Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

WOVWIRI KU AWO ŴALI NA CHITIMA

Ivyo Vikuchitika Para Munthu Uyo Mukumutemwa Wafwa

Ivyo Vikuchitika Para Munthu Uyo Mukumutemwa Wafwa

Nangauli ŵakaswiri ŵanyake ŵakuyowoya kuti chitima chili mu vigaŵavigaŵa, kweni waliyose wangalongora chitima munthowa yakupambana na munyake. Pakuti ŵanthu ŵakulongora chitima mwakupambana, kasi chikung’anamura kuti ŵanthu ŵanyake ŵali na chitima chichoko panji ŵakuchita “kuchikanizga” chitima? Viŵi yayi. Nangauli kulira kukovwira kuti munthu wajipulikeko makora, kweni ndiyo ni “nthowa yekha” yayi yakulongolera chitima. Munthu wangalongora chitima kuyana na uko wali kukulira, umo wali kubabikira, ivyo vili kumuchitikirapo, kweniso umo wakamutemweranga munthu uyo wafwa.

KASI MUNTHU WANGAŴA NA CHITIMA KUFIKA MPHA?

Ŵanthu awo ŵakutemweka ŵawo ŵafwa ŵangamanya yayi ivyo vingachitika chifukwa cha nyifwa ya wakutemweka wawo. Kweni pali masuzgo ghanyake agho kanandi ŵanthu ŵanyake ŵakukumana nagho para wakutemweka wawo wafwa. Wonani vyakulondezgapo ivi:

Kusuzgika chomene maghanoghano. Ŵanthu ŵanyake ŵakulira, ŵakuŵa na khumbo lakuti ŵamuwone wakutemweka wawo uyo wali kufwa, kweniso ŵakuŵa na chitima. Munthu wangaŵaso na chitima chomene usange wakukumbukira viwemi ivyo ŵakachitiranga lumoza na munthu uyo wali kufwa, kweniso para walota za munthu uyo. Ntheura munthu wangakhwaskika chomene ndipo wakugomezga yayi kuti wali kufwa nadi. Tiina wakukumbuka umo wakachitira apo mfumu wake wakafwa mwamabuchi. Iyo wakati: “Nkhasoŵa chakuchita. Pakwamba nkhatondekanga na kulira wuwo. Vikanikhwaska chomene mwakuti nyengo zinyake nkhatondekanga kuthuta makora. Nkhagomezganga yayi kuti vyachitika nadi.”

Kwenjerwa, ukali, kweniso kujiyimba mulandu. Ivan wakati: “Mwana withu munyamata, Eric uyo wakaŵa na vyaka 24 wati wafwa, ine na muwoli wane Yolanda, tikakwiya chomene. Ivi vikatizizika chifukwa kufuma waka pakwamba tikajiwonanga kuti tili ŵanthu ŵakali yayi. Kweniso tikajiyimba mulandu chifukwa tikaghanaghananga kuti mphanyi tikachita vinandi kuti tovwire mwana withu.” Alejandro uyo muwoli wake wali kufwa wakati walwara nyengo yitali, nayo wakajiyimba mulandu. Wakayowoya kuti: “Pakwamba nkhawonanga kuti usange Chiuta wazomerezga kuti nisuzgike nthena, ipo ndikuti nili munthu muheni. Pamasinda nkhajipulikanga makora yayi chifukwa vikaŵa nga nkhumuyimba mulandu Chiuta chifukwa cha ivyo vikachitika.” Kostas uyo tamuzunura mu nkhani iyo yajumpha, wakayowoya kuti: “Nyengo yinyake nkhakwiyira Sophia chifukwa cha kunileka nekha iyo na kufwa. Pamasinda nkhamba kujiyimba mulandu chifukwa chakuchita nthena. Nakuti pakaŵavya chakuti Sophia wangachita kuti waleke kufwa.”

Kutondeka kughanaghana makora. Nyengo zinyake munthu wakutondeka kughanaghana makora. Mwachiyelezgero, munthu uyo waferwa, wangaghanaghana kuti wakutemweka wake uyo wali kufwa wangapulika panji kuwona. Panji vingamusuzga kuŵikako mahara pa vinthu vinyake ivyo wakuchita panji kukumbukira vinthu. Tiina wakati: “Nyengo zinyake para nkhuyowoyeskana na munthu maghanoghano ghakuŵa kunyake. Nkhughanaghanira umo vinthu vikaŵira apo Timo wakafwanga. Nyengo zinyake vikanisuzganga kughanaghana makora kweniso chitima chikanikoranga chomene.”

Kukhumba waka kukhala pawekha. Munthu uyo wali na chitima nyengo zinyake wangafwatuka yayi para wali na ŵanyake. Kostas wakati: “Para nili pa ŵanthu awo mbakutorana, nkhafwatukanga yayi. Kweniso nkhafwatukanga yayi para nili pa ŵanthu ŵambura kutora.” Muwoli wa Ivan, Yolanda wakukumbuka kuti: “Chikaŵa chakusuzga chomene kuŵa pafupi na ŵanthu awo ŵakadandawuranga waka vya masuzgo ghawo, agho ghakawonekanga ghachoko kuyaniska na ise. Kweniso pakaŵa ŵanyake awo ŵakatiphaliranga umo ŵana ŵawo ŵakachitiranga makora. Nkhakondwanga para ŵakuniphalira, kweni vikanisuzganga kuti nitegherezge para ŵakuyowoya. Ine na mfumu wane tikawona kuti ndimo umoyo ukuŵira, kweni tikatondekanga kuzikira.”

