RAVEKA a a langute ndhawu leyi nga ni maribye loko ndzhuti wu ri karhi wu famba. Endzhaku ka mavhiki yo hlayanyana a ri karhi a famba, se a ri toloverile fambelo ra kamela tanihi leswi a tshame ehenhla ka yona. Ku suka eHarani laha a kuleleke kona ku ya en’walunguvuxa a ku ri ekule swinene hi tikhilomitara ta madzana. Kumbexana a nga ha ta pfuka a wu vonile ndyangu wa ka vona. A swi kanakanisi leswaku a ri ni swivutiso swo tala hi vumundzuku byakwe, ngopfungopfu leswi a ri ekusuhi ni ku fika laha a va ya kona.

Se a va fambe mpfhuka wo leha etikweni ra Kanana naswona a va ri karhi va tsemakanya mananga ya Negebu. (Genesa 24:62) Kumbexana Raveka u vone tinyimpfu. Tiko rero swi nga ha endleka a ri ri mananga naswona a ri omile lerova a swi ta tika ku rima eka rona, kambe a ku ri ni byanyi lebyi eneleke leswaku mintlhambi yi kota ku dya. Nandza wa Abrahama a yi toloverile ndhawu leyi. A swi langutele hi mahlongati ku byela n’wini wakwe mahungu lamanene ya leswaku Raveka a ta va nsati wa Isaka! Hambiswiritano, Raveka u fanele a tivutisile hi vutomi lebyi a ta byi hanya etikweni rero. Xana nuna wa yena Isaka a ta va munhu wa njhani? A va nga si tshama va hlangana! Xana a ta tsaka loko a n’wi vona? Nakambe, xana Raveka a ta titwa njhani hi yena?

Namuntlha eswiphen’wini swo tala swa misava, ku hlawuleriwa munghana wa vukati swi nga ha va swi nga tolovelekanga. Eswifundzheni swin’wana, sweswo swi tolovelekile. Ku nga khathariseki laha u kuleleke kona, u nga ha pfumela leswaku Raveka a a ya endhawini leyi a nga yi tivi. Entiyisweni, a ri wansati loyi a nga ni xivindzi ni ripfumelo ro hlamarisa. Hi lava timfanelo leti hatimbirhi loko swiyimo swa hina swi cinca. Ku ni timfanelo tin’wana letinene leti kalaka, leti fambisanaka ni ripfumelo ra Raveka.

Ku cinca lokukulu loku veke kona evuton’wini bya Raveka, ku sungule hi ndlela leyi swi nga ha endlekaka a yi tolovelekile eka yena. U kulele eHarani kumbe ekusuhi na kona, ku nga muti lowu nga eMesopotamiya. Vatswari vakwe a va hambanile ni vanhu vo tala va le Harani. A va nga xi gandzeli xikwembu xa n’weti, xa Sin. Ematshan’weni ya sweswo, Xikwembu xa vona a ku ri Yehovha.​—Genesa 24:50.

Raveka u kule a ri nhwana wo saseka, kambe ku saseka kakwe a ku nga ri ka hava. A a ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu naswona u tshame a ri ni mahanyelo lamanene. Ndyangu wa ka vona a wu fuwile lerova a wu ri ni malandza, kambe Raveka a nga lolohi; a a tirha hi matimba. Ku fana ni vavasati vo tala va le minkarhini yoleyo, a tirha mintirho yo tika, ku katsa ni ku kela ndyangu wa ka vona mati. Nimadyambu, a a rhwala khuwana hi katla a rhelela a ya enseledyanini wa mati.​—Genesa 24:11, 15, 16.

Hi madyambu man’wana, loko a ha ku heta ku tata khuwana rakwe hi mati, mukhalabye un’wana u te hi ku tsutsuma a n’wi hlanganisa. Kutani a ku: “Ndzi kombela u ndzi nwisanyana mati ya khuwana ra wena.” U kombele hi ku titsongahata ni hi xichavo! Raveka a a swi vona leswaku wanuna yoloye a a huma ekule. Kutani hi ku hatlisa u rhule khuwana rakwe ra mati ekatleni ivi a n’wi nyika a nwa, u nwe mati yo tala lama phyuphyisaka yo tenga. U xiye leswaku a ri ni tikamela ta khume leti a ti khinsamile etlhelo ka yena ni leswaku nchumu lowu swifuwo swi nwelaka eka wona mati a wu nga ri na mati. U xiye leswaku wanuna yoloye a n’wi langutile naswona Raveka a a lava ku n’wi kombisa malwandla hilaha a nga kotaka hakona. Hikwalaho u te: “Ndzi ta kela ni tikamela ta wena kukondza ti heta ku nwa.”​—Genesa 24:17-19.

