“Kombisanani Malwandla”

FEBE, Mukreste wa lembe-xidzana ro sungula a a ri ni xiphiqo. A a suka eKenikreya, le Greece, a ya eRhoma, kambe a a nga va tolovelanga vapfumeri-kulobye va le mutini wolowo. (Varhoma 16:1, 2) Edgar Goodspeed, muhundzuluxeri wa Bibele u ri: “Muti wa Rhoma [enkarhini wolowo] a wu hombolokile wu tlhela wu va ni nsele, naswona tiyindlu ta vaendzi a ti nga n’wi faneli wansati la nga ni mahanyelo lamanene, ngopfu-ngopfu wansati la nga Mukreste.” Kutani Febe a a ta tshama kwihi?

Vanhu a va famba-famba swinene eminkarhini ya Bibele. Yesu Kreste ni vadyondzisiwa vakwe va famba-fambe swinene va chumayela mahungu lamanene etikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Galeliya. Endzhakunyana ka kwalaho, varhumiwa lava nga Vakreste vo tanihi Pawulo va yise rungula leri etindhawini to hambana-hambana leti rhendzeleke lwandle ra Mediteraniya, ku katsa ni le Rhoma, ntsindza wa Mfumo wa Rhoma. Loko Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va ri eriendzweni, hambi hi le ndhawini ya Vayuda kumbe ehandle ka yona, xana a va tshama kwihi? Leswaku va kuma ndhawu yo etlela eka yona, xana a va langutana ni ku nonon’hweriwa kwihi? Hi nga dyondza yini eka vona malunghana ni ku kombisa malwandla?

“Namuntlha Ndzi Fanele Ku Tshama eNdlwini Ya Wena”

Malwandla ma hlamuseriwa tanihi “ku amukela vaendzi hi ndlela ya rirhandzu,” naswona i khale vagandzeri va ntiyiso va Yehovha va ri na wona. Hi xikombiso, Abrahama, Lota na Raveka va ma kombisile. (Genesa 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) Loko a hlamusela langutelo rakwe malunghana ni vafambi, kokwa wa hina Yobo u te: “A nga kona muluveri la nga tshamaka vusiku hinkwabyo ehandle; ndzi tshama ndzi pfulele mufambi tinyangwa ta mina.”—Yobo 31:32.

Leswaku vafambi va khomiwa hi malwandla hi Vaisrayele-kulobye, hakanyingi a swi enerile leswaku va tshama entsendzeleni wa muti kutani va rindzela ku rhurheriwa. (Vaavanyisi 19:15-21) Hakanyingi vanhu lava endzeriweke a va hlantswa milenge ya vaendzi va vona kutani va va nyika swakudya ni swakunwa, va tlhela va nyika swifuwo swa vona furu. (Genesa 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) Vafambi lava a va nga lavi ku va ndzhwalo laha va endzeke kona a va titela ni swilo leswi va nga ta swi lava—xinkwa ni vhinyo ni byanyi ni furu ya timbhongolo ta vona. A vo lava ndhawu ya ku etlela ntsena.

Hambileswi Bibele yi nga vulavuliki ngopfu malunghana ni ndlela leyi Yesu a a yi kuma ha yona ndhawu ya ku etlela hi nkarhi wa ku chumayela ka yena, yena ni vadyondzisiwa vakwe a va etlela endhawini yo karhi. (Luka 9:58) Loko a endze eYeriko, Yesu u byele Zakiya a ku: “Namuntlha ndzi fanele ku tshama endlwini ya wena.” Zakiya u amukele muendzi wa yena “hi ku tsaka.” (Luka 19:5, 6) Yesu a a tala ku endzela vanghana vakwe ku nga Marta, Mariya na Lazaro le Betaniya. (Luka 10:38; Yohane 11:1, 5, 18) Naswona swi tikomba onge eKapernawume, Yesu u tshame eka Simoni Petro.—Marka 1:21, 29-35.

 Swileriso leswi Yesu a swi nyikeke vaapostola vakwe va 12 loko va ya endla vutirheli swi paluxa swo tala malunghana ni ndlela leyi a va ta langutela ku amukeriwa ha yona eIsrayele. Yesu u va byele leswi: “Mi nga longi nsuku kumbe silivhere kumbe koporo exipachini xa vamba ra n’wina, kumbe nkwama wa swakudya wa riendzo, kumbe tinguvu timbirhi ta le ndzeni, kumbe maphaxani kumbe nhonga; hikuva mutirhi u faneriwa hi swakudya swakwe. Emutini kumbe eximutanini xin’wana ni xin’wana lexi mi nga ta nghena eka xona, lavisisani loyi swi n’wi fanelaka, kutani mi tshama kona kukondza mi suka.” (Matewu 10:9-11) A a swi tiva leswaku vanhu va timbilu letinene a va ta amukela vadyondzisiwa vakwe, va va nyika swakudya, ndhawu yo etlela eka yona ni swilo swin’wana leswi a va ta swi lava.

