Yehova Wakuwunjika Ŵanthu Ŵake Ŵacimwemwe
Yehova Wakuwunjika Ŵanthu Ŵake Ŵacimwemwe
“Wunjikani ŵanthu, ŵanalume na ŵanakazi, na ŵana, na mulendo uyo wali mu mizi yinu.”—DUTE. 31:12.
KASI MUNGAZGORA WULI?
Cifukwa wuli tingayowoya kuti maungano ghakurughakuru ngapadera mu mdauko wa ŵanthu ŵa Yehova?
Ni vinthu wuli ivyo Ŵaisrayeli ŵakacitanga kuti ŵakaŵepo pa viphikiro ku Yerusalemu?
Cifukwa wuli mukwenera yayi kukhala ku ungano wa cigaŵa?
1, 2. Ni vinthu wuli vyakukhwaskana na maungano ivyo tiwonenge mu nkhani iyi?
MDAUKO wa Ŵakaboni ŵa Yehova ukulongora kuti maungano gha cigaŵa na gha mitundu yose ghakuŵa ghapadera comene. Ŵanandi ŵa ise ŵali kulutako ku maungano agha, ndipo ŵanyake ŵali kulutako kwa vyaka vinandi.
2 Vyaka masauzandi ghanandi kumasinda, ŵanthu ŵa Ciuta ŵakaŵanga na maungano ghatuŵa. Tiwonenge maungano ghanji agho ghakuzunulika mu Malemba gheneagho nchakuwonerapo para tikucita maungano gha cigaŵa mazuŵa ghano. Tiwonengeso kuyana uko kulipo pakati pa maungano ghakale na ghasono, na kuwona vyandulo ivyo tikusanga para tikusangikapo.—Sal. 44:1; Rom. 15:4.
MAUNGANO GHAKURUGHAKURU, GHAKALE NA GHASONO
3. (a) Kasi pa ungano wakwamba wa ŵanthu ŵa Yehova uwo ukuzunulika mu Baibolo pakacitika vici? (b) Kasi Ŵaisrayeli ŵakamanyanga wuli nyengo yakuti ŵawungane pamoza?
3 Ungano uwo ukacitikira musi mwa Phiri la Sinayi ndiwo ni ungano wakwamba ukuru wa ŵanthu ŵa Ciuta pa maungano ghose agho ghali kulembeka mu Baibolo. Ŵakawungana kuti Yehova waŵasambizge. Ukaŵa ungano wapadera nadi mu mdauko wa kusopa kwaunenesko. Pa ungano uwu Yehova wakalongora Ŵaisrayeli nkhongono zake na kuŵapa Dango lake. Tikukayika yayi kuti ŵanthu awo ŵakiza pa ungano uwu ŵakawuluwa yayi. (Ex. 19:2-9, 16-19; ŵazgani Exodus 20:18; Duteronome 4:9, 10.) Kufuma pa ungano uwu, Ŵaisrayeli ŵakaŵa pa ubwezi wapadera na Ciuta. Pambere pandajumphe nyengo yitali, Yehova wakaphalira Mozesi nthowa zakucemera ŵanthu ŵa Ciuta. Wakaphalira Mozesi kuti wapange mbata ziŵiri, izo nchito yake yikaŵa ya kucemera “mawumba ghose” kuti ghawungane “pa mulyango wa cihema cakukumanamo.” (Maŵa. 10:1-4) Ghanaghanirani waka umo ŵanthu ŵakakondweranga pa maungano agha.
4, 5. Cifukwa wuli maungano agho ghakacitika na Mozesi ndiposo Joshua ghakaŵa ghakuzirwa?
