Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kachiphapha ako pali zina la Belishazara (Umo kakuwonekera)

Kasi Mukumanya?

Kasi Mukumanya?

Kasi ŵakufukura vinthu vyakale ŵali kusanga ukaboni wuli uwo ukulongora kuti Belishazara wa ku Babuloni wakaŵako nadi kweniso wakaŵa themba?

KWA vyaka vinandi, ŵanthu awo ŵakususka Baibolo ŵakagomezganga kuti Themba Belishazara ilo likuzunulika mu buku la Daniyeli, likaŵako nadi yayi. (Dan. 5:1) Ŵakagomezganga nthena chifukwa chakuti awo ŵakufukura vinthu vyakale ŵakaŵa kuti ŵandasange ukaboni wakuti wakaŵako. Kweni ivi vikasintha mu 1854. Chifukwa wuli?

Mu chaka ichi, kazembe munyake wa ku Britain zina lake J.G. Taylor wakasanga vinthu vinyake vyakale mu msumba wakale wa Uri, uko pasono nkhumwera kwa charu cha Iraq. Wakasanga viphapha vya dongo vinandi mu chigongwe chikuru icho chikaŵa ku malo agha. Chiphapha chilichose ntcha masentimita 10 mu utali, ndipo pali kulembeka vilembo vyakale chomene. Vinyake mwa ivyo vili kulembeka pa viphapha ivi ni lurombo lwa kukhumbira umoyo utali Themba la Babuloni Nabonidasi na mwana wake mulara Belishazara. Apa ŵakususka nawo ŵakazomerezga kuti ukaboni uwu ukulongora kuti Belishazara wakaŵako nadi.

Ndipouli, Baibolo likuyowoyaso kuti Belishazara wakaŵa themba. Ŵakususka ŵakakayikangaso kuti wakaŵa themba nadi. Mwachiyelezgero, m’ma 1875, wasayansi munyake zina lake William Talbot wakalemba kuti ŵanyake ŵakuyowoya kuti “Belishazara wakawusanga panyengo yimoza na dada wake Nabonidasi. Kweni pa nkhani iyi palije ukaboni uliwose.”

Kweni nkhani iyi yikamara apo ivyo vikalembeka pa viphapha vinyake vya dongo vikalongora kuti panyengo iyi dada wa Belishazara, Themba Nabonidasi, wakawukapo kwa vyaka vinandi. Kasi chikachitika ntchivichi panyengo iyo wakafumapo? Buku linyake likuti: “Apo Nabonidasi wakawukapo, uthemba na chigaŵa chikuru cha ŵankhondo ŵake wakavileka mu mawoko gha Belishazara.” (Encyclopaedia Britannica) Ntheura panyengo iyi Belishazara ndiyo wakawusanga Babuloni m’malo mwa awiske. Lekani ŵakufukura vinthu vyakale na nkhwantha yinyake Alan Millard, ŵakayowoya kuti ntchakupulikikwa kuti “Buku la Daniyeli likuzunura Belishazara kuti wakaŵa ‘themba.’”

Kweni ŵateŵeti ŵa Chiuta, ukaboni wa fundo yakuti buku la Daniyeli ndakugomezgeka kweniso ndakupelekeka na Chiuta ŵakuyisanga mu Baibolo mwenemumo.—2 Tim. 3:16.