Kunatix askïki ukpun lurañäni
Kunatix askïki ukpun lurañäni
“Aski lurapxañamarakiwa.” (LUCAS 6:35.)
1, 2. ¿Kunatï yaqhanakataki askïki ukanak lurañax kunatsa chʼamäspa?
YAQHANAKAR askinak lurañax awisax chʼamakïspawa. Inas munasiñampi uñjkatas yaqhipax jan walinak lurapxchistu. Chiqpachansa, markasankirinakan askipatakiw “Diosan jachʼa muspharkañ qhispiyasiñ [arunakapampit]” ukat Yuqapampit yatiyirix sartanxa, ukampis jan istʼirikiw tukupxi (1 Tim. 1:11). “Waljaninakaw jakasipki Criston [tʼaqhisiñ lawapa, NM] wal uñisisaxa” (Fili. 3:18). Ukampis ¿Criston arkiripjamax kunjamsa uka jaqinakar uñjañasa?
2 Jesusax akham sasaw arkirinakapar säna: “Jumanakax uñisirinakamarux munapxañanakamawa, aski lurapxañamarakiwa” sasa (Luc. 6:35). Jichhax uka arunakat amuytʼañäni. Ukat Jesusax jaqi masir yaqha tuqinakat sum uñjañatakiw iwxtʼarakïna, ukanakatwa aka yatichäwinxa amuytʼañäni.
“Uñisirinakamarux munapxam”
3. 1) Mateo 5:43-45 jiskʼa tʼaqanakan utjki uka arunakat qhanañchtʼma. 2) ¿Pachpa judio jaqinakatsa yaqhanakatsa kunjamsa yupaychäwi pʼiqtʼirinakax amuyapxäna?
3 Khitinakatï uñisipktam ukanakarux munasipxañamawa ukat arknaqapktam ukanakatakix Diosat mayirapipxañamawa sasaw Jesusax istʼirinakaparux Wali Uñtʼat Arstʼäwipanx säna (Mateo 5:43-45 liytʼasiñapawa). Judío jaqinakakiw uka arunak istʼapxäna, ukhamasti Diosan akïr iwxanakap sum yatipxäna: “Jaqi masimarusti janipuni kuna luratasa phuqsusirakimti, janiraki jupa tuqisa colerasiñamxa chuymamaru imxasimti. Jaqi masimarusti juma kipkarjama munarakim” sasaw Diosax jupanakar iwxäna, uka arunak sum uñtʼapxäna (Lev. 19:18). Ukhamasti ‘jaqi masimaru’ siski uka arunakax judionakakïkaspas jan ukax uka pachpa markankir jaqinakakïkaspas ukhamwa yupaychäwi pʼiqtʼirinakax amuyapxäna. Janiw yaqha markankir jaqinakampi chikachasiñax wakiskiti sapxarakïnwa. Ukatwa uka yupaychäwi pʼiqtʼirinakax akham amtapxäna: jan judío jaqinakax uñisirisawa, janiw jupanakar munañasäkiti, jan ukasti uñisiñasaw sasa.
4. ¿Jesusan arkirinakapax kunjamsa uñisirinakaparux uñjapxañapa?