4 Ca kuumaliro wa vyaka 40 ivyo Ŵaisrayeli ŵakaŵira mu mapopa, Mozesi wakawunjika Ŵaisrayeli wose. Nyengo iyi yikaŵa yakuzirwa comene mu mdauko wa mtundu uwu, uwo ukaŵa kuti wamba sonosono. Ŵakaŵa ŵakunozgeka kunjira mu Caru ca Layizgano. Iyi yikaŵa nyengo yiwemi kuti Mozesi wakumbuske ŵabali ŵake vinthu vyose ivyo Yehova wakaŵacitira ndiposo vyose ivyo waŵacitirenge.—Dute. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Panji mpha ungano wenewuwu uwu, apo Mozesi wakayowoya kuti ŵaŵenge na ungano nyengo zose kuti ŵanthu ŵa Ciuta ŵasambizgikenge. Mu vyaka ivyo vikaŵanga Sabata, pa Ciphikiro ca Misasa, ŵanalume, ŵanakazi, ŵana, na ŵalendo ŵa Ŵaisrayeli ŵakawungananga pa malo agho Yehova wakasankha ‘mwakuti ŵapulike na kusambira kuwopa Yehova Ciuta wawo na kupwelelera kucita mazgu ghose gha dango.’ (Ŵazgani Duteronome 31:1, 10-12.) Ntheura vikulongora kuti kwambira waka pa nyengo iyi, ŵanthu ŵa Ciuta ŵakeneranga kuwungana nyengo zose kuti ŵasambire malango na khumbo la Yehova. Ŵaisrayeli ŵakati ŵamalizga kuthereska Caru ca Layizgano, apo ŵakaŵa kuti ŵacali kuzingilizgika na mitundu ya kusopa ŵaciuta ŵatesi, Joshua wakawunjika Ŵaisrayeli wose na cilato cakuti waŵakhozge kuti ŵalutilire kugomezgeka kwa Yehova. Pakuzgora, ŵanthu ŵakalapa kuti ŵateŵeterenge Ciuta.—Josh. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Cifukwa wuli tingayowoya kuti maungano ghakurughakuru ghasono gha ŵanthu ŵa Yehova ngapadera comene?
6 Mu nyengo yithu namo mwacitika maungano ghapadera. Pa maungano agha pakayowoyeka vinthu ivyo vikasintha pa kendeskero ka gulu la Yehova na pa kapulikiskiro ka Malemba. (Zinth. 4:18) Ungano ukuru wakwamba uwo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakacita Nkhondo Yakwamba ya Caru Cose yikati yamara, ni uwo ukacitika mu 1919 ku Cedar Point, Ohio, U.S.A. Pa ungano uwu pakiza ŵanthu 7,000, ndipo fundo yikuru yikaŵa ya kujulira mulimo wa kupharazga pa caru cose. Mu 1922, pa nyengo ya ungano wa mazuŵa ghankhondi na ghanayi uwo ukacitikiraso pa malo agha, pakaŵa nkhani yakukondweska iyo yikadumbika na Joseph F. Rutherford, uyo wakaciska wumba kuti: “Ŵani ŵakugomezgeka ndiposo muŵe ŵakaboni ŵanadi ŵa Fumu. Lutilirani kupharazga mpaka apo Babuloni Mukuru wazamuparanyikira. Pharazgani uthenga pa caru cose. Caru cikwenera kumanya kuti Yehova ni Ciuta ndiposo kuti Yesu Khristu ni Themba la mathemba na Fumu ya mafumu. Zuŵa ili ndakuzirwa kuluska mazuŵa ghose. Wonani, Themba likuwusa! Imwe ndimwe ŵapharazgi ŵake. Ntheura pharazgani, pharazgani, pharazgani Themba na Ufumu wake.” Ŵanthu awo ŵakaŵapo, kweniso ŵanthu ŵa Ciuta kulikose ŵakawupokelera na mawoko ghose mulimo uwu.
7 Mu 1931, ku Columbus, Ohio, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakakondwa comene kumanyikwa na zina lakuti Ŵakaboni ŵa Yehova. Kufuma apo, mu 1935, ku Washington, D.C., Mubali Rutherford wakalongosora “mzinda ukuru,” uwo ukuyowoyeka mu buku la Uvumbuzi kuti “ukimilira panthazi pa cizumbe na panthazi pa Mwanamberere.” (Uvu. 7:9-17) Mu 1942, apo Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose yikaŵa mukati, Mubali Nathan H. Knorr wakadumba nkhani yakukondweska comene ya mutu wakuti “Peace—Can It Last?” (Kasi Mtende Ungakhalilira?) Mu nkhani iyi, wakalongosora “cikoko ciswesi” ca mu buku la Uvumbuzi ndipo wakayowoya kuti pacali mulimo ukuru wa kupharazga para nkhondo yamara.
8, 9. Cifukwa wuli maungano ghanyake ghakuŵa ghakucontha mtima comene?
