1, 2. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

TO WHEDELẸNU, mí gán nọ lẹnnupọndo lehe gbẹzan gbẹtọvi tọn nọ whègli bosọ “gọ́ na tukla” do ji. (Jobu 14:1) Enẹwutu, mí sọgan nọ do numọtolanmẹ gbigbọjọ tọn sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Devizọnwatọ Jehovah tọn susu to hohowhenu wẹ do numọtolanmẹ mọnkọ. Mẹdelẹ tlẹ biọ okú na yede. (1 Ahọ. 19:2-4; Jobu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Amọ́, whlasusu wẹ Jehovah—Jiwheyẹwhe he go yé dejido lọ vọ́ jide na yé bosọ hẹn yé lodo. Nue jọ do yé go lẹ yin kinkandai nado miọnhomẹna mí bosọ plọnnu mí.—Lom. 15:4.

² To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo devizọnwatọ Jehovah tọn delẹ ji he doakọnna ninọmẹ he nọ hẹnmẹ gbọjọ lẹ, enẹ wẹ Josẹfu visunnu Jakọbu tọn, asuṣiọsi lọ Naomi po visi etọn Luti po, Levinu lọ he kàn Salmu lẹ 73tọ gọna apọsteli Pita. Nawẹ Jehovah hẹn yé lodo gbọn? Podọ etẹlẹ wẹ dopodopo mítọn gán plọn sọn apajlẹ yetọn lẹ mẹ? Gblọndo lọ lẹ na vọ́ jide na mí dọ “Jehovah ma dẹn do mẹhe ahun yetọn jẹflumẹ lẹ,” podọ e “nọ whlẹn mẹhe gbọjọ lẹ.”—Salm. 34:18, Odò.

3, 4. Etẹwẹ jọ do Josẹfu go to whenue e gbẹ́ yin jọja?

³ Jiwheyẹwhe hò dlọ awe delẹ Josẹfu, to whenue e do nudi owhe 17. Odlọ ehelẹ dohia dọ to gbèdopo, Josẹfu na wá jẹ otẹn he jẹna sisi de mẹ to whẹndo etọn mẹ. (Jen. 37:5-10) Amọ́, ojlẹ kleun de to whenue Josẹfu kudlọ lọ lẹ godo, gbẹzan etọn diọ petepete. Kakati nọvisunnu etọn lẹ ni do sisi hia ẹ, yé sà ẹ do kanlinmọgbenu. E wá mọ ede to owhé ahọluzọnwatọ họ̀nmẹ tọn Egiptinu de he nọ yin Pọtifali tọn gbè.  (Jen. 37:21-28) To ojlẹ kleun de gblamẹ, ninọmẹ Josẹfu tọn diọ bọ ewọ he yin ovi yiwanna otọ́ etọn tọn wá lẹzun afanumẹ tata de na ahọluzọnwatọ họ̀nmẹ tọn kosi de to Egipti.—Jen. 39:1.

⁴ Amọ́, nuhahun Josẹfu tọn lẹ ma vọ̀ do finẹ. Asi Pọtifali tọn dolalo dokọna ẹn dọ e tẹnpọn nado zanhẹ emi gánnugánnu. Pọtifali ma dindona hó lọ bo wle Josẹfu do gànmẹ bọ yè sọ yí gẹdẹ lẹ do blá ẹ. (Jen. 39:14-20; Salm. 105:17, 18) Pọ́n lehe e na ko ṣí na jọja lọ Josẹfu to whenue yé dolalo dokọna ẹn dọ e tẹnpọn nado zanhẹmẹ gánnugánnu. Podọ, pọ́n lehe whẹsadokọnamẹ enẹ na ko kọ̀n masin do yinkọ Jehovah tọn go do sọ. Matin ayihaawe, eyin Josẹfu do numọtolanmẹ gbigbọjọ tọn, be owhẹ̀ etọn whẹ́n!