 Xiya leswaku Raveka a ngo lava ku nyika tikamela ta khume mati ntsena kambe a lava tinwa kukondza ti kolwa. Loko kamela yin’we yi twa torha ngopfu yi nga ha nwa 95 wa tilitara ta mati! Loko tikamela hinkwato ta khume a ti twa torha ngopfu, Raveka a ta tirha tiawara to tala. Kambe, swi tikomba onge tikamela toleto a ti nga twi torha ngopfu. * Xana Raveka a swi tiva sweswo loko a vula leswaku u ta tikela mati? Doo! A tiyimisele ku tirha hi matimba leswaku a kombisa malwandla eka mukhalabye yoloye, loyi a nga n’wi tivi. Mukhalabye yoloye u pfumerile ku pfuniwa hi Raveka. Kutani u n’wi langutile loko a ri karhi a gingiriteka a chulula mati ekhuwanini rakwe ni ku ka man’wana hi ku phindhaphindha.​—Genesa 24:20, 21.

Xikombiso xa Raveka xi hi dyondzisa swo karhi namuntlha. Hi hanya enkarhini lowu ku va ni vutianakanyi swi tinyikeke matimba. Hilaha swi profetiweke hakona leswaku vanhu a va ta va “lava tirhandzaka,” a va swi lavi ku pfuna van’wana. (2 Timotiya 3:1-5) Vakreste lava lavaka ku lwisana ni nkucetelo wolowo wa vutianakanyi va fanele va anakanyisisa hi xikombiso xa le Bibeleni xa nhwana yoloye wa khale, loyi a gingiriteka exihlobyeni.

A swi kanakanisi leswaku Raveka u swi xiyile leswaku mukhalabye yoloye a n’wi honolerile. A ku nga bihanga nchumu hi sweswo; a swi kombisa ku hlamala ni ku tsaka. Loko Raveka a hetile, mukhalabye yoloye u n’wi nyike tinyiko​—swin’wetsin’wetsi swa risima! Kutani a n’wi vutisa a ku: “Xana u n’wana wa mani? Ndzi kombela u ndzi byela. Xana ku ni kamara endlwini ya tata wa wena laha hi nga etlelaka kona vusiku lebyi?” Loko a n’wi byerile hi ndyangu wa ka vona, mukhalabye yoloye a a tsake ngopfu. Hikwalaho ko gingiriteka, u ye emahlweni a ku: “Hi ni byanyi ni furu yo tala, ni ndhawu yo etlela eka yona vusiku lebyi”​—u n’wi anakanyerile hileswi a famba ni van’wana. Kutani a tsutsuma a n’wi rhangela a ya byela mana wakwe leswi humeleleke.​—Genesa 24:22-28, 32.

Swi le rivaleni leswaku Raveka a a dyondzisiwe ku va ni malwandla. Leyi i mfanelo yin’wana ya nkoka leyi yi tikombaka yi nga ha kombisiwi ngopfu namuntlha kutani hi ni xivangelo xo tekelela ripfumelo ra nhwana yoloye loyi a ri ni musa. Loko hi ri ni ripfumelo eka Xikwembu swi ta endla leswaku hi va ni malwandla. Yehovha u ni malwandla, u ma kombisa vanhu hinkwavo naswona u lava leswaku malandza yakwe ma endla  tano. Loko hi kombisa malwandla hambi eka vanhu lava nga ta ka va nga hi pfuni, hi tsakisa Tata wa hina wa le tilweni.—Matewu 5:44-46; 1 Petro 4:9.

A ku ri mani wanuna loyi a a ri exihlobyeni? A ku ri nandza wa Abrahama, makwavo wa kokwana wa Raveka wa xinuna. Xisweswo, a a amukelekile endyangwini wa Bethuwele, tata wa Raveka. Vito ra nandza yoloye swi nga endleka a ku ri Eliyezere. * Va n’wi nyike swakudya, kambe a nga dyanga kukondza a vula xikongomelo xa riendzo rakwe. (Genesa 24:31-33) Hi nga ha anakanya ndlela leyi a tsake ha yona loko a vulavula hikuva a vone matimba ya leswaku Xikwembu xakwe, ku nga Yehovha xi n’wi katekisile eka riendzo rakwe. Hi ndlela yihi?