8 Nkhani yakukondweska comene pa Ungano wa mu 1946 uwo ukacitikira ku Cleveland, Ohio, wa mutu wakuti “Glad Nations,” yikaŵa iyo wakayowoya Mubali Knorr ya mutu wakuti “The Problems of Reconstruction and Expansion” (Masuzgo gha Kuzengaso na Kusazgirako Maofesi Ghithu). Pakukumbuka umo ŵanthu ŵakakondwera ŵakati ŵapulika nkhani iyi, yumoza wa awo ŵakaŵapo wakalemba kuti: “Nkhapika mwaŵi wa kukhala pafupi na iyo pa pulatifomu usiku wura, ndipo apo mubali wakayowoyanga vya mulimo na mapulani gha kusazgirako Beteli ya ku Brooklyn na makina gha pa malo agha, ŵanthu awo ŵakaŵapo, ŵakakuŵa comene mapi. Nangauli cikaŵa cinonono kumanya cisko ca munthu waliyose kufumira pa pulatifomu, kweni wose ŵakaŵa na cimwemwe camaseŵera cara.” Pa ungano wa mitundu yose mu Msumba wa New York mu 1950, wumba ukakondwa kupokera Baibolo la ciyowoyero casono la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Caru Ciphya, Mateyu—Uvumbuzi, ilo likaŵa lakwamba kuwezgerapo zina la Ciuta mu malo ghake.—Yer. 16:21.
9 Maungano agho Yehova wakawunjika Ŵakaboni ŵake ŵakugomezgeka pamanyuma pa nyengo ya nthambuzgo panji kukanizgika kucita mulimo ghakaŵangaso ghakukondweska comene. Adolf Hitler wakalapa kuti wakomenge Ŵakaboni ŵa Yehova wose mu Germany, kweni ŵanthu 107,000 ŵakawungana pa ungano wa cigaŵa mu 1955 pa luŵaza ulo kale wakatemwanga kucitirapo maungano ghake mu Nuremberg. Ŵanandi awo ŵakaŵapo ŵakathiska masozi gha cimwemwe. Pa ŵanthu 166,518 awo ŵakiza pa ungano wa mutu wakuti “Godly Devotion” (Kusopa Ciuta Mwakujipeleka) uwo ukacitika pa malo ghatatu ku Poland mu 1989, ŵanandi ŵakafuma ku Soviet Union na Czechoslovakia, ndiposo ku vyaru vya ku Eastern Europe. Ŵanji kakaŵa kakwamba kuŵa pa ungano wa ŵanthu ŵa Ciuta ŵakujumpha 15 panji 20. Ndiposo, ghanaghanirani cimwemwe ico ŵabali na ŵadumbu ŵakaŵa naco pa Ungano wa Mitundu Yose uwo ukacitikira ku Kiev, Ukraine, mu 1993 wa mutu wakuti: “Chiphunzitso Chaumulungu” uko ŵanthu 7,402 ŵakabapatizika. Pa ungano uwu ndipo pakabapatizika ŵanthu ŵanandi comene kuluska ungano uliwose wa Ŵakaboni ŵa Yehova.—Yes. 60:22; Hag. 2:7.
10. Kasi ni maungano nga agho imwe mukughaluwa yayi, ndipo cifukwa wuli?
10 Panji pali maungano gha cigaŵa panji gha mitundu yose agho mukughaluwa yayi. Kasi mukukumbuka ungano winu wakwamba panji uwo mukabapatizikira? Agha ghakaŵa maungano ghakuzirwa comene kwa imwe. Zirwiskani ivyo mukukumbuka vyakukhwaskana na maungano agha.—Sal. 42:4.
MAUNGANO NI NYENGO YAKUKONDWESKA
11. Kasi ni viphikiro wuli ivyo Ciuta wakalangura kuti Ŵaisrayeli ŵacitenge caka cilicose?
11 Yehova wakakhumbanga kuti Ŵaisrayeli ŵawunganenge mu Yerusalemu pa viphikiro vitatu caka cilicose. Pa Ciphikiro ca Vingwa Vyambura Cilungo, Ciphikiro ca Masabata (ico cikamba kucemeka kuti Pentekoste), na Ciphikiro ca Misasa. Pakuyowoya za viphikiro ivi, Ciuta wakalangura kuti: “Katatu mu cilimika ŵanthu ŵako wose ŵanalume ŵawonekenge pamaso pa Yehova Ciuta.” (Ex. 23:14-17) Cifukwa ca kumanya kuti viphikiro ivi vikaŵa vyakuzirwa, mitu yinandi ya mbumba yikalutanga na mbumba yose.—1 Sam. 1:1-7; Luka 2:41, 42.
12, 13. Kasi Ŵaisrayeli ŵakacitanga vici kuti ŵize pa viphikiro vya pa caka?