4 Ukampis “uñisirinakamarux munapxam, [...] Diosat mayirapipxarakim khitinakatix [jumanakar tuqipktam,] ukhamarak jan walinaks lurapktam ukanakatakisa” sasaw Jesusax säna (Mat. 5:44). Jupanakar jan munasiñampi uñjirinakarus munasiñampiw arkirinakapax uñjapxañapäna. Kunjamtï Lucas libron qillqatäkixa, “khitinakatix istʼapkista ukanakarux sapxsmawa: Uñisirinakamarux munapxam, uñisipktam ukanakarux ask lurapxam, bendecipxam maldecirinakamaruxa, jumanakar jan wali parlirinakatakis orapxarakim” sasaw Jesusax säna (Luc. 6:27, 28). Jiwasax Jesusan khä nayra arkirinakapjamarakiw uka arunakxa chuymar katuqastanxa. ¿Kunjamatsa ‘uñisipkistu ukanakarux ask lursna’? Jan walinak luratax janiw ukhamat ukham lurktanti, jan ukasti kunatix askïki ukwa lurtanxa. ¿Ukat kunjamatsa jiwasar ‘maldecipkistu’ ukanakar ‘bendistanxa’? Janiw ñanqha arunakampi kuttʼayktanti, jan ukasti munasiñampiw parlxaytanxa. Ukat ¿kunjamatsa ‘jiwasat jan wali parlirinakatakis’ jan ukax jiwasar nuwañ munirinakatakis ‘oraraptanxa’? Jan ukhamäxapxañapatakiw Diosat mayiraptanxa, ukhamata Jupampi katuqatäpxañapataki. Ukanak lurasarakiw jaqi masir munatasxa uñachtʼaytanxa.
5, 6. ¿Kunatsa uñisirinakasarux munasiñasa?
5 ¿Kunatsa cristianonakax uñisirinakapar munasiñampi uñjapxañapa? “Jumanakax alaxpachankir Awkiman wawanakapä[pxatam]” uñachtʼayañataki sasaw Jesusax säna (Mat. 5:45). Khitinakatï uñisipkistu ukanakar munasisaxa, ¿kunjamatsa Diosan wawanakapäpxatas uñachtʼaytanxa? Jupat yatiqasitas uñachtʼaytanxa, Jehová Diosax “taqinitakiw intsa jalsuyani, ukhamarak aski jaqinakatakisa, jan aski jaqinakatakisa jallsa puriyaniraki” jan ukax kunjamtï Lucasax siskixa: “Khuyapayasirirakiw, jupar jan yuspagaririnakatsa, juchararanakatsa” (Luc. 6:35).
6 Kunatsa arkirinakapax uñisirinakapar munasipxañapäna ukwa Jesusax aka arunakampi akham sasa qhanañchäna: “Jumanakatix munapxsta khitinakatix jumar munapktam ukanakaruki ukaxa, ¿kuna askirak katuqapxätasti? Impuesto cobririnakasa uka kipkrakwa lurasipki. Ukhamaraki jilanakamarukitix aruntasipksta ukaxa, ¿kuna suma askirak lurapxta? Jan Diosar uñtʼiris ukxa lurarakiwa” sasa (Mat. 5:46, 47). Khitinakatï munasipkistu ukanakaruki munasiraksna ukhaxa janiw kuna ‘asksa’ Diosat katuqsnati, mä arunxa janis Diosan iyawsatäñataki chʼamachasksna ukhamäspawa. Impuesto apthapirinakax jan sinttʼasirïpxänwa, ukatwa judionakan uñisita sarnaqapxäna, ukampis jupanakax munasiñampi uñjatax munasiñampiw uñjapxarakirïna (Luc. 5:30; 7:34).
7. Diosan mä luqtiripax jilat kullakanakaparuki aruntasaxa janiw kuna asksa lurkiti, ¿kunatsa?
7 ‘Sumankañax jumampïpan’ sasaw judionakax aruntasipxirïna, ukham aruntasisax maynin kʼumar jakasiñapsa ukat nayrar sartañapsa munkaspa uk sañ munäna (Juan 20:19). Ukhamasti, Diosan mä yupaychiripax jilat kullakanakaruki ukham aruntasax janiw kuna asksa lurkänti. Kunjamtï Jesusax siskänxa, “jan Diosar uñtʼiris ukxa lurarakiwa”.