Vona Eliyezere hi mahlo ya mianakanyo a ri karhi a hlamusela tata wa Raveka, Bethuwele xikan’we na Labani makwavo wa Raveka hi timhaka takwe naswona va n’wi yingisele hi vukheta. U va byele leswaku Yehovha u katekise Abrahama swinene eKanana ni leswaku Abrahama na Sara a va ri ni n’wana wa jaha loyi a vuriwaka Isaka, loyi a ta va mudyandzhaka. Abrahama u nyike nandza loyi xileriso xa nkoka: A a fanele a lavela Isaka nsati exikarhi ka maxaka ya Abrahama eHarani.​—Genesa 24:34-38.

Abrahama u endle leswaku Eliyezere a hlambanya leswaku a nge n’wi tekeli Isaka nsati exikarhi ka vavasati va le Kanana. Ha yini? Hikuva Vakanana a va nga n’wi xiximi Yehovha Xikwembu kumbe ku n’wi gandzela. Abrahama a swi tiva leswaku hi nkarhi lowu faneleke, Yehovha a tiyimisele ku xupula vanhu volavo hikwalaho ka mahanyelo ya vona yo biha. A a nga swi lavi leswaku n’wana wakwe Isaka loyi a n’wi rhandza a tihlanganisa ni vanhu volavo ni ku tekelela mahanyelo ya vona. Nakambe a swi tiva leswaku n’wana wakwe a ri ni xiavelo xa nkoka eku hetisiseni xitshembiso xa Xikwembu.​—Genesa 15:16; 17:19; 24:2-4.

Eliyezere u byele ndyangu lowu n’wi amukeleke leswaku loko a fika exihlobyeni ekusuhi ni le Harani, u khongele eka Yehovha Xikwembu. U kombele Yehovha leswaku a hlawulela Isaka nsati loyi a nga ta n’wi teka. Njhani? Eliyezere u kombele Xikwembu leswaku xi n’wi tiyisekisa leswaku nhwanyana loyi a xi lava leswaku Isaka a n’wi teka a ya exihlobyeni. Loko a kombela mati, a nga ta nyika Eliyezere ntsena, kambe ni tikamela takwe. (Genesa 24:12-14) Kutani i mani loyi a yeke exihlobyeni a tlhela a endla tano? I Raveka! Anakanya ndlela leyi a titweke ha yona loko a twa leswi Eliyezere a swi byeleke va ndyangu wakwe!

Bethuwele na Labani va khumbiwe hi leswi Eliyezere a va byeleke swona. Va te: “Nchumu lowu wu huma eka Yehovha.” Hilaha a swi endliwa hakona, va endle ntwanano wa leswaku a teka Raveka a ya va nsati wa Isaka. (Genesa 24:50-54) Hambiswiritano, xana sweswo a swi vula leswaku Raveka a nga ri na xo xi vula emhakeni leyi?

Loko Eliyezere a nga si famba u vutise Abrahama a ku: “Ku ta endleka yini loko wansati yoloye a nga lavi ku vuya na mina?” Abrahama u te: “U ta ntshunxeka exibohweni xa xihlambanyo xa mina.” (Genesa 24:39, 41) Ni le ndyangwini wa Bethuwele, Raveka a swi ri swa nkoka leswaku a tihlawulela leswi a a swi lava. Eliyezere a tsake swinene hileswi a n’wi kumeke lerova nimixo u komberile leswaku a teka Raveka hi ku hatlisa va tlhelela eKanana. Kambe, ndyangu wa ka vona a wu lava leswaku a tshamanyana masiku ya khume. Eku heteleleni, va gimete hi ku: “A hi vitaneni nhwanyana hi twa nomu wakwe.”​—Genesa 24:57.

Kutani, Raveka a a fanele a tiendlela xiboho lexi a xi nga olovi. Xana a ta ku yini? Hikwalaho ka ntwelavusiwana lowu kombisiweke hi tata wakwe ni makwavo wakwe, xana a ta kombela leswaku va nga pfumeli a famba a ya laha a nga ku tivi? Kumbexana a ta swi teka tanihi lunghelo ku va ni xiphemu eka swiendlakalo leswi a swi kongomisiwa hi Yehovha? Loko a hlamula u paluxe ndlela leyi a titweke ha yona hi mhaka yoleyo, hambileswi a swi nga olovi. U te: “Ndzi tiyimiserile ku famba.”​—Genesa 24:58.

Hakunene a ri ni xivindzi! Ndlela leyi vukati a byi ngheneriwa ha yona khale a yi hambanile ni ya sweswi, hambiswiritano hi nga dyondza swo tala eka Raveka. Leswi a swi ri swa nkoka eka yena a ku nga ri ku rhangisa leswi a swi rhandzaka, kambe leswi rhandziwaka hi Yehovha Xikwembu. Ninamuntlha, Rito ra Xikwembu ri hi kongomisa hi ndlela leyinene emhakeni ya vukati​—mayelana ni munhu loyi u lavaka ku tekana na yena ni leswaku u nga va wanuna kumbe wansati lonene hi ndlela yihi. (2 Vakorinto 6:14, 15; Vaefesa 5:28-33) Hi  fanele hi landzela xikombiso xa Raveka ni ku lava ku endla swilo hi ndlela leyi Xikwembu xi yi lavaka.

