1. Na apajlẹ de he do nuhewutu e do yin nujọnu nado yọ́n ojlẹ he mẹ mí tin te po nuhe to jijọ lẹdo mí lẹ po hia. (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

ATỌ́N, ẹnẹ, atọ̀n, awe, dopo! Dile mí to ogàn he sọawuhia to video lọ ji pọ́n bọ e to vivọ̀, mí nọ yọnẹn dọ ojlẹ lọ sọ nado yì sinai bo duvivi nuhiho he nọ jẹnukọnna bẹjẹeji plidopọ daho de tọn. Ojlẹ lọ die nado yí sọwhiwhe do dotoaina nuhiho dagbedagbe nuhogbẹ́ Watchtower tọn, podọ nuhe sọ yin nujọnu hugan wẹ nado wleawuna ayiha po ahun mítọn lẹ po nado duvivi hodidọ he na bọdego lẹ tọn. Ṣigba etẹwẹ lo eyin mẹdelẹ yin ayihafẹsẹna, to sadi, kavi to hodọ hẹ họntọn yetọn lẹ bo ma yọnẹn dọ tito-to-whinnu lọ ko jlo na bẹ? E họnwun dọ yé gboawupo nado gbọṣi nukle gando ogàn he to hihò po nuhe to jijọ po go, na yé ma doayi e go dọ azinponọ lọ ko to oplò ji, dọ nuhiho lọ to yìyì bọ mẹplidopọ lẹ ko sinai. Apajlẹ enẹ sọgan gọalọna mí nado mọnukunnujẹ nujijọ he sọ sinyẹn humọ de he to unklẹn mẹ, yèdọ nujijọ de he biọ dọ mí ni tindo nukunnumọjẹnumẹ hezeheze gando nuhe na wá aimẹ to madẹnmẹ lẹ go. Nujijọ tẹwẹ?

2. Naegbọn Jesu do dọna devi etọn lẹ nado “gbọṣi nukle”?

² To whenue Jesu Klisti to hodọ gando “vivọnu titonu lọ tọn”  go, e dotuhomẹna devi etọn lẹ dọmọ: “Mì nọ họ́ali, mì nọ họ́ mìde, na mì ma yọ́n whenue ojlẹ dide lọ na wá.” Enẹgodo Jesu na tuli yé pludopludo dọmọ: “Mì gbọṣi nukle.” (Mat. 24:3; hia Malku 13:32-37.) Kandai Matiu tọn gando hodọdopọ dopolọ go sọ dohia dọ, Jesu na avase hodotọ etọn lẹ nado hẹn aṣejininọ go dọmọ: “Enẹwutu, mì gbọṣi nukle, na mì ma yọ́n azán he gbè Oklunọ mìtọn ja. . . . Mì wleawudai, na ogàn he mẹ mì ma lẹn do wẹ Visunnu gbẹtọ tọn ja.” Whladopo dogọ, e dọmọ: “Enẹwutu, mì gbọṣi nukle, na mì ma yọ́n azán kavi gànmẹ lọ gba.”—Mat. 24:42-44; 25:13.

3. Naegbọn mí do nọ payi avase Jesu tọn go?

³ Taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, mí nọ ylọ avase Jesu tọn dọ nujọnu. Mí yọnẹn dọ mí ko sẹyì nukọn taun to “ojlẹ opodo tọn mẹ,” podọ whenu susu masọ pò whẹpo “nukunbibia daho” lọ nado bẹjẹeji! (Dan. 12:4; Mat. 24:21) Mí nọ mọ awhàn he nọ hẹnnugble taun lẹ, jideji fẹnnuwiwa po sẹ́nhẹngba po tọn, bẹwlu sinsẹ̀n tọn, whèdomẹ núdùdù tọn, azọ̀n ylankan lẹ po aigba sisọsisọ he nọ jọ lẹdo aihọn pé lẹ po. Mí yọnẹn dọ azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn pligidi de to yinyin wiwà gbọn omẹ Jehovah tọn lẹ gblamẹ to filẹpo. (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luku 21:11) Po jejejininọ po wẹ mí to tenọpọn nuhe wiwá Oklunọ lọ tọn po hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn po na zẹẹmẹdo na mí.—Malku 13:26, 27.

