1. 1) ¿Chem wedake dungu rupamekeiñ? 2) ¿Chem ayüwülkeeyew ta Jewba? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu).

WALL Mapu püle, müley fill wedake dungu. Fentren eymün, sakin pu peñi ka lamngen, weda kutranküleymün. Kam dapikefimün tamün pu füchakeche. Kafey rume küdawtukeymün chi ñi eluafiel tamün pu che ti duamfalchi dungu. Doy may, kimnieiñ fentren eymün tamün wilukontukeetew kom tüfa. Fey tamün chaftufiel, wülkeymün fentren antü ka plata, kafey ngañwadkülepelaymün. Welu femlu rume, maneluwküleymün Jewba tamün kelluaetew, küme feyentuleymün kay kidu tañi kümelkakünuafiel kom tüfa. ¡Müna ayüwülkeeyew ta Jewba tamün femngechi mupiltuken!

2. 1) Isaías 40:29, ¿chumngechi yafültukukeeiñmu? 2) ¿Chem dungu mu welulkayafuiñ?

² Welu kiñeke mu, ¿yafüduamwenolu trokiwkeymi fente tami weda rupameken? Femngechi duamkülelmi, longkontukunge eymi müten tami femngechi rupakenon. Kuyfi mew kiñeke poyekefilu ta Jewba ka femngechi duamkefuyngün (1 Reyes 19:4; Job 7:7). ¿Chem kellueyew ñi afeluwnoal? Ngillatufingün ta Jewba tañi yafültukuaetew. Biblia feypi ta Chaw Ngünechen “newentuniefi tati pu ürkülelu” (Isaías  40:29). Welu famülke mu, kiñeke kristiano ñi chaftuafiel tañi weda rupan fentekünukeyngün ñi poyefiel ta Jewba, rakiduamkelu am ñi küme duamelkenoetew tüfa, doy may fanechi dungu trokikefingün. Feymu papeltuwelayngün Biblia, fentekünuyngün ñi trawüluwken ka amuldungucheken. Welu femngechi ayüwülkefingün ta Weküfü.

3. 1) ¿Chem newentukeeiñmew? 2) ¿Chem inaduamaiñ tüfachi chillkatun mu?

³ Eluwkülelmi tami küdawülafiel ta Jewba, fey newenküleaymi. Weküfü kimnielu kay tüfa, ayükelay tami newenküleal. Feymu ngañwadkülelmi, püntütripakilnge Jewba mew, welu may doy fülkontufinge. Biblia feypiley Chaw Ngünechen tami kelluaetew ñi “yafüluwküleael” ka “newenküleael” (1 Pedro 5:10; Santiaw 4:8). Tüfachi chillkatun mew, inaduamaiñ Isaías 40:26-31 taiñ kimal chumngechi yafültukukeeiñmew Jewba. Fey ngüneduamaiñ epu dungu taiñ wedalkayafetew ñi küme poyenoafiel ta Jewba, ka inaduamaiñ fillke ngülam Biblia mu taiñ kelluaetew ñi afeluwnoal.

4. ¿Chem kimeltueiñmu Isaías 40:26?

⁴ Biblia feypi: “Pürakintumün kallfü wenu mew. ¿Iney am ta dewmay kom feychi dungu? Feychi entukelu ñi rakingen mu tati pu wangülen, kiñe trokiñ weychafe reke, ka kom mütrümkefi tañi üy mew. Fütra pepiluwün-ngelu am ka afmatufali ñi newen, fey kiñe no rume ñamkülelay” (Isaías 40:26). Kiñe che no rume pepi rakikelay itrokom wangülen. Pu cientifico rakiduamkeyngün taiñ walloñmanieetew 400.000 millon wangülen, welu Jewba kom nielfi üy, fentren-ngefule rume. ¿Chem kimeltueiñmu tüfa? Jewba duamtuniele pu wangülen mongen nienolu, doyelchi may duamtunieeymu ta eymi. ¿Chumngelu am (chemu)? Eymi rakiduamkelaymi: “Poyekefiñ ta Ngünechen, fey tañi femafiel müten”, welu may küdawülkefimi fente tami piwkeyefiel (Salmo 19:1, 3, 14). Tami poyen Chaw küme kimnieeymu, fey ‘tami kal longko kütu ta rakinieñmaeymew re kiñeke’, feypi ti Biblia (Matew 10:30). Kafey Jewba ayükey tami longkontukual kidu tañi ‘kimniefiel chem ñi rupameken pu norngechi che’ (Salmo 37:18). Feley llemay, Jewba kimniey kom tami weda rupameken, ka eluaeymu newen tami duamtunieel ñi chaftuafiel kom tüfa.