5. Nawẹ Josẹfu duto gbigbọjọ ji gbọn?

⁵ Whenue Josẹfu yin kanlinmọ podọ gàntọ de to godo mẹ, nue e gán wà gando ninọmẹ etọn go lẹ do dogbó. Etẹwẹ gọalọna ẹn nado hẹn pọndohlan dagbe go? Kakati nado ze ayiha do nuhe e ma sọgan sọ wà ba lẹ ji, e penukundo azọ́n he yè de na ẹn lẹ go ganji. Hú popolẹpo, Josẹfu ze Jehovah do otẹn tintan mẹ to gbẹzan etọn mẹ. Enẹwutu, Jehovah dona nudepope he e to wiwà.—Jen. 39:21-23.

6. Nawẹ odlọ Josẹfu tọn lẹ gán ko miọnhomẹna ẹn gbọn?

⁶ Josẹfu gán ko sọ mọ tuli yí to whenue e lẹnnupọndo odlọ dọdai tọn he e kú wayi lẹ ji. Odlọ lọ lẹ dohia dọ, e na wá vọ́ whẹndo etọn mọ whladopo dogọ, bọ ninọmẹ etọn na wá pọnte. Podọ, nue jọ pẹẹ niyẹn. To whenue Josẹfu do nudi owhe 37, odlọ dọdai tọn etọn lẹ jẹ hẹndi mọ ji to aliho jiawu mẹ!—Jen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Sọgbe hẹ 1 Pita 5:10, etẹwẹ na gọalọna mí nado doakọnna whlepọn lẹ?

⁷ Nue mí plọn. Otàn Josẹfu tọn flinnu mí dọ  aihọn kanyinylan tọn de mẹ wẹ mí to gbẹnọ te, podọ gbẹtọ lẹ na nọ yinuwa hẹ mí to aliho mawadodo tọn mẹ. Yisenọ hatọ de tlẹ sọgan gbleawuna mí. Amọ́, eyin mí nọ mọ Jehovah taidi Osé kavi Fibẹtado mítọn, mí ma na gbọjọ kavi doalọtena sinsẹ̀n-bibasi dohlan ẹn. (Salm. 62:6, 7; hia 1 Pita 5:10.) Sọ flin ga dọ, nudi owhe 17 wẹ Josẹfu do whenue Jehovah yinuwa hẹ ẹ to aliho vonọtaun de mẹ. Matin ayihaawe, Jehovah nọ dejido devizọnwatọ etọn he yin jọja lẹ go. To egbehe, jọja susu lẹ wẹ taidi Josẹfu. Yé nọ do yise etọn nkọ to Jehovah mẹ. Delẹ to yé mẹ tlẹ ko yin súsú do gànmẹ to aliho mawadodo tọn mẹ, na yé gbẹ́ nado mọ́n yise yetọn to Jiwheyẹwhe mẹ wutu.—Salm. 110:3.

8. Etẹwẹ jọ do Naomi po Luti po go?

⁸ Na huvẹ sinsinyẹn de tọ́n wutu, Naomi po whẹndo etọn po jo owhé yetọn do to Juda bo yì sawhé do gbéji to Moabi. To whenue yé to dọ́n, asu Naomi tọn Elimelẹki kú, bọ e pò ewọ po visunnu etọn awe lẹ po. To nukọn mẹ, visunnu lọ lẹ dà yọnnu Moabinu awe delẹ, enẹ wẹ Luti po Ọlpa po. To nudi owhe ao godo, visunnu Naomi tọn awe lẹ lọsu kú bo ma ka jivi depope. (Luti 1:1-5) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe awubla yọnnu atọ̀n enẹlẹ tọn na ko sinyẹn sọ! Nugbo wẹ dọ Luti po Ọlpa po gán vọ́ alọwle. Amọ́, mẹnu wẹ na penukundo Naomi he ko poyọnho lọ go? Naomi jẹflumẹ sọmọ bo dọmọ: “Mì sọ ylọ mi dọ Naomi ba blo. Mala wẹ mì ni nọ ylọ mi dọ, na Ganhunupotọ lọ ko hẹn gbẹzan ṣie zun vivẹ́ taun.” To whenue Naomi ko do numimọ ylankan ehe lẹpo godo, e de nado lẹkọyi Bẹtlẹhẹm, bọ Luti hodo e yì.—Luti 1:7, 18-20.