4. (a) Naegbọn mí sọgan yise dọ todin, Jesu ko yọ́n whenue Amagẹdọni na wá? (b) Dile etlẹ yindọ mí ma yọ́n whenue nukunbibia daho lọ na bẹjẹeji te, nujikudo tẹwẹ mí sọgan tindo?

⁴ Mí yọnẹn dọ tito-to-whinnu plidopọ daho dopodopo tọn nọ bẹjẹeji to ogàn tangan de mẹ. Ṣigba, depope he mí sọgan dovivẹnu sọ, mí ma sọgan dọ owhe tangan he mẹ nukunbibia daho lọ na bẹjẹeji te, nẹmunẹmu wẹ wá yin azán po gànmẹ lọ po. To whenue Jesu to aigba ji, e dọmọ: “Na nuhe dù azán enẹ po gànmẹ lọ po, mẹdepope ma yọnẹn, etlẹ yin angẹli olọn tọn lẹ kavi Visunnu lọ lọsu, adavo Otọ́ lọ kẹdẹ.” (Mat. 24:36) Ṣigba, Klisti ko mọ huhlọn yí to olọn mẹ nado funawhàn sọta aihọn Satani tọn. (Osọ. 19:11-16) Enẹwutu, e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado wá tadona kọ̀n dọ Jesu ko yọ́n whenue Amagẹdọni na wá todin. Ṣigba, míwlẹ ma yọnẹn. Onú titengbe wẹ e yin dọ mí ni gbọṣi nukle kakajẹ whenue nukunbibia daho lọ na wá. Na nugbo tọn, Jehovah ma tindo ayihaawe pọ́n gbede gando ojlẹ he mẹ nujijọ enẹ na wá aimẹ te go. E ko de ojlẹ tangan he mẹ opodo lọ na wá te. E to ayidonugo na ojlẹ he pò na nukunbibia daho lọ nido bẹjẹeji, podọ nukunbibia daho lọ “ma na gbọwhenu!” (Hia Habakuku 2:1-3.) Naegbọn mí sọgan tindo nujikudo ehe?

5. Na apajlẹ de nado dohia dọ dọdai Jehovah tọn lẹ nọ mọ hẹndi to ojlẹ sisọ mẹ to whelẹponu.

⁵ Dọdai Jehovah tọn lẹ nọ mọ hẹndi to ojlẹ sisọ mẹ to whelẹponu. Lẹnnupọndo lehe ewọ whlẹn Islaelivi lẹ sọn Egipti to ojlẹ tangan he e de lọ mẹ do ji. Mose dlẹnalọdo Nisan 14tọ 1513 J.W.M. bo dọmọ: “To vivọnu owhe 430 lọ lẹ tọn, yèdọ to azán ehe lọ gbè wẹ omẹ susugege Jehovah tọn lẹpo tọ́n sọn aigba Egipti tọn ji.” (Eks. 12:40-42) Owhe 430 enẹlẹ bẹjẹeji to whenue alẹnu Jehovah tọn hẹ Ablaham bẹ azọ́n jẹeji to 1943 J.W.M. (Gal. 3:17, 18) Ojlẹ de to enẹgodo, Jehovah dọna Ablaham dọmọ: “Hiẹ ni yọnẹn na nugbo tọn dọ kúnkan towe na yin jonọ to aigba he ma yin yetọn titi de ji bọ akọta lọ na hẹn yé zun afanumẹ bo nasọ sayana yé họ̀ owhe 400.” (Jen. 15:13; Owalọ 7:6) E họnwun dọ owhe 400 yajiji tọn enẹlẹ bẹjẹeji to 1913 J.W.M. to whenue Iṣmaeli vlẹ Isaki kò to ojlẹ he mẹ Isaki to yinyin anọ́ dena te, podọ yé wá vivọnu  to whenue Islaelivi lẹ tọ́n sọn Egipti to owhe 1513 J.W.M. (Jen. 21:8-10; Gal. 4:22-29) Mọwẹ, owhe kanweko donu ẹnẹ jẹnukọn, Jehovah ko de ojlẹ tangan he mẹ ewọ na whlẹn omẹ etọn lẹ te!