5. ¿Chumngelu küme kimnieymi Jewba tami eluaetew newen ñi chaftuafiel tami wedake rupan?

⁵ Biblia feypi: “¿Kimlaymi am? ¿Allkülaymi am? Jewba, tati Dewmalu chew ñi afpuken ti Mapu, kidu ta Ngünechen-ngey rumel mu. Afeluwkelay ka ngañwadkelay. Kimfal-lay fente tañi nieelchi kimün” (Isaías 40:28). Feley, Jewba mu küpay ta newen. Rakiduamnge tunten newen wülkey Jewba, femngechi ñi alofküleal ti antü. Kiñe wentru wirintukulu ciencia dungu mew, David Bodanis pingelu, feypi ti antü ñi wülkeelchi newen kiñe segundo mu, trürümfalngey ñi chumken fentren millon bomba atomica. Kakelu cientifico ngüneduamkey ti newen ñi wülkeel ta antü kiñe segundo mu müten, eluafuy electricidad kom pu che 200.000 tripantu mu. Feymu rakiduamnge: Jewba, tati elukefilu newen ta antü, ¿elupelayafeymu newen ñi chaftuafiel tami wedake rupan?

6. 1) Jesus, ¿chumngelu feypi kidu ñi yuku fanelay yen mew? 2) Tami kimfiel tüfa, ¿chum duamelkeeymu?

 ⁶ Biblia feypi: “[Jewba] newentuniefi tati pu ürkülelu, ka eluniefi fentren pepiluwün tati pu ngañwadkülelu” (Isaías 40:29). Müna ayüwülkeeiñmu taiñ poyefiel ta Jewba. Jesus feypifi tañi pu inanieetew: “Ayütufimün tati yuku tamün tukuleluwfiel”. Fey ka feypi: “Famngechi kansatuaymün. Iñche ñi yuku tamün tukuleluwfiel fanelay yen mew ka küdawngelay tamün eluwfielchi dungu” (Matew 11:28-30). ¿Rüfngepey may Jesus ñi yuku tañi fanekenon? ‘Femi llemay’ piafuymi. Rakiduamnge tüfa: kiñeke mu trawüluwkeymi ka amuldungukeymi müna ürkülen mu. Welu wiñotulu tami ruka mu, doy newen-ngelu ka doy küme pepikawkülelu trokiwkeymi, femngechi chaftuafiel tami wedake rupan. Tami yenieel Jesus ñi yuku, fanelay llemay.

7. ¿Feypiafuymi kiñe rupan dungu pengelkelu ñi rüfngen Matew 11:28-30?

⁷ Inaduamaiñ chem ñi rupan kiñe ñaña. Kidu weda kutranlongkokey, niey depresion ka sindrome de fatiga cronica, feymu rumel ürkülekey. Fey kiñeke mu, müna küdawtukey ñi amual trawün mu. Welu kiñe antü, trawüluwlu müna küdawngefulu rume, taiñ lamngen wirintukuy: “Tati wewpitulu nütramkay pu ngañwadkülelu mu. Kidu ayüfal entuy ñi wewpin, ka kimlu chem ñi rupan iñche mu trokifiñ, feymu ngümangümatripan. Tüfa kelluenew ñi longkontukual fente ñi duamfalngen tañi trawüluwal”, pi tati ñaña. Kidu müna ayüwülkeeyew ñi trawüluwal, küdawngefule rume.

8, 9. Pablo feypilu “ngañwadkülekelu am iñche, fey newen-ngeketun”, ¿chem pengeli tüfa?