9. Sọgbe hẹ Luti 1:16, 17, 22, nawẹ Luti na tuli Naomi gbọn?

⁹ Nue gọalọna Naomi whenue e to awubla sinsinyẹn mẹ wẹ owanyi nugbo. Di apajlẹ, Luti do owanyi nugbo hia Naomi bo gbẹ́ nado jo e do. (Hia Luti 1:16, 17, 22.) To Bẹtlẹhẹm, Luti nọ wazọ́n sinsinyẹn bo nọ wéwélu balekun lẹ tọn na ede po Naomi po. Enẹ zọ́n bọ mẹlẹ wá yọ́n Luti taidi yọnnu jijọ dagbenọ de.—Luti 3:11; 4:15.

10. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jehovah do owanyi nugbo hia mẹhe to nuhudo mẹ lẹ taidi Naomi po Luti po te?

¹⁰ Jehovah na osẹ́n de Islaelivi lẹ he do awuvẹmẹ hia na wamọnọ he tin to ninọmẹ Naomi po Luti po tọn nkọ mẹ lẹ. E dọna omẹ etọn lẹ dọ eyin yé gbẹ̀n jinukun yetọn lẹ, yé dona jo dehe to tónu ogle lọ tọn lẹ do na wamọnọ lẹ nado wéwélu. (Lev. 19:9, 10) Enẹ zọ́n bọ Naomi po Luti po ma to dandannu glọ nado biọ núdù. Yé sọgan mọ ẹn yí to aliho he doyẹyigonamẹ de mẹ.

11, 12. Nawẹ Boazi gọalọna Naomi po Luti po nado tindo ayajẹ gbọn?

¹¹ Dawe adọkunnọ de he nọ yin Boazi wẹ do ogle he mẹ Luti nọ yì wéwélu te lọ. Nugbonọ-yinyin po owanyi he Luti dohia asu-nọ̀ etọn Naomi po yinuwado Boazi ji sọmọ bọ e fli ogú whẹndo lọ tọn bo dà Luti. (Luti 4:9-13) Yé ji visunnu de he nọ yin Obẹdi he wá yin baba-daho Ahọlu Davidi tọn.—Luti 4:17.

¹² Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ayajẹ Naomi tọn dile e hẹn vipẹvi lọ do alọ etọn lẹ mẹ bo to pẹdona Jehovah sọn ahun mẹ wá! Amọ́, nue yọ́n humọ lẹ to sẹdotẹnmẹ na Naomi po Luti po. To whenue yé na fọnsọnku, yé na wá sè dọ Obẹdi yin dopo to tọgbó Mẹsia Dopagbe lọ, Jesu Klisti tọn lẹ mẹ!

13. Onú titengbe tẹlẹ wẹ mí gán plọn sọn kandai he gando Naomi po Luti po go mẹ?

¹³ Nue mí plọn. Eyin mí pehẹ whlepọn, mí  gán gbọjọ bo tlẹ jẹflumẹ sinsinyẹn. Vlavo mí ma yọ́n lehe nuhahun mítọn lẹ na mọ pọngbọ do. To ojlẹ enẹlẹ mẹ, mí dona nọ dejido Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn go mlẹnmlẹn bosọ dọnsẹpọ yisenọ hatọ mítọn lẹ pẹkipẹki. Nugbo wẹ dọ Jehovah sọgan nọma de whlepọn lọ sẹ̀. To popolẹpo mẹ, e ma hẹn asu Naomi tọn po visunnu etọn lẹ po gọwá ogbẹ̀. Amọ́, e na gọalọna mí nado doakọnna, vlavo gbọn nuyiwa owanyi nugbo tọn mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po tọn dali.—Howh. 17:17.