Ulwari. Munthu wakuŵavya khumbo la chakurya, weti yingachepa, kweniso kusoŵa tulo. Aaron wakukumbuka ivyo vikachitika chaka chimoza chati chajumphapo kufuma apo adada ŵake ŵakafwira. Iyo wakati: “Vikanisuzganga chomene kugona. Nyengo zose nkhawukanga usiku panyengo yakuyana waka na kwamba kughanaghanira vya nyifwa ya adada.”

Alejandro wakuti iyo wakamba kujipulika makora yayi muthupi. Iyo wakati: “Kanandi waka dokotala wakanipimanga na kunisimikizgira kuti nili makora waka. Nkhaghanaghananga kuti chitima ndicho chikanipangiskanga kuti nileke kujipulika makora muthupi.” Pachoko na pachoko nkhambaso kuŵaso makora. Nangauli vikaŵa nthena, kweni Alejandro wakachita makora kukumana na dokotala. Para munthu wangaŵa na chitima kwa nyengo yitali, chivikiliro cha muthupi chingachepa ndipo munthu wangamba kulwara, panji vingapangiskaso masuzgo ghanyake.

Kutondeka kuchita makora vinthu. Ivan wakukumbuka kuti: “Eric wakati wafwa nkheneranga kumanyiska ŵachibali, ŵabwezi, ŵabwana ŵake, ŵeneko ŵa nyumba, kweniso ŵanthu ŵanyake ŵanandi. Pakaŵaso vimakalata vinandi vyakuti nisayinire. Pamasinda tikeneranga kuwona vinthu vyose ivyo Eric wakavileka. Nangauli panyengo iyi nkhaŵa na chitima, kweni vyose ivi vikakhumbanga kuti vichitike mu ndondomeko.”

Kweni ku ŵanyake masuzgo ghakuzakawonekera pamanyuma, apo ŵakwenera kuchita milimo iyo yikachitikanga na munthu uyo wali kufwa. Ivi ndivyo vikachitikira Tiina. Iyo wakati: “Timo ndiyo wakendeskanga vya ndalama na vinyake vyakukhwaskana na bizinesi. Timo wati wafwa milimo iyi nkhamba kuchita ndine ndipo ivi vikapangiska kuti nambe kwenjerwa chomene. Kasi nkhate nichitenge milimo yose iyi makora waka?”

Masuzgo agho ghazunulika pachanya apa ghakulongora kuti pakutora nyengo kuti chitima chichepeko. Unenesko ngwakuti vikuŵinya chomene para munthu uyo mukamutemwanga wafwa, kweni kumanyirathu ivyo vikuchitika vikovwira kuti muzakazizipizge. Manyani kuti ni waliyose yayi uyo vingamuchitikira vinthu vyose ivyo vyayowoyeka. Kweniso ntchakupembuzga kumanya kuti ntchakawiro kuŵa na chitima chikuru para wakutemweka winu wafwa.

KASI NIZAMUŴASO WAKUKONDWA?

Ivyo mukwenera kumanya: Chitima chikumalirathu chose yayi, kweni para nyengo yajumphapo chikuchepa pachokopachoko. Fundo iyi yikung’anamura kuti munthu wangaluwirathu yayi wakutemweka wake uyo wali kufwa. Kweni pachoko na pachoko vyakuŵinya vya chitima vikwamba kumara. Ndipouli para munthu wakumbukira vinthu vinyake vya uyo wali kufwa wangaŵa na chitima. Kweni paumaliro ŵanthu ŵanandi ŵakwambaso kuchita makora milimo yawo ya zuŵa na zuŵa. Ivi vikuŵa nthena chomenechomene usange ŵabwezi na ŵanyake mubanja ŵakumovwira.

Kasi pakujumpha nyengo yitali wuli? Ŵanyake chitima chikuchepa para pajumpha myezi yichoko waka. Apo ŵanyake pakujumpha chaka chimoza panji viŵiri kuti ŵawone kuti chitima chamba kuchepa. Kweni ŵanyake pakujumpha nyengo yitali. * Alejandro wakati: “Ine nkhalutilira kuŵa na chitima chikuru pafupifupi vyaka vitatu.”

Zikirani. Chitani waka vinthu ivyo mungakwaniska vya zuŵa ilo, ndipo manyani kuti mukhalirenge waka kuŵa na chitima kwamuyirayira yayi. Kasi vilipo vinyake ivyo mungachita kuti muleke kuŵa na chitima kwa nyengo yitali?

Ntchakawiro kuŵa na chitima chikuru

^ ndime 17 Mbanthu ŵachoko waka awo ŵangaŵa na chitima chikuru chomene kwa nyengo yitali icho chingapangiska kuti ŵambe kulwara matenda ghanyake agho ghakwiza chifukwa cha chitima. Ŵanthu ŵanthena ŵangakhumbikwira kusangana na madokotala kuti ŵawovwirike.