⁸ Biblia feypi: “Pu pichikeche ürkükeyngün ka afeluwkeyngün, ka tati pu wechekeche mutrurkeyngün ka trananagkeyngün” (Isaías 40:30). Femi llemay, pepi femkelaiñ fillke dungu iñchiñ taiñ newen mu müten, fentren adümuwliyiñ rume. Duamfali taiñ longkontukual tüfa. Feymu rakiduamaiñ ti apostol Pablo mu. Kidu müna adümuwkefuy, welu mülefuy kiñeke dungu ñi pepi femkenoel. Nütramkalelfilu ta Jewba ñi weda duamkülen, Kidu wiñoldungueyew tañi eluaetew ñi newen tañi chaftuafiel ñi wedake rupan. Pablo kimtukuy ñi feypietew Jewba, feymu feypi: “Ngañwadkülekelu am iñche, fey newen-ngeketun” (2 Korintio 12:7-10, TNM). ¿Chem pengeli Pablo ñi feypin?

⁹ Pablo kimtukuy ñi pepi femnoafel fillke dungu kidu ñi newen mu müten, ka ñi duamnieel ñi kelluaetew kiñe doy newen nielu kidu mu. Feymu Chaw Ngünechen ñi newen yafültukueyew ta Pablo tañi ngañwadkülen mu. Welu feyka müten no, kafey kellueyew ñi femal fillke dungu ñi femnoafel kidu ñi newen mu müten. Ka femngechi kelluafeiñmew ta iñchiñ. ¡Chaw Ngünechen ñi kellun mu newen-ngetuaiñ llemay!

10. Jewba, ¿chumngechi kellukefi ta David ñi chaftuafiel tañi wedake rupan?

¹⁰ Fillke rupa David ngüneduami chumngechi ñi kellukeetew Chaw Ngünechen ñi newen. Wirintukulu kiñe salmo, kidu feypi: “Tami kellun mew chaftukefiñ kiñe trokiñ kayñe; Chaw Ngünechen tañi newen mu püraken kiñe fütra kura malal” (Salmo 18:29). Feyngey, kiñe fütra kura malal pürafalnolu trokiafuiñ ti  wedake dungu taiñ kontukeetew, pepi chaftunoalu kidutu taiñ newen mu müten. Feymu duamnieiñ llemay taiñ kelluaetew Jewba.

11. Kiñe weda dungu kontuelmu, ¿chumngechi kelluaeymu Jewba ñi newen?

¹¹ Biblia feypi: “Welu pu maneluwkülelu Jewba mew newenkontuayngün. Müpüpürayayngün kiñe ñamku reke. Lefayngün ka afeluwlayayngün; trekayayngün ka ürkülayayngün” (Isaías 40:31). Tati pu ñamku küdawkenochi müpüyawkey eñum kürüf ñi kellun mew. Tüfa elukefi tati ñamku ñi alü kamapu müpüyawal ka tañi müte kansanoal. Feley llemay, kidu ñi newen mu müten müpükelay. Feymu kiñe weda dungu kontuelmu, rakiduamtukuaymi ti ñamku. Fey llellipufinge ta Jewba tami eluaetew ñi newen, tüfa kelluaeymu tami newenkontual (Juan 14:26). Chumül rume ngillatuafimi ta Jewba, kom antü femafuymi. Doyelchi may duamnieafuymi Jewba tami kelluaetew yafkawülmi kiñe peñi kam lamngen engu. Welu, ¿chumngelu rupayafuy tüfa Jewba ñi trawünche mu?

12. ¿Chumngelu yafkawafuiñ kiñe peñi kam lamngen iñchiñ?

¹² Kom iñchiñ kulpafe chengeiñ, feymu yafkawafuiñ kiñe peñi kam lamngen iñchiñ. Fey kiñeke mu weda duamelafeiñmu chem ñi feypiel kam femel kiñe peñi kam lamngen, welu iñchiñ ka weda duamelafuiñ ta kakelu. Tüfa küdawngeafuy iñchiñ mu. Welu pengelafuiñ taiñ nor piwkeyefiel ta Jewba. ¿Chumngechi femafuiñ tüfa? Müley taiñ kimürpual ñi kiñentrür küdawal taiñ pu peñi ka lamngen iñchiñ. Jewba piwkeyeniefi engün welulkawlu rume, feymu ka femngechi iñchiñ piwkeyenieafiyiñ.