6. Naegbọn mí sọgan deji dọ Jehovah na whlẹn omẹ etọn lẹ gán?

⁶ Jọṣua, he yin dopo to mẹhe yin whinwhlẹngán sọn Egipti lẹ mẹ, flinnu Islaelivi lẹpo dọmọ: “Mìlọsu yọnẹn to ahun mìtọn mẹ ganji, podọ po alindọn mìtọn lẹpo po dọ opagbe dopo ma gboawupo to opagbe dagbe he Jehovah Jiwheyẹwhe mìtọn ko do na mì lẹpo mẹ. Popolẹpo wẹ mọ hẹndi na mì. Dopo to opagbe lọ lẹ mẹ ma gboawupo.” (Jọṣ. 23:2, 14) Mọdopolọ, mí sọgan deji dọ Jehovah na hẹn opagbe he e do nado whlẹn mí to nukunbibia daho lọ whenu di. Ṣigba, eyin mí jlo na lùn vasudo aihọn ehe tọn tọ́n, mí dona gbọṣi nukle.

7, 8. (a) To hohowhenu, etẹwẹ yin azọngban nuhọ́tọ de tọn, podọ etẹwẹ enẹ plọn mí? (b) Na apajlẹ de nado do nuhe sọgan jọ eyin nuhọ́tọ lẹ damlọn to azọ́n yetọn kọ̀n hia.

⁷ Nuhe jọ to hohowhenu lẹ sọgan plọnnu mí gando nujọnu-yinyin nukleninọ tọn go. To whenuho mẹ, tòdaho susu lẹ—taidi Jelusalẹm—wẹ adó dahodaho lẹ nọ lẹdo. Adó enẹlẹ nọ basi hihọ́na mẹhe nọ nọ̀ tòdaho lọ lẹ mẹ sọn mẹgbeyantọ lẹ si, bosọ nọ tindo nọtẹn he yiaga lẹ, fie yè sọgan nọ nọ̀ nado ṣọ́ lẹdo tòdaho lọ lẹ tọn. Nuhọ́tọ lẹ nọ nọ̀ adó po họngbo lọ lẹ po ji to okle po ozán po. Yé dona na avase mẹhe to tòdaho lọ mẹ lẹ eyin yé mọdọ owùnu depope to dindọnsẹpọ. (Isa. 62:6) Whẹho okú po ogbẹ̀ po tọn wẹ e yin dọ nuhọ́tọ lọ lẹ ni gbọṣi nukle bosọ nọ aṣeji to núhọ́tẹn yetọn lẹ.—Ezek. 33:6.

⁸ Whenuho-kantọ Ju Josèphe dọ dọ to owhe 70 W.M., awhànfuntọ Lomu tọn lẹ penugo nado yí Atọ̀họ̀ Antonia tọn he tin to apá na adó tòdaho Jelusalẹm tọn, na nuhọ́tọ he to họngbo lọ ji lẹ to amlọndọ wutu. Sọn finẹ, Lomunu lẹ dlí yì tẹmpli lọ mẹ bo domiyọ́n ẹn, podọ ehe wẹ dotana nukunbibia daho hugan he nkọ Jelusalẹm po akọta Ju lẹ tọn po ma ko tindo numimọ etọn pọ́n lọ.