8. Alaxpachankir Awkjam askïpxañamaw sasinxa, ¿kuns Jesusax sañ munäna?
8 Jesusax akham sasaw uka arstʼäwipxa tukuyäna: “Askïpxamaya, kunjämatix alaxpachankir Awkimax askïki ukhama” sasa (Mat. 5:48). Chiqpachansa, Criston arkirinakapax janiw alaxpachankir Awkjam jan juchanïpkaspati, Adanan wawanakapjamax pantjasipxapuniwa (Rom. 5:12). Ukhamasti, ¿kuna tuqitsa Jesusax parlaskäna? Alaxpachankir Awkipjam “munasiñanwa” askïpxañapäna, mä arunxa phuqatpach munasiñanïpxañapänwa, kunjamtï alaxpachankir Awkix munaski ukhama, ukwa Jesusax sañ munäna. ¿Kunjamsa uk phuqapxaspäna? Uñisirinakaparus munasisaw phuqapxaspäna. Criston jichha tiempo arkirinakapax ukhamäñasarakiwa.
¿Kunatsa yaqhanakar juch pampachañasa?
9. Jesusax Diosat mayisiñ yatichkäna ukarjamaxa, ¿kunjamatsa yaqhanakataki askïki uk luraraksna?
9 Maysa tuqitxa, jiwasar jan walinak lurapkistu ukanakar khuyaptʼayasisa juchanakap pampachasarakiw yaqhanakan askip munatas uñachtʼaytanxa. Jesusax yatichkäna uka mayisïwinxa mä chiqax akham siwa: “Juchanakaxatxa pampachapxita, kunjämatix nanakax jan wali lurapkitus ukanakarux perdonapxta ukhama” sasa (Mat. 6:12).
10. ¿Juchanak pampachañ tuqitxa kunsa Jehová Diosat yatiqassna?
10 Diosax wali khuyaptʼayasisaw arrepentisipki ukanakan juchanakapxa pampachi, jiwasax ukhamäñasarakiwa. Pablox akham sasaw qillqatayna: “Sumankapxam, maynit maynikama khuyaptʼayasirïpxam, perdonasirïpxarakim maynit maynikama, kunjämtix Diosax jumanakaru perdonapxtam Cristo tuqi ukhama” sasa (Efe. 4:32). Salmonak qillqir Davitax akham sarakïna: Jehová “Tatitux munasiriwa, khuyapayasiriwa, janiw mäk qʼapisirïkiti, khuyapayasiñan phuqhantatawa. [...] Janiw jucha luratasarjam tʼaqhisiykistuti, janirakiw juchanakasatjam mutuykistuti; [...] kamisatix inti jalsut inti jalantkam wali jayaxa, ukham jiwasanakat juchanakas jayarstʼayistu. Kunjamatix mä awkix wawanakapat khuyapayaskixa, ukhamaw Tatitux iyawsirinakapat khuyapayasi; jupax jiwasanakan laqʼätas yati, ñiqʼit luratäpxatas yatiraki” sasa (Sal. 103:8-14).
11. ¿Khitinakarus Jehová Diosax juchanakap pampachi?
11 Yaqhanakar juchanakap pampachañäni ukhakiw Diosax jiwasar juchanakasat pampacharakistani (Mar. 11:25). “Jumanakatix jan wali luratanakapat masinakamarux perdonapxäta ukkhaxa, alaxpachankir Awkimax jumanakarux perdonapxarakïtamwa. Masinakamar jan perdonapkäta ukasti, jumanakan Awkimasti janirakiw kuna juchanakamatsa perdonapkarakïtamti” sasaw Jesusax säna (Mat. 6:14, 15). Ukhamax khititï taqi chuyma masinakapar juchanak pampachki ukhakiw Diosan perdonatäni. Pablon iwxanakaparjamax sarnaqaskakiñäni: “Perdonasirïpxarakim maynit maynikama, kunjämtix Diosax jumanakaru perdonapxtam Cristo tuqi ukhama” sasa (Efe. 4:32). Chiqpachansa, ukhamatwa yaqhanakan askip munatas uñachtʼayaraktanxa.