13. Jose ñi rupan, ¿chem kimeltueiñmu Jewba mew?

¹³ Jose ñi rupan kimeltueiñmu ta Jewba ñi katrütukenofiel taiñ rupameken küdawün-ngechi dungu mu. Wechengelu Jose, tañi pu peñi ütrirkeeyew, fey fendeeyew ñi konangerpual, ka yengey Egipto mapu mew (Génesis 37:28). Jewba weda duampelay ñi pefiel tañi weni Jose ñi kutrankangeel. Welu katrütulafi ñi weda rupan tüfachi norngechi wentru. Fey wüla Jose ka dalluntukungey ñi küpa nüntuñmafiel ta Potifar ñi domo, feymu karseltukungey, welu Jewba katrütulay tüfa. Fey, ¿feypiafuiñ Jewba ñi kidukünufiel ta Jose? Femlay. Biblia feypi Jewba ñi ‘femkünukefiel kom ñi küme amuleael Jose ñi femelchi dungu’ (Génesis 39:21-23).

14. Elkünuliyiñ ti illkun, ¿chumngechi kümelkayafeiñmu tüfa?

 ¹⁴ Fewla inaduamaiñ David ñi rupan. Pichin che müten doy weda femngekey ta kidu mew. Welu David eluwlay ñi lladküleal. Tüfachi wentru weniyefilu ta Jewba, wirintukuy: “Famentunge ti nüngayüwün, ka elkünunge ti illkun; lladkükilnge ka eluwkilnge tami femal wedake dungu” (Salmo 37:8). Famentuliyiñ ka elkünuliyiñ ti illkun, fey inayentuafiyiñ ta Jewba, tüfa tati doy falin dungu. Kidu “femkelaeiñmew femngechi taiñ kulpan mu”, welu may wiñoduamtukeeiñmu (Salmo 103:10). Kafey elkünuliyiñ ti illkun, tüfa kelluaeiñmew taiñ kontunoaetew wedake kutran. Tati illkuduamkelu kutranafuy ñi piwke ka ponon, kafey kutranpütrayafuy wedañmalu am tañi llekanten ka tañi ke. Kafey illkuleliyiñ, küme rakiduamlayafuiñ, feymu weda duamelafuiñ ta kakelu taiñ feypin kam femün mu, fey kontuafeiñmu depresion fentreñma mu. Doy kümeafuy taiñ ñochi piwkengeal, Biblia feypilu am: “Ñochi piwkengele ti che, tañi kuerpu nieay mongen” (Proverbios 14:30). Feymu kiñe peñi kam lamngen weda duameleliyiñmu, ¿chem kelluaeiñmu taiñ kümelkawtual? Inayafiel tati ngülam mülelu Biblia mu.

15, 16. Weda duameleliyiñmu kiñe che, ¿chem chumafuiñ?

¹⁵ (Papeltunge Efesio 4:26). Wedalkaeliyiñmew kiñe che poyekenofilu ta Jewba, tüfa afmatul-layaeiñmu. Welu wedalkaeliyiñmew chem ñi feypiel kam femel kiñe peñi, lamngen kam kiñe taiñ pu che, tüfa müna ngañwadelafeiñmew. Fey pepi rulpakünunoliyiñ taiñ weda duameletew, ¿chumafuiñ kay? ¿Eluwküleafuiñ ñi lladküduamküleal taiñ piwke fentren tripantu mu? Kam, ¿inayafiyiñ Biblia ñi ngülam, fey pürüm küme elkünutuafiel ti weda dungu? Longkontukuaiñ: alüñmaliyiñ taiñ nütramkayafiel feychi che, doy küdawngeafuy taiñ kümelkawtual.

¹⁶ Rakiduamnge tüfa: pepi ngoymanolmi tami weda duameletew kiñe peñi kam lamngen, ¿chem kelluaeymu tamu kümelkawtual? Wüne, llellipufinge ta Jewba tami kelluaetew tami küme nütramkayafiel ti peñi kam lamngen tamu kümelkawtual. Longkontukunge Jewba tañi weniyefiel ka piwkeyefiel ta kidu (Salmo 25:14). Taiñ Chaw Dios kuñillkefi tañi pu weni, ka ayükey taiñ ka femngechi femal (Proverbios 15:23; Matew 7:12; Kolosense 4:6). Epu, küme rakiduamnge chem feypiafimi feychi peñi kam lamngen. Kidu welulkawi chi, fey rakiduamlayaymi ‘kidu ñi ayün mu weda duamelenew’. Kam eymi müten wedalkalu trokifimi chi. Eymi ka yafkakonimi chi. Feymu tamu kümelkawtual, feypilelafuymi: “Rüfngey chi iñche ñi chumfalngenon. Welu tami feypifiel wiya, iñche femngechi duamkülefun...”. Fey tüfa küme tripanole rume, amul eluwkülenge tamu kümelkawtual. Fey ngillatufinge ta Jewba, kidu ñi füreneafiel feychi peñi kam lamngen. Kafey llellipufinge tami kelluaetew ñi küme rakiduamküleal feychi che tami weda duameletew. Kidu ka weniyefi ta Jewba, feymu yafüluwülmi tamu kümelkawtual, ayüwülafimi tami Wenu Chaw.