9. To egbehe, etẹwẹ suhugan gbẹtọ lẹ tọn ma yọnẹn?

⁹ To egbehe, suhugan otò lẹ tọn wẹ nọ tindo nuhọ́tọ lẹ, yèdọ ponọ he nọ ṣọ́ dogbó otò yetọn tọn lẹ, gọna nuyizan nuyọnẹn wintinwintin tọn he yinukọn taun lẹ nado ṣọ́ otò yetọn. Gbọnmọ dali, yé nọ ṣọ́ mẹhe jlo na biọ otò yetọn mẹ to aliho he ma sọgbe mẹ lẹ, podọ kẹntọ he yin owù na otò lọ lẹ. Ṣigba, owù he nọ wá sọn gbẹtọvi lẹ kavi gandudu gbẹtọvi tọn lẹ dè lẹ kẹdẹ go wẹ nuhọ́tọ enẹlẹ sọgan doayi. Yé ma yọnẹn dọ Ahọluduta olọn mẹ tọn Jiwheyẹwhe tọn he Klisti to anadena lọ tin podọ yé ma yọ́n nuhe ahọluduta lọ to wiwà lẹ, gọna azọngban he e na hẹndi to whẹdida akọta lẹpo tọn he to unklẹn lọ whenu. (Isa. 9:6, 7, nudọnamẹ odò tọn, Isa. 56:10; Dan. 2:44) To alọ devo mẹ, eyin mí nọ tin to aṣeji bo nọ nọ̀ nukle to gbigbọ-liho, mí na wleawufo mahopọnna whenue azán whẹdida tọn enẹ na wá.—Salm. 130:6.

10, 11. (a) Etẹ go wẹ mí dona payi, podọ etẹwutu? (b) Etẹwẹ hẹn we kudeji dọ Lẹgba ko hẹn gbẹtọvi lẹ nado dovọ́na dọdai Biblu tọn lẹ?

¹⁰ Mí ni dọ dọ nuhọ́tọ de nọ nukle na ozán dopo blebu to nuhọ́tẹn etọn. To whenue ai ko dibla họ́n, e na vẹawuna ẹn nado gbọṣi nukle, na onú ṣikọna ẹn taun wutu. Mọdopolọ, lehe mí sẹpọ opodo aihọn ehe tọn do, mọ wẹ e nọ vẹawu nado gbọṣi nukle do niyẹn. Lehe e na blawu do sọ eyin mí gboawupo nado gbọṣi nukle! Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuyiwadomẹji agọ̀ atọ̀n delẹ he  sọgan dekanpona nukleninọ po aṣejininọ mítọn po eyin mí ma payi.

¹¹ Lẹgba nọ doyẹklọ gbẹtọvi lẹ ma nado tindo ojlo na gbigbọnu lẹ. Ojlẹ kleun de jẹnukọnna okú Jesu tọn, e na avase devi etọn lẹ whla atọ̀n gando “ogán aihọn ehe tọn” go. (Joh. 12:31; 14:30; 16:11) Jesu yọnẹn dọ Lẹgba na hẹn gbẹtọvi lẹ do zinvlu mẹ po yanwle lọ po nado glọnalina yé ma nado tindo linlẹn niyaniya-yinyin tọn he tin to dọdai Jiwheyẹwhe tọn he gando sọgodo go lẹ mẹ. (Zef. 1:14) Satani nọ yí sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ zan nado tọ́nnukunna ayiha gbẹtọvi lẹ tọn. Etẹ go wẹ a nọ doayi eyin a to hodọ hẹ mẹdevo lẹ? Be Lẹgba ma ko ‘tọ́nnukunna ayiha mayisenọ lẹ tọn’ gando opodo aihọn ehe tọn he ja lọ go, podọ gando nugbo lọ go dọ Klisti to gandu todin taidi ahọlu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ya? (2 Kọl. 4:3-6) Be a ma nọ saba sè bọ gbẹtọ lẹ nọ dọ dọ “N’ma tindo ojlo” ya? Suhugan omẹ enẹlẹ tọn nọ dọ mọ to whenue mí to tintẹnpọn nado basi zẹẹmẹ na yé dọ opodo aihọn lọ tọn ko sẹpọ.

