kukiyuvusa, ‘Munu kele muntu yina mefuana samu na kupesa malongi, to yakevuanda mbote kuluta kana muntu yankaka mepesa malongi yango?’ Na kifuani, yalenda vuanda pete samu na mpangi yina kekukimonaka ti yandi kele na mfunu ve na kuwa malongi ya nkulutu yina vuandaka kukimona mpe mutindu yina. Nkulutu yina vuandaka kukimona mutindu yina lenda bakusa mbotembote mpangi yango, mpe mambu yina yandi ketubila yandi lenda ndimisa yandi. Kasi, bankulutu nionso kele na kiyekua ya kukindisa bampangi na bau ya babakala mpe ya banketo samu na kusala bansobolo yina melombama na Biblia. Na yau yakele mfunu kuluta malongi pesama, ata kana nkulutu yina kena kupesa yau kutanaka ve na mambu ya mutindu yina.

13-14. Samu na yinki kuwa kele na mfunu samu na nkulutu?

¹³Vuanda pene ya kuwa. Ntangu nkulutu mosi kena kubongama samu na kupesa malongi, yandi fueti kukiyuvusa: ‘Yinki mambu mezaba na diambu metadila mpangi yango? Yinki mambu yandi kena kukutana na yau na luzingu na yandi? Yandi kele na bampasi yina yandi kena kukutana na yau yina munu zaba ve? Yinki diambu yandi kele na yau mpenza nsatu na ntangu yayi?’

¹⁴ Nsikudukusu yina beto kekuta na Yakobo 1:19 mebonga mpenza samu na bayina kepesaka malongi. Yakobo sonikaka: ‘Konso muntu fueti kuwa nsualu, kuwela ve kutuba, kufuema nsualu ve.’ Nkulutu mosi lenda tuba ti yandi mezaba mambu nionso, kasi yandi mezaba yau mpenza? Bingana 18:13 kena kubambula beto ti: ‘Kana muntu kena kupesa mvutu na diambu mosi tekila yandi kuwa yau, yakele buzoba mpe nsoni.’ Yakevuanda mbote kuluta kuyuvusa muntu yandi mosi mutindu mambu yango vuandaka. Na yau nkulutu fueti kuwa tekila yandi tuba. Kanisa na dilongi nkulutu yina beto tubilaka na ebandeli ya disolo yayi bakaka. Yandi bakusaka ti na kisika ya kubanda disolo na nzila ya mambu yina yandi bongisaka, yalombaka yandi yuvusa mpangi yango ya nketo biuvu lokola: “Yinki diambu nge kena kukutana na yau na luzingu na nge?” “Yinki mutindu mulenda sadisa nge?” Kana bankulutu kena kubaka ntangu ya kusosa kuzaba mutindu diambu kele, bakevuanda na dikoki mingi ya kusadisa mpe ya kukindisa bampangi na bau.

15. Yinki mutindu bankulutu lenda sadila dilongi yina beto kekuta na Bingana 27:23?

¹⁵Sosa kuzaba mameme. Mutindu beto monaka yau na ebandeli, kupesa malongi ya mbote suka kaka ve na kutanga mua ndambu ya masonukua to kupesa dibanza mosi to zole. Bampangi na beto kele na nsatu bakukimona ti beto kena kutudila bau dikebi, beto kena kubakusa bau, mpe beto kele na nsatu ya kusadisa bau.  (Tanga Bingana 27:23.) Bankulutu fueti sala nionso yina balenda samu na kukudisa kinkundi kintuadi na bampangi na bau ya babakala mpe ya banketo.