“Jaqi masimarux jan juchañchapxamti”
12. ¿Jesusax yaqhanakar juchachañ tuqit kamsänsa?
12 ¿Kunjamatsa askïki uk luraraksna? Jan yaqhanakar juchañchapxamti sasaw Jesusax Wali Uñtʼat Arstʼäwipan sarakïna. Uk sasinxa mä muspharkañ uñachtʼäwimpiw uk sum amuytʼayäna (Mateo 7:1-5 liytʼasiñapawa). “Jan juchañchapxamti” sasinxa kun sañs Jesusax munpachäna uk nayraqat uñjañäni.
13. ¿Jesusan istʼirinakapax kunsa lurapxañapäna?
13 Mateo qillqatanxa Jesusan arunakapax akham siwa: “Jaqi masimarux jan juchañchapxamti, Diosax jan jumanakar juchañchañapataki” sasa (Mat. 7:1). Ukat Lucas libronxa akham sarakiwa: “Jan taripapxamti, janirakiw taripatäpkätati; jan juchañchapxamti, janirakiw juchañchatäpkätati; perdonäpxam, jumanakasti perdonatäpxarakïtawa” sasa (Luc. 6:37, MT). Fariseonakax jupanakan uñstayat yatichäwinakarjamaw yaqhanakar juchañchapxirïna, uka yatichäwinakax janiw Bibliarjam amuytʼatäkänti. Jaqi masipar ukham juchañchirinakaruw Jesusax “jan taripapxamti” saskänxa, mä arunxa ‘perdonapxañapänwa’. Pablox niya ukhamarakiw juchanak pampachañ tuqit Efesios 4:32 jiskʼa tʼaqanxa qhanañchi, kunjamtï uñjktanxa ukhama.
14. ¿Yaqhanakan juchap pampachasax kunsa Jesusan arkirinakapax jikxatapxaspa?
14 Criston arkirinakapan juch perdonatax ukhamarakiw yaqhanakas jupanakan juchanakapxa pampachapxaspäna. “Kuna taripäwimpitix taripapktaxa, ukampirakiw taripatäpxäta” sasaw Jesusax säna (Mat. 7:2, MT). Ukhamasti, kunjamtï yaqhanakar uñjktanxa ukarjamaw jupanakampix sum apasirakiñäni (Gál. 6:7).
15. Yaqhanakar uñchʼukiñax janiwa walïkiti, ¿kunjamsa Jesusax uk qhanañchäna?
15 Yaqhanakar uñchʼukiñax janiw walïkiti, uk sumpach amuytʼayañatakix akham sasaw Jesusax jisktʼäna: “¿Kunatsa jilaman nayrapankiri chʼilliwa uñchʼukta, kikpa nayramankiri jachʼa lawa jan amuyaskasinxa? ¿Kunjamcha jilamarux säta: Suytʼam, nayramata uka chʼilliwa apsüma sasina, nayraman mä jachʼa lawa utjaskipanxa?” sasa (Mat. 7:3, 4, MT). Yaqhipax kunatsa yaqhanakar juchañchañ munaskakiwa, ukat kuna jiskʼa jan walinaksa yaqhan ‘nayrapan’ uñchʼukisipkakiwa, janis sum amuytʼasiñ yatkaspa ukham amuyayi. Pantjasitapax jiskʼa chʼilliwar uñtasitäkchisa amuyunakaparjamax chiqañchañ munasipkakiwa; ukatwa akham sapxi: “Suytʼam, nayramata uka chʼilliwa apsüma” sasa. Jilat kullakanakan sum amuytʼasiñapsa ukat taqinin suma qhan uñjapxañapsa munapkaspa ukhamaw kʼari chuyman jaqinakax yanapir tukupxi.
16. ¿Kunatsa fariseonakan nayranakapanxa ‘mä jachʼa lawaw’ utjäna sisna?