12 Ghanaghanirani waka ivyo vikacitikanga kuti mbumba za Ŵaisrayeli zende ulendo uwu. Mwaciyelezgero, Yosefe na Mariya ŵakendanga makilomita 100 kufuma ku Nazarete mpaka ku Yerusalemu. Kasi mukughanaghana kuti imwe mukatenge mwendenge nyengo yitali wuli ulendo uwu uku muli na ŵana ŵacoko? Para tikuŵazga vyakukhwaskana na ulendo wa Yesu wa ku Yerusalemu apo wakaŵa mwana, tikuwona kuti nyengo zinyake ŵanthu ŵakendanga pamoza na ŵabali na ŵabwezi ŵawo. Vikwenera kuti vikaŵa vyakukondweska kwenda, kuphikira lumoza vyakurya na kunozga malo ghawemi ghakugona ku malo ghacilendo. Kweni pakaŵanga civikiliro cifukwa mwana wa vyaka 12 nga umo Yesu wakaŵira, wakaŵanga na wanangwa wa kwenda yekha. Ghanaghanirani umo ulendo uwu ukaŵiranga wakukondweska comenecomene ku ŵana ŵacoko.—Luka 2:44-46.
13 Ŵaisrayeli ŵakati ŵathandazgika mu vigaŵa vyakuwaro kwa caru cawo, ŵanthu awo ŵakizanga ku viphikiro ŵakafumanga ku mitundu yinandi. Pa Pentekoste wa mu 33 C.E., Ŵayuda na ŵakung’anamukira ku Ciyuda awo ŵakaluta ku Yerusalemu ŵakafuma ku Italy, Libya, Kerete, Asiya, na Mesopotamiya.—Mil. 2:5-11; 20:16.
14. Kasi Ŵaisrayeli ŵakasanganga candulo wuli cifukwa cakuti ŵakalutanga ku viphikiro vya pa caka?
14 Cilato cikuru ico Ŵaisrayeli ŵakugomezgeka ŵakalutiranga ku viphikiro ivi cikaŵa cakuti ŵasope Yehova lumoza na ŵanthu masauzandi ghanandi awo ŵakamutemwanga. Kasi awo ŵakizanga pa viphikiro ivi ŵakasanganga candulo wuli? Zgoro likusangika mu ulongozgi uwo Yehova wakapeleka ku ŵanthu ŵake wakukhwaskana na Ciphikiro ca Misasa, wakuti: “Mukondwere mu ciphikiro cinu; imwe na mwanamwanalume na mwanamwanakazi winu, na muteŵeti mwanalume winu na muteŵetikazi, na Mulevi, na mulendo, na mulanda mburawiske, na cokoro, awo ŵali mukati mwa misumba yinu. Mazuŵa ghankhondi na ghaŵiri musunge ciphikiro kwa Yehova Ciuta winu mu malo agho Yehova tiwasore; cifukwa Yehova Ciuta winu tiwamutumbikeni mu vipasi vinu vyose, na mu milimo yinu yose ya mawoko ghinu, ntheura mukondwerenge nadi.”—Dute. 16:14, 15; ŵazgani Mateyu 5:3.
CIFUKWA WULI TIKWENERA KUWONGA MAUNGANO GHA MAZUŴA GHANO?
15, 16. Kasi ni vinthu wuli ivyo mukasida mwakuti mulute ku maungano ghakuru? Cifukwa wuli mukuwona kuti mukacita makora kusida vinthu ivi?
15 Ŵanthu ŵa Ciuta mazuŵa ghano ŵakusambirapo kanthu pa maungano agho ghakacitikanga mu nyengo yakale. Nangauli vinthu vinandi vyasintha, kweni maungano ghacali ghakuzirwa. Mu nyengo yakale, awo ŵakalutanga ku maungano ŵakeneranga kusida vinthu vinyake. Ndimo taŵanandi tikucitira mazuŵa ghano. Kweni vyandulo ivyo tikusanga vikuŵa vinandi comene. Maungano agha ghacali ghakuzirwa mpaka lero. Ghakutipa fundo na kutovwira kupulikiska visambizgo vinyake ivyo vikutovwira kuti tilutilire kuŵa paubwezi na Ciuta. Maungano ghakurughakuru ghakuticiska kuti tilondezgenge ivyo tikusambira, kutovwira pa umo tingagegera masuzgo, ndipo ghakuticiska kuti tiŵikenge mtima pa vinthu ivyo vingatipumuzga m’malo mwa kutinyekezgera pasi.—Sal. 122:1-4.