12. Naegbọn mí ma dona dike Lẹgba ni doyẹklọ mí?

¹² Ma dike ojlo matindo mẹdevo lẹ tọn ni hẹn we gbọjọ kavi ni sisẹ́ we ma nado gbọṣi nukle blo. A yọ́n nuhewutu e do yin nujọnu nado gbọṣi nukle. Paulu kanwehlan yisenọ hatọ lẹ dọmọ: “Mìlọsu lẹ yọnẹn hezeheze dọ azán Jehovah tọn ja,” podọ e yidogọ dọ, “kẹdẹdi ajotọ de to zánmẹ.” (Hia 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:1-6.) Jesu na mí avase dọmọ: “Mì wleawudai, na ogàn he mẹ mì ma lẹn do wẹ Visunnu gbẹtọ tọn ja.” (Luku 12:39, 40) To madẹnmẹ, Satani na doyẹklọ mẹsusu nado kẹalọyi linlẹn agọ̀ “jijọho po hihọ́ po” tọn. E na klọ yé bo hẹn yé lẹndọ nulẹpo to yìyì ganji to aihọn lọ mẹ. Etẹwẹ dogbọn míwlẹ dali? E ma yin dandan dọ azán whẹdida tọn enẹ ni “wá [mí] ji dile e nọ yin do na ajotọ lẹ” gba. Nuhe zọ́n niyẹn bọ mí dona nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn egbesọegbesọ bo nọ lẹnayihamẹpọn do nuhe Jehovah to didọna mí lẹ ji.

13. Nawẹ gbigbọ aihọn tọn to nuyiwa do gbẹtọvi lẹ ji gbọn, podọ nawẹ mí sọgan dapana nuyiwadomẹji agọ̀ enẹ gbọn?

¹³ Gbigbọ aihọn tọn nọ hẹnmẹ nado damlọn to gbigbọ-liho. Mẹsusu nọ tlọ yede do nuwiwa egbesọ tọn yetọn lẹ mẹ sọmọ bọ yé ma nọ “yọnẹn dọ yé tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ.” (Mat. 5:3) Yé nọ jo yede na  agbasanu aihọn tọn he nọ fọ́n “ojlo agbasalan tọn po ojlo nukun tọn po” dote lẹ. (1 Joh. 2:16) Podọ, hugan gbede pọ́n, ayidedai voovo lẹ wẹ tin he nọ dọ̀n gbẹtọ lẹ bo nọ sisẹ́ yé nado yiwanna gbẹdudu podọ nado hẹn pekọ wá na ojlo depope he yé tindo. (2 Tim. 3:4) Ehe wẹ zọ́n bọ Paulu do dọna Klistiani lẹ ma nado “nọ basi tito dai na ojlo agbasalan tọn lẹ,” na amlọn gbigbọmẹ tọn mẹ wẹ yé nọ tlọ omẹ do.—Lom. 13:11-14.

14. Avase tẹwẹ mí mọ to Luku 21:34, 35 mẹ?

¹⁴ Kakati nado kẹalọyi gbigbọ aihọn tọn, mí nọ kẹalọyi gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn to gbẹzan mítọn mẹ, yèdọ gbigbọ he Jehovah yizan nado na mí nukunnumọjẹnumẹ he họnwun gando nujijọ he to nukọnna mí lẹ go. ^[1] (1 Kọl. 2:12) Etomọṣo, mí mọnukunnujẹemẹ dọ e bọawu taun nado hẹn mẹde sà amlọngọ to gbigbọ-liho, yèdọ ninọmẹ he mẹ onú paa gbẹ̀mẹ tọn lẹ sọgan hẹnmẹ biọ eyin yè na yé dotẹnmẹ nado jántẹnna nuwiwa gbigbọmẹ tọn lẹ. (Hia Luku 21:34, 35.) Mẹdevo lẹ sọgan nọ ṣàn mí kò na mí gbọṣi nukle wutu, ṣigba ehe ma yin whẹwhinwhẹ́n de na mí nado hẹn linlẹn niyaniya-yinyin tọn mítọn bu. (2 Pita 3:3-7) Kakatimọ, mí dona nọ kọnawudopọ hẹ Klistiani hatọ lẹ to opli agun tọn mítọn lẹ ji to gbesisọ mẹ, yèdọ fie gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nọ tin te.