16 Judionakan yupaychäwip pʼiqtʼirinakax khitirus uñchʼukisipkakïnwa. Mä kutixa Jesusaw mä juykhur qullatayna, ukat kʼumaräxasaxa, Jesusat akham sänwa uka jaqixa: Diosan khitanitapunïpachaw sasa. Ukampis yupaychäw pʼiqiñchirinakaxa, “jumax juchan phuqtʼataw naciwayta, ¿ukattï yatichañ munapxista?” sasaw uka jaqir sapxäna (Juan 9:30-34). Uka fariseonakan nayrapan ‘mä jachʼa lawas’ chʼamaktʼaykaspa ukhamänwa, ukatwa Dios tuqit jan sum amuytʼapkänti, ukat janirakiw khitirus sum taripirjamäpkänti. Ukatwa Jesusax uka jaqinakar uñtasit sarnaqirinakarux akham säna: “¡Kʼari chuymani! Nayramankiri jachʼa lawa nayraqata apsüsim, ukatwa suma uñjäta jilaman nayrapata chʼilliwa apsuñatakixa” sasa (Mat. 7:5; Luc. 6:42, MT). Ukhamasti, yaqhanakan askip thaqhañ munasaxa, janiw khitirus uñchʼukiñasäkiti, janirakiw jilat kullakanakan nayranakapan ‘chʼilliwanakaksa’ thaqkañäniti. Amtapuniñäni, taqiniw pantjasirïtanxa, ukhamax janiw wali munat masinakasar juchañchañasäkiti.
Kunjamsa jaqi masir uñjañasa
17. Mateo 7:12 jiskʼa tʼaqarjamaxa, ¿kunjamsa yaqhanakar uñjañasa?
17 Jehová Diosaw wali munasir Awkjamax sum uñjistu ukat mayisitanakassa istʼaraki sasaw Jesusax Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa sarakïna (Mateo 7:7-12 liytʼasiñapawa). Ukatxa kunjamsa jiwasax yaqhanakar uñjañasaraki uka tuqitwa qhanañcharakïna: “Kunjämtï jumanakax jaqinakampi uñjatäñ munapktas ukhamarak jumanakax jupanakar uñjapxam” sasaw Jesusax säna (Mat. 7:12). Jaqi masir ukham uñjasakiw Jesusan chiqpach arkiripätas uñachtʼaysna.
18. Kunjamtï yaqhanakampi uñjayasiñ munktanxa ukham yaqhanakar uñjañasarakiw sasaw Moisesan katuqat Leyinakax chʼamachäna, ¿kunatsa ukham sistanxa?
18 Uka arunak arsusinxa “Leyimpin, profetanakan qillqatanakapampin ukham yatichi” sasaw Jesusax säna. Uka yatichäwinakarjam sarnaqasax kuna Leyinakatï nayrïr phisqa libronakan (Génesis librot Deuteronomio librokama) utjki ukarjam phuqataswa uñachtʼaytanxa. Diosax jan walinak tukjañatakiw mä wawa utjayañ amtäna, ukwa uka phisqa libronakax qhanañcharaki. Ukatxa, Moisés tuqiw Diosax 1513 nayrïr pacha maran israelitanakar kamachinak churäna, uka kamachinakarakiw uka phisqa libronakan utjäna (Gén. 3:15). Kunjamsa israelitanakax jaqi masipar uñjapxañapäna, uka tuqitwa mä qhawqha kamachinakax sum qhanañchäna: Jan khitirus yaqhachasaw taqinir sum uñjapxañapäna, ukat jan walin uñjasirinakarusa yaqha markat jutatanakarusa yanaptʼapxañapänwa (Lev. 19:9, 10, 15, 34).