16 Ŵanthu awo ŵakuŵa pa ungano wa cigaŵa ŵakuŵa ŵacimwemwe comene. Lipoti linyake la ungano ukuru mu 1946 likati: “Cikaŵa cakukondweska kuwona ŵakaboni masauzandi ghanandi ŵali pa malo ghamoza, ndiposo kupulikizga sumu za Ufumu izo wumba wose ukimbanga pakulumba Yehova.” Lipoti ili likatiso: “Ŵanthu ŵakalembeska mazina ghawo ku Dipatimenti ya Uteŵeti Wakujipeleka kuti ŵateŵetere mu madipatimenti ghakupambanapambana, ndipo ŵakaŵa ŵakukondwa kuteŵetera ŵakaboni ŵanyawo.” Kasi namwe muli kujipulikapo nthena pa maungano gha cigaŵa panji gha mitundu yose?—Sal. 110:3; Yes. 42:10-12.
17. Kasi pasono, maungano gha cigaŵa ghakunozgeka wuli?
17 Vinthu vinyake vyasintha pa umo maungano ghakunozgekera. Mwaciyelezgero, ŵanthu ŵanyake ŵa Ciuta ŵakukumbuka apo maungano ghakamaranga mazuŵa ghankhondi na ghatatu. Pakaŵanga vigaŵa vya mulenji, muhanya, na mise. Pakaŵangaso cigaŵa ca kupharazga mu munda. Nkhani zicoko waka zikambanga kuyowoyeka 9 koloko mulenji, ndipo kanandi vigaŵa vinyake vikafikanga 9 koloko usiku. Ŵanthu ŵakujipeleka ŵakafwilirangapo kuphika vyakurya vya ŵanthu awo ŵakaŵa pa ungano vya mulenji, muhanya, na mise. Pasono ungano ukuŵa wa mazuŵa ghacoko, ndipo mbumba na awo ŵali ŵekha ndiwo ŵakuphika cakurya mwakutendekera kuti ŵaŵe na nyengo yakukwana yakutegherezgera nkhani izo zikuyowoyeka pa ungano.
18, 19. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikucitika pa maungano gha cigaŵa ivyo mukuvilindilira mwakunweka comene, ndipo cifukwa wuli?
18 Maungano ghakurughakuru ghakuŵa na vinthu ivyo tikuvilindilira mwakunweka comene. ‘Cakurya cauzimu ca pa nyengo yakwenelera,’ ico cikutovwira kuti tipulikiske maucimi na visambizgo vya mu Baibolo, cikupelekeka kwizira mu nkhani zakupambanapambana na mu mabuku agho ghakufumiskika pa maungano gha cigaŵa. (Mat. 24:45) Kanandi mabuku agha ghakovwira comene ŵanthu awo ŵakukhumba kumanya unenesko wa mu Malemba. Maseŵero ghakujintha mu Malemba ghakuciska ŵawukirano na ŵalara wuwo kuti ŵajisandenge pa umo ŵakucitira pa kusopa Ciuta na kujivikilira ku maghanoghano ghaheni gha caru. Nkhani ya ubapatizo yikovwira tose kuti tisandeso vinthu ivyo tikuŵika pakwamba mu umoyo withu ndipo yikutovwira kuŵa na cimwemwe ico cikwiza cifukwa ca kuwona ŵanji ŵakulongora kuti ŵajipatulira kwa Yehova.
19 Nadi, maungano ghakuru nchigaŵa ca kusopa kwaunenesko, ndipo ghakovwira ŵanthu ŵacimwemwe ŵa Yehova kuti ŵamuteŵetere mwakuzomerezgeka mu nyengo zinonono izi. Maungano agha ghakuticiska mwauzimu, ghakutipa mwaŵi wa kukumana na ŵabwezi ŵaphya, ghakutovwira kuti tipulikiske umo ubali wa pa caru cose uliri, ndiposo ni nthowa yikuru iyo Yehova wakutumbikira na kupwelelelera ŵanthu ŵake. Nadi, tose tikwenera kunozga makora vyakucita vithu mwakuti tiŵengepo pa vigaŵa vyose vya maungano gha cigaŵa.—Zinth. 10:22.
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 28]
[Cithuzithuzi pa peji 30]
Ungano wa mitundu yose wa mu 1950, mu Msumba wa New York
[Cithuzithuzi pa peji 32]
South Korea
[Vithuzithuzi pa peji 32]
Mozambique