15. Etẹwẹ jọ do Pita, Jakọbu po Johanu po go, podọ nawẹ enẹ sọgan jọ do mílọsu go gbọn?

¹⁵ Agbasa mape mítọn sọgan dekanpona gbemima mítọn nado gbọṣi nukle. Jesu yọ́n ayilinlẹn gbẹtọvi mapenọ lẹ tọn nado joawuna madogán agbasa tọn lẹ. Lẹnnupọndo nuhe jọ to ozán he jẹnukọnna hùhù Jesu tọn mẹ ji. Nado hẹn tenọgli etọn go, e dona lẹhlan Otọ́ olọn mẹ tọn etọn nado mọ huhlọn yí. Jesu dọna Pita, Jakọbu po Johanu po dọ yé ni “gbọṣi nukle” dile emi na to dẹ̀ho. Ṣigba, yé ma mọnukunnujẹ obá he mẹ nuhe to na jọ lọ na sinyẹn jẹ mẹ. Kakati yé ni nọ nukle bo họ́ali hẹ Oklunọ yetọn, yé joawuna ojlo agbasa tọn yetọn bo damlọn. Mahopọnna dọ agbọ́ ko pé Jesu lọsu, e gbọṣi nukle bo to odẹ̀ sisosiso hò hlan Otọ́ etọn. Nuhe gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ dona ko to wiwà niyẹn.—Malku 14:32-41.

16. Sọgbe hẹ Luku 21:36, nawẹ Jesu plọn mí nado nọ “họ́ míde” gbọn?

¹⁶ Nado ‘họ́ míde’ to gbigbọ-liho bẹ nususu hẹn hú linlẹn dagbe tintindo poun. Azán delẹ jẹnukọnna nujijọ he wá aimẹ to jipa Gẹtsemani tọn mẹ, devi enẹlẹ dopolọ wẹ Jesu dọna nado vẹvẹna Jehovah. (Hia Luku 21:36.) Enẹwutu, nado gbọṣi nukle to gbigbọ-liho, mílọsu dona nọ gbọṣi nukle nado nọ hodẹ̀.—1 Pita 4:7, nudọnamẹ odò tọn.

17. Etẹwẹ mí dona wà nado hẹn ẹn diun dọ mí wleawufo na nuhe na jọ to madẹnmẹ lẹ?

¹⁷ To whenuena e yindọ Jesu dọ dọ opodo lọ na wá to “ogàn he mẹ [mí] ma lẹn do,” e ma yin din wẹ ojlẹ lọ nado sà amlọngọ to gbigbọ-liho, kavi nado doafọna yẹdoklọmẹnu gọna gbẹdudu he Satani po aihọn etọn po nọ zedonukọnnamẹ bọ agbasa mítọn nọ tindo ojlo vẹkuvẹku na lẹ. (Mat. 24:44) To Biblu mẹ, Jiwheyẹwhe po Klisti po dọ nuhe yé na wà na mí to madẹnmẹ lẹ, podọ lehe mí sọgan gbọṣi nukle do. Mí dona na ayidonugo gbigbọnọ-yinyin mítọn, haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah, po nuhe gando Ahọluduta lọ go lẹ po. Mí dona tin to aṣeji gando ojlẹ po nuhe to jijọ lẹ po go nado sọgan wleawufo na nuhe ja lọ. (Osọ. 22:20) Ogbẹ̀ mítọn tin to owù mẹ!