14. Naegbọn Levinu de do jẹflumẹ sinsinyẹn?

¹⁴ Levinu de wẹ kàn Salmu lẹ 73tọ. Enẹwutu, e tindo lẹblanulọkẹyi vonọtaun lọ nado nọ sẹ̀n Jehovah to nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi tọn etọn. Etomọṣo, to ojlẹ de mẹ to gbẹzan etọn mẹ, e wá do numọtolanmẹ gbigbọjọ tọn. Etẹwutu? E jẹ ogbẹ̀ mẹylankan po goyitọ lẹ po tọn jlo ji, e ma yin na nuylankan he yé nọ wà lẹ wutu gba, amọ́ na e taidi dọ nuyọ́nna yé wutu. (Salm. 73:2-9, 11-14) E taidi dọ nulẹpo wẹ yé tindo—adọkun, gbẹzan dagbe po vivomẹninọ po. Kọdetọn dagbe nukunta tọn yetọn hẹn salmu-kantọ lọ gbọjọ sọmọ bọ e dọ dọ: “E họnwun dọ, ovọ́ mẹ wẹ yẹn hẹn ahun ṣie do wiwe-ṣeke bo klọ́ alọ ṣie lẹ wé to homẹvọ mẹ te.” Na nugbo tọn, owù sinsinyẹn de mẹ wẹ ewọ tin te to gbigbọ-liho.

15. Sọgbe hẹ Salmu lẹ 73:16-19, 22-25, nawẹ Levinu he kàn salmu ehe duto gbigbọjọ ji gbọn?

¹⁵ Hia Salmu lẹ 73:16-19, 22-25. Levinu lọ “biọ fiwiwe gigonọ Jiwheyẹwhe tọn.” To whenue e to finẹ, vlavo to sinsẹ̀n-basitọ hatọ devo lẹ ṣẹnṣẹn, e penugo bo hodẹ̀ bo yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo ninọmẹ etọn ji. E wá jẹ mimọ ji dọ pọndohlan agọ̀ wẹ emi do, dọ aliho owùnọ he emi ze lọ na hẹn emi jẹla sọn Jehovah dè. E sọ doayi e go dọ mẹylankan lẹ tin to “aigba he dídí ji” bo na “dọ̀n po awuyiya po.” Nado duto awuwhàn po gbigbọjọ po ji, salmu-kantọ Levinu lọ dona pọ́n nulẹ hlan dile Jehovah nọ wà do. Whenue e wàmọ, e gọ̀ jijọho etọn mọyi, bosọ do ayajẹ. E dọmọ: ‘Yẹn masọ tindo ojlo na nudevo depope to aigba ji gbọnvona Jehovah.’

16. Etẹlẹ wẹ mí gán plọn sọn Levinu de dè?

 ¹⁶ Nue mí plọn. Mì gbọ mí ni ma nọ whànwu mẹylankan he e taidi dọ nuyọ́nna lẹ gbede blo. Ayajẹ nukunta tọn podọ ojlẹ gli tọn wẹ yé do; yé ma na nọgbẹ̀ kakadoi. (Yẹwh. 8:12, 13) Eyin mí nọ whànwu yé, enẹ gán zọ́n bọ mí na gbọjọ bo nasọ kú to gbigbọ-liho. Eyin a mọdọ kọdetọn dagbe nukunta tọn he mẹylankan lẹ do jẹ jijlo we ji, bo wà nue Levinu lọ wà. Hodo ayinamẹ owanyinọ Jiwheyẹwhe tọn bo nọ dogbẹ́ hẹ mẹdevo he nọ wà ojlo Jehovah tọn lẹ. Eyin a yiwanna Jehovah hugan nudevo depope, a na tindo ayajẹ nujọnu tọn. Podọ, a na gbọṣi ali he planmẹ yì “ogbẹ̀ nujọnu tọn lọ” mẹ ji.—1 Tim. 6:19.