Ndyangu wa Bethuwele wu katekise Raveka loyi a wu n’wi rhandza. Kutani Debora loyi a a n’wi khathalela loko a ha ri ntsongo ni malandza man’wana ya xisati va fambe na Eliyezere ni vavanuna lava a ri na vona. (Genesa 24:59-61; 35:8) Swi nga si ya kwihi, se a va ri ekule ni le Harani. Riendzo a ri lehe kwalomu ka tikhilomitara ta 800 naswona swi nga ha endleka ku hele mavhiki manharhu va ha famba. Kumbexana riendzo rolero a ri tika. Raveka u vone tikamela to tala swinene, kambe a hi nge vuli leswaku a ri ni ntokoto wo kota ku gada kamela. Bibele yi kombisa leswaku ndyangu wa ka va Raveka a wu risa mintlhambi, a ku nga ri vaxavisi lava a va famba hi tikamela. (Genesa 29:10) Vanhu lava ha dyondzaka ku gada kamela hakanyingi va vula leswaku a swi tsakisi ku yi gada​—hambi ku ri mpfhuka wutsongo!

Swi le rivaleni leswaku Raveka a swi langutele hi mahlongati ku ringeta ku dyondza hinkwaswo leswi a nga swi kotaka eka Eliyezere mayelana na Isaka ni ndyangu wa ka vona. Anakanya mukhalabye yoloye a vulavula na yena loko va ri karhi va orha ndzilo nimadyambu, a n’wi byela hi xitshembiso lexi Yehovha a xi tshembiseke munghana Wakwe Abrahama. Xikwembu a xi ta tirhisa mbewu leyi humaka endyangwini wa Abrahama ku katekisa vanhu hinkwavo. Xiya ndlela leyi Raveka a hlamaleke ha yona loko a twa leswaku xitshembiso xa Yehovha xi ta hetiseka hi Isaka, loyi a a ta va nuna wakwe—ni hikwalaho ka yena!​—Genesa 22:15-18.

Eku heteleleni, siku leri ku vulavuriweke ha rona eku sunguleni ka xihloko lexi ri hetelele ri fikile. Loko va ri karhi va tsemakanya eNegebu naswona dyambu ri sungula ku pela, Raveka u vone wanuna a ri karhi a tifambela enhoveni. A languteka a ri e ku anakanyisiseni. Ha hlaya, “a xika ekameleni,” kumbexana a nga yi yimelanga leswaku yi kala yi khinsama kutani a vutisa Eliyezere a ku: “I mani munhu luya a fambaka enhoveni a taka ku ta hi hlanganisa?” Loko a twa leswaku a ku ri Isaka, u tifunengete nhloko. (Genesa 24:62-65) Ha yini? Xexo a ku ri xikombiso xa ku xixima loyi a ta va nuna wakwe. Namuntlha ku titsongahata ko tano swi nga ha languteka swi hundzeriwe hi nkarhi. Kahlekahle, vavanuna ku katsa ni vavasati va nga dyondza swo karhi eka ku titsongahata ka Raveka, i mani eka hina loyi a nga ta ka a nga yi tsakeli mfanelo yoleyo leyinene?

Isaka, wanuna loyi a a ri ni malembe ya kwalomu ka 40, a ha ri ni gome ro feriwa hi mana wakwe, Sara, loyi a a ri ni kwalomu ka malembe manharhu a file. Kutani hi nga ha anakanya leswaku Isaka a ri wanuna wa musa ni rirhandzu. Hakunene a a katekile ku kuma nsati loyi a a gingiriteka, wa malwandla a tlhela a titsongahata! Xana lavambirhi va hanyisane njhani? Bibele yi ri: “Kutani a n’wi rhandza.”—Genesa 24:67; 26:8.

Swa olova ku rhandza Raveka loyi a hanyeke malembe ya kwalomu ka 3 900 lama hundzeke. Xana hi nga va ni xivindzi, hi gingiriteka, hi va ni malwandla hi tlhela hi titsongahata ku fana na yena? Hinkwerhu​—lavakulu ni lavatsongo, vavanuna ni vavasati, lava ngheneleke vukati ni lava nga byi nghenelangiki—hi fanele hi tekelela ripfumelo rakwe!