A Qayaafa So Asa
Issi issitoo, arkiyolooje giyo xinaatiyan beettiyaabay Geeshsha Maxaafan etabay odettido asati deꞌidoogaa yootees woykko qonccissees. Leemisuwau, 2011n Israaꞌeela eranchati hegee tuma gidiyoogaa qonccissiyaabay beettidoogaa xaafidosona. He beettidabay ashoy musin meqettaa yeggido, booshinchaappe woocidi alleeqissido, 2,000 layttaappe kase merettida saaxiniyaa.
Meqettaa yeggido he saaxiniyan, “Beeti-Imira giyo sohuwaappe yiida, Maꞌaaziyaa kayan haggaaziya qeesiyaa, Qayaafa naꞌaa Yeeshuwaa naꞌiyo Miiriyaamo” geetettidi xaafetti uttiis. Yesuusi shilootaa sinttan eqqido wode yan deꞌiyaanne a worissida Ayhuda qeese ubbatu halaqay Qayaafa. (Yoh. 11:48-50) Taarikiyaa eranchay Filaaviyes Joosefesi a, “Qayaafa geetettidi xeesettiya, Joosefa” yaagiis. Meqettaa yeggido he saaxinee a dabbotuppe issuwaaba. Hegaappe kase beettida, qeese ubbatu halaqaagaa giidi qoppiyo, meqettaa yeggido hara saaxiniyan xaafettidabay a Yehosef bar Qayaafa, woy Qayaafa a naꞌaa Joosefa giyo gishshau, Miiriyaama Qayaafa dabbo gidennan aggukku.
Israaꞌeele biittan deꞌiya buquraa naagissiya dirijjitee Miiriyaami meqettaa yeggido saaxiniyaa beni makkaanaa bonqqiyaageeti efiidoogaa wotti ekkidoogaa yootiis. Ha buquraabaanne an xaafeti uttidabaa xannaꞌiyoogee hegee tuma gidiyoogaa bessees.
Ha saaxinee issi oorattabaakka qonccissees. Hegee Yerusalaamen deꞌiya beeta maqidasiyan haggaaziya qeesetu 24 citaappe wurssetta kayan haggaaziya “Ma7aaziyaa” giyo citaabaa yootees. (1 Odi. 24:18) Israaꞌeele biittan deꞌiya buquraa naagissiya dirijjitee he saaxiniyan xaafettidabay “Qayaafa soo asay Maꞌaaziyaa kayaara gayttidabaa” gidiyoogaa yootees.
He xuufiyan Beeti-Imiri giyaageekka xaafettiis. He xuufiyaa naaꞌꞌu ogiyan qonccissana danddayettees giidi eranchati qoppoosona. Qommoora odettida dirijjitee hagaadan gees: “Beeti-Imiri giyaagee koyruwan, Imeera yarata geetettiya qeesetu so asaa suntta gidana danddayees; (Izi. 2:36, 37; Nah. 7:39-42) Maꞌaaziyaa kayan haggaaziyaageetikka Imeera zareta. Naaꞌꞌanttuwan, [Beeti-Imiri] Miiriyaama woykko eta soo asay ubbay yelettido soho gidana danddayees.” Hanotay aybanne gidin, Miiriyaami saaxinee Geeshsha Maxaafay yootiyo asatinne eta soo asay tumuppe deꞌidaageeta gidiyoogaa qonccissees.
a Qayaafa meqettay yegettido saaxiniyaara gayttidaagan, Wochiyo Keelaa Ichashe 15, 2006 sinttaa 10-13, “Yesuusi Hayqqanaadan Pirddida Qeese Ubbatu Halaqaa” giya huuphe yohuwaa xeella.