16. Yinki kesadisa bankulutu samu na kupesa malongi ya mbote?

¹⁶ Bankulutu fueti manga bampangi na bau kanisa ti bakevuandaka na ntangu ya kusolola na bau, kaka kana, mpe bakepusanaka pene na bau kaka kana bazola pesa bau malongi samu na diambu ya yimbi yina bamesala. Na kisika ya kusala mutindu yina, bankulutu fueti sololaka ntangu nionso kintuadi na bampangi na bau, mutindu yina nde bakemonisa ti baketudilaka bau dikebi ntangu bakena kukutana na mambu ya mpasi. Nkulutu mosi ya makoki metuba: “Kana nge mesala plina, nge kekuma nkundi na bau. Na manima ntangu nge kevuanda na nsatu ya kupesa malongi, yakevuanda pete mpenza samu nge sala yau.” Mpe yakevuanda pete samu na muntu yina kebaka malongi yango na kundima yau.

17. Yinki ntangu yakevuanda mbote samu na nkulutu ya kumonisa ntima yinda mpe kimpombo?

¹⁷Vuanda na ntima yinda mpe kimpombo. Ntima yinda mpe kimpombo kele na mfunu mingi kana muntu kena kumanga kusadila malongi ya Biblia na ebandeli. Nkulutu fueti fuema ve ntangu mpangi yina yandi kena kupesa malongi kena kumanga kundima to kusadila yau mbala mosi. Biblia samunaka samu na Yesu ti: ‘Yandi kezenga ve matiti ya fiotifioti yina meniemama, mpe yandi kekufua ve singa ya muinda yina kena kupela mbote ve.’ (Mat. 12:20) Na yau na bisambu yina nkulutu kena kusala yandi mosi, yandi lenda lomba Yehova sakumuna muntu yina kele na nsatu ya kuwa malongi mpe yandi sadisa yandi samu yandi bakusa mfunu ya malongi yango mpe yandi sadila yau. Yalenda lomba ntangu samu na mpangi yina bamepesa malongi ya kukanisa samu na mambu yina bamezabisa yandi. Kana nkulutu kele na ntima yinda mpe kimpombo, yakevuanda pete samu mpangi kuwa malongi. Ya kedika, malongi fueti katuka kaka na Mpova ya Nzambi.

18. (a) Yinki beto fueti zimbakana ve ntangu beto kena kupesa malongi? (b) Na kutadila foto yina kele ankadre, yinki bibuti kena kusolola?

¹⁸Baka malongi na banzimbala na nge. Lokola  beto kele bantu ya kuzanga kukoka, beto kele ve na dikoki ya kusadila mambu yina bametubila na disolo yayi na mutindu ya kukoka. (Yak. 3:2) Beto kesala banzimbala, kasi kana beto mesala yau, beto fueti sosa kubaka malongi na nzila na yau. Kana bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo kele na dikoki ya kumona ti beto kezolaka bau, kondua ntembe yakevuanda pete samu na bau banlemvukila beto ntangu beto mesadila bau nzimbala na diambu yina beto kena kutuba to yina beto kena kusala.—Tala diaka ankadre “ Luzayisu samu na bibuti.”

19. Yinki mutindu beto lenda pesa ntima ya bampangi na beto kiese?

¹⁹ Mutindu kaka beto memona yau, yakele pete samu na kupesa malongi ya mbote. Beto kele bantu ya kuzanga kukoka, mpe bantu yina beto kepesaka malongi kele diaka bantu ya kuzanga kukoka. Lunda na makanisi bansikudukusu yina beto metadila na disolo yayi. Ndimisama ti malongi mepesama na makanisi ya mbote. Diaka, ndimisama ti kana yakele na mfunu mpenza ya kupesa malongi mpe kana nge kele muntu yina mebonga samu na kupesa yau. Tekila ya kupesa malongi, yuvusa biuvu mpe kuwa na dikebi, na mutindu yina nde nge kebakusa mambu yina kena kutungisa muntu. Sosa kumona makanisi na yandi. Vuanda na kimpombo, mpe kudisa kinkundi ya penepene na bampangi na nge. Kuzimbakana ve lukanu yayi: Beto kele na nsatu ti malongi na beto suka kaka ve na kuvuanda mbote kasi mpe ‘yapesa ntima kiese.’—Bin. 27:9.