17. 1) Weda kulpalmi, ¿chem kellu eli Jewba tami wiño weniyetuafiel? 2) ¿Chumngelu eluwaymi tami kellungeal?

¹⁷ Weda kulpalu am, kiñeke peñi kam lamngen weda duamkülekeyngün ñi poyekefiel ta Jewba. Fente ñi weda duamkülen, ayüwkülewelayafuy ka ngañwadküleafuy. Feychi wedake rakiduam kontueyew ti longko ülmen David, fey feypi: “Ñüküfkülelu iñche, tañi foro wedañmawi, kom antü eyütumekelu am. Antü ka pun mew tami kuwü fanelefuy iñche mu”. Welu, David yafüluwi ñi femal Chaw Dios ñi ayükeel. Kidu wirintukuy: “Entudunguleyu llemay tañi kulpan [...]. Fey eymi wiñoduamtuen ñi kulpan mu” (Salmo 32:3-5). Feley, Jewba ka eluwküley tami wiñoduamtuetew ta eymi. Kidu küpa kellueymu tami wiño weniyetuafiel weda kulpalmi. Feymu eli pu longkolelu, welu müley tami eluwal ñi kelluaetew engün (Proverbios 24:16; Santiaw 5:13-15). ¡Alüñmakilnge tami femal! Eluwülmi tami kellungeal, afnoachi mongen nieafuymi. Welu, amul kulpantukuwülmi dew wiñoduamtungelu rume, ¿chumafuymi kay?

18. Weda duamkülelmi tami kulpan mew, ¿chumngechi kelluaeymu Pablo ñi rupan?

¹⁸ Kiñeke rupa, ti apostol Pablo weda duamkülefuy rakiduamlu tañi wedake femel kuyfi mu. Kidu feypi: “Iñche ta doy falilafun reke tati kakelu pu apostol mew, ka iñche mulafuy rume tañi apostol pingeael, iñche am kayñetufilu ta Ngünechen ñi trokiñche”. Welu Pablo ka feypi: “Iñche llowün tüfachi küdaw Ngünechen tañi küme piwketuetew mew” (1 Korintio 15:9, 10). Jewba kimniefuy ta Pablo ñi kulpafengen, welu küme chengelu trokifi ka küme piwketufi, feymu elfalkünufi kiñe sakin küdaw. Jewba küpa rakiduamtukulelfi ta Pablo tunte ñi piwkeyefiel. Feymu eymi rüf wiñorakiduamtulmi tami weda femün mew, ka nütramkalelfilmi tati pu longkolelu weda kulpalmi, maneluwaymi llemay tami kutranpiwkeyeaetew Jewba. ¡Feyentunge Jewba tami wiñoduamtuetew ka piwkentukunge tüfa! (Isaías 55:6, 7).

19. ¿Chem texto dullingey (ngümintungi) tüfachi tripantu mu? ¿Chumngelu longkontukufali tüfa?

¹⁹ Fülkülepay ñi apümkangeal Weküfü ñi ngünenieel, feymu doyelkülerpuay taiñ weda rupameken. Welu iñchiñ maneluwküleiñ Jewba taiñ eluaetew chem rume taiñ duamnieel, femngechi taiñ amul poyeafiel, kidu am ‘newentuniefilu tati pu ürkülelu, ka eluniefilu fentren pepiluwün tati pu ngañwadkülelu’ (Isaías 40:29; Salmo 55:22; 68:19). Longkontukuaiñ tüfachi falin dungu fill rupa taiñ amuken trawün mew ka papeltuliyiñ ti texto tüfachi tripantu mu: “Pu maneluwkülelu Jewba mew newenkontuayngün” (Isaías 40:31).