17. Etẹwẹ gán ko zọ́n bọ Pita gbọjọ?

¹⁷ Apọsteli Pita yin dawe zohunhunnọ de; amọ́ e sọ didọ to whedelẹnu e ma nọ yinuwa po sọwhiwhe po, bosọ nọ yawu dọ numọtolanmẹ etọn. Enẹ zọ́n bọ to ninọmẹ delẹ mẹ, e dọ kavi wà nudelẹ he wá vẹna ẹn to godo mẹ. Di apajlẹ, whenue Jesu dọna apọsteli etọn lẹ dọ emi na jiya bosọ kú, Pita gbẹnuna ẹn bo dọmọ: “Ehe ma na jọ do gowe gbede.” (Mat. 16:21-23) Amọ́, Jesu wọhẹ Pita. To whenue gbẹtọgun de wá nado wle Jesu, Pita ma whesọ whẹpo do yinuwa bo pà otó na afanumẹ yẹwhenọ daho lọ tọn. (Joh. 18:10, 11) Whladopo dogọ, Jesu wọhẹ apọsteli lọ. Pita ko yí nùgo wayi dọ eyin apọsteli he pò lẹ tlẹ jo Klisti do, emilẹ ma na wàmọ gbede! (Mat. 26:33) Amọ́, jidedo mẹdetiti go glanglan zọ́n bọ Pita joawuna obu gbẹtọ tọn bo mọ́n Klunọ etọn whla atọ̀n. Na Pita gbọjọ sinsinyẹn wutu, e “tọ́njẹgbonu bo viavi vivẹvivẹ.” (Mat. 26:69-75) E gán ko to kinkanse ede eyin Jesu na wá jona emi.

18. Nawẹ Jesu gọalọna Pita nado duto gbigbọjọ ji gbọn?

¹⁸ Etomọṣo, Pita ma dike gbigbọjọ ni glọnalina ẹn nado to Jehovah sẹ̀n zọnmii. To nuṣiwa etọn godo, e lẹnvọjọ bo wá gọjẹ pọ́ po apọsteli he pò lẹ po. (Joh. 21:1-3; Owalọ  1:15, 16) Etẹwẹ gọalọna ẹn nado gọ̀ biọ ede mẹ. Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ Jesu ko hodẹ̀ wayi dọ yise Pita tọn ni ma miọn blo, podọ e na tuli Pita dọ eyin lẹkọ, ni hẹn mẹmẹsunnu etọn lẹ lodo. Jehovah na gblọndo odẹ̀ he wá sọn ahun mẹ ehe tọn. To godo mẹ, Jesu sọawuhia Pita tlọlọ, vlavo nado na ẹn tuli. (Luku 22:32; 24:33, 34; 1 Kọl. 15:5) Whenue apọsteli lẹ ko jẹflumẹ, na yé ma mọ whèvi de wle to ozán lọ blebu mẹ wutu, Jesu sọawuhia yé. To ojlẹ ehe mẹ, Jesu na dotẹnmẹ Pita nado do obá he mẹ e yiwanna emi jẹ hia. Jesu jona họntọn vivẹ́ etọn, podọ e deazọ́n devo na ẹn.—Joh. 21:15-17.

19. Nawẹ Salmu lẹ 103:13, 14 gọalọna mí nado wleawuna pọndohlan Jehovah tọn nkọ gando ylando mítọn lẹ go gbọn?

¹⁹ Nue mí plọn. Aliho he mẹ Jesu yinuwa hẹ Pita te do lẹblanu etọn hia, podọ Jesu nọ hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn to aliho pipé mẹ. Enẹwutu, eyin mí ṣinuwa, mí ma dona nọ lẹndọ Jehovah ma na jona mí gbede. Mí dona hẹn do ayiha mẹ dọ Satani wẹ nọ jlo dọ mí ni joawuna linlẹn mọnkọ lẹ. Kakatimọ, mì gbọ nukun he mí nọ yí do pọ́n míde po mẹhe ṣinuwa do mí lẹ po ni nọ do awuvẹmẹ po owanyi Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn po tọn nkọ hia.—Hia Salmu lẹ 103:13, 14.

20. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?

²⁰ Apajlẹ Josẹfu, Naomi, Luti, Levinu lọ po Pita po tọn hẹn mí deji dọ “Jehovah ma dẹn do mẹhe ahun yetọn jẹflumẹ lẹ.” (Salm. 34:18) To whedelẹnu, e nọ dike bọ mí nọ pehẹ whlepọn lẹ bosọ nọ do numọtolanmẹ gbigbọjọ tọn. Amọ́, whenue Jehovah gọalọna mí nado doakọnna whlepọn lẹ po kọdetọn dagbe po, yise mítọn nọ yin hinhẹn lodo. (1 Pita 1:6, 7) To hosọ he bọdego mẹ, mí na mọ kunnudenu devo lẹ he do lehe Jehovah gọalọna nugbonọ etọn he gbọjọ lẹ do hia, vlavo na yé yin mapenọ kavi pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ wutu.