19. Kunatï askïki uk lurañasawa, ¿kunjamsa ‘profetanakax’ uk uñachtʼayapxi?
19 ‘Profetanaka’ sasinxa Hebreo Aruta Qullan Qillqatanakan profeciani libronakax utjki ukanakat parlaskäna, Criston phuqasir walja profecianakaw uka libronakan utji. Maysa tuqitxa, kunatï askïki uk lurir jaqinakasa, jaqi masipar sum uñjirinakasa walja bendicionanakwa Diosat katuqapxi sasaw qhanañcharaki. Sañäni, Isaías tuqiw Diosax israelitanakar akham säna: “Kunatix chiqa aski uñjawïki uk lurapxam, kunatix chiqapäki uka lurapxam [...]. Kusisiñaniw kawkïri jaqitix aka kamachinak taqi chuymampi phuqki ukaxa, [...] ñanqha lurañanakatsti jaltarakiwa janiw kuna jan walsa lurkiti” sasa (Isa. 56:1, 2). Ukhamax kunatï askïki uk lurañaswa Diosax muni.
Kunatï askïki ukxa luraskakipuniñäni
20, 21. ¿Jesusan wali Uñtʼat Arstʼäwip istʼasax jaqinakax kunjamas jikxatasipxäna, ukat kunatsa jiwasax uka yatichäwinakat sum amuytʼañasäspa?
20 Jesusaxa walja tuqinakatwa Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa yatichäna, ukampis jichhax mä qhawqhakwa uñjawaytanxa. Ukatwa, kunatsa istʼirinakapax wal muspharapxpachän uk suma amuytanxa. Bibliax akham sasaw qhanañchi: “Kunapachatix Jesusax parlañ tukuyxän ukhaxa, taqi jaqinakaw uka suma yatichäwinak istʼasax muspharapxäna. Jupasti jachʼa jilïr jaqjamawa yatichäna, janiw jupanakan leyip yatichir jaqinakjamäkänti” sasa (Mat. 7:28, 29).
21 Kunjamtï Isaiasax siskänxa, Jesusax “Muspharkaña” Yatichiripunïnwa (Isa. 9:6). Jesusax wali sumwa alaxpachankir Awkipan amuyupxa yatïna, ukwa Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa uñachtʼayäna, ukhamax jupat yatiqasiñasawa. Janiw jichha yatiqawayktan uka tuqinakatak yatichkänti, jan ukasti; kunjamatsa kusisiñ jikxatsna, kunatsa qʼañu luräwinakat jithiqtañasa, kunatsa chiqapäki uk lurañasa ukanakat yaticharakïna, kunjamatsa jutïr urunakan sum jakasiñ jikxatsna ukat jukʼampinakat yatichäna. Ukhamax Mateo 5, 6 ukat 7 jaljanak mayampi liytʼasma ukhaxa wali askipunïspawa. Ukatsti Jehová Diosar mayisisax Jesusan uka yatichäwinakapat lupʼiñamawa, ukatxa ukarjam sarnaqañatakiw chʼamachasiñamaraki. Uk lurasax Jehová Diosaruw kusisiyäta, jaqi masimarus sumarak uñjäta ukat kunatï askïki uk luratamwa uñachtʼayarakïta.
¿Kamsasmasa?
• ¿Uñisipkistu ukanakarux kunjamsa uñjañasa?
• ¿Kunatsa yaqhanakan pantjasitapxa pampachañasa?
• ¿Yaqhanakar juchañchañ tuqit Jesusax kamsänsa?
• Mateo 7:12 jiskʼa tʼaqarjamaxa, ¿kunjamsa jaqi masir uñjañasa?
[Jisktʼanaka]
[14 janan qhanañchäwipa]
¿Kunatsa Jesusax “jaqi masimarux jan juchañchapxamti” sispachäna uk yattati?
[12 janan fotopa]
¿Khitinakatï arknaqapkistu ukanakatakix kunatsa Diosat mayirapiñasa?
[14 janan fotopa]
¿Kunjamtï uñjayasiñ munktanxa ukhamarakit jiwasax yaqhanakar uñjtanxa?