Hambiswiritano, a wu ta fika nkarhi lowu loko vavuri va evhangeli va ri karhi va famba-famba a va ta boheka ku titela na swilo swa vona va tlhela va tihakelela swilo leswi va swi lavaka. Hikwalaho ka rivengo leri a ri ta kombisiwa valandzeri va yena enkarhini lowu taka swin’we ni ku kula ka ntirho wo chumayela lowu a wu ta endliwa ni le tindhawini leti nga riki ta Vaisrayele, Yesu u te: “Loyi a nga ni xipachi a a xi teke, ni nkwama wa swakudya hilaha ku fanaka.” (Luka 22:36) Ku famba-famba ni ndhawu ya ku etlela a swi ta laveka eku twariseni ka mahungu lamanene.

“Mi Landzela Ndlela Ya Malwandla”

Ku rhulanyana loku a ku ri kona swin’we ni mapatu yo tala lama lunghisiweke kahle lawa a ma ri kona eMfun’weni wa Rhoma hi lembe-xidzana ro sungula swi endle leswaku vanhu vo tala va rhandza ku famba-famba. * Ku andza ka vafambi ku endle leswaku tindhawu to etlela eka tona ti laveka swinene. Xilaveko xolexo xi fikeleriwe hi ku aka tiyindlu ta vaendzi leti a ti ri etlhelo ka mapatu lamakulu naswona a ti siyana hi mpfhuka wa siku rin’we. Hambiswiritano, The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting yi ri: “Leswi hlamuseriweke etibukwini tin’wana malunghana ni tindhawu toleto a swi tsakisi. Tibuku leti nga kona ni swilo leswi yimburiweke hi ntolovelo swi kombisa leswaku tindhawu toleto a ti hlakarile naswona a ti nga basanga, a ku nga ri na fanichara, a ku ri ni tinsikiti, swakudya ni swakunwa swa kona a swi nga nandzihi, vini va tindhawu toleto ni vatirhi va kona a va nga tshembeki, vanhu lava talaka ku etlela kwalaho a va ri ni ndhuma yo biha, naswona hakanyingi a va ri ni mahanyelo yo biha.” Hilaha ku twisisekaka, mufambi la nga ni mahanyelo lamanene a a papalata ku etlela etindlwini to tano ta vaendzi loko swi koteka.

Kutani, a swi hlamarisi leswi Matsalwa hi ku phindha-phindha ma khutazaka Vakreste ku kombisa van’wana malwandla. Pawulo u khutaze Vakreste va le Rhoma a ku: “Avelanani ni vakwetsimi hi ku ya hi swilaveko swa vona. Mi landzela ndlela ya malwandla.” (Varhoma 12:13) U tsundzuxe Vakreste va Vayuda a ku: “Mi nga rivali malwandla, hikuva ha wona van’wana, va nga swi tivi, va rhurhele tintsumi.” (Vaheveru 13:2) Petro u khutaze vapfumeri-kulobye leswaku va ‘kombisana malwandla, va nga dzumadzumi.’—1 Petro 4:9.

Hambiswiritano, ku ni swiyimo leswi a swi endla swi nga faneli ku kombisa malwandla. Malunghana na “mani na mani la hundzelaka emahlweni naswona a nga tshamiki edyondzweni ya Kreste,” muapostola Yohane u te: “Mi nga tshuki mi n’wi amukela emakaya ya n’wina kumbe ku n’wi xeweta. Hikuva loyi a n’wi xewetaka u hlanganyela na yena emintirhweni yakwe yo homboloka.” (2 Yohane 9-11) Malunghana ni vadyohi lava nga hundzukiki, Pawulo u tsarile: “Mi tshika ku tihlanganisa na mani na mani loyi a vuriwaka makwerhu, kasi i mbhisa kumbe munhu wa makwanga kumbe mugandzeri wa swifaniso swa hava kumbe murhuketeri kumbe xidakwa kumbe mudyeleri, hambi ku ri ku dya mi nga dyi na yena munhu wo tano.”—1 Vakorinto 5:11.

Vaxisi ni van’wana va fanele va ringetile ku tlanga hi malwandla ya Vakreste va ntiyiso. Tsalwa ra tidyondzo ta Vukreste ra lembe-xidzana ra vumbirhi C.E. leri nga humiki eBibeleni, leri tiviwaka tanihi The Didache, kumbe Teaching of the Twelve Apostles, ri bumabumela leswaku muvuri wa evhangeli la famba-fambaka u fanele a rhurheriwa “siku rin’we, kumbe loko swi boha a rhurheriwa ni ra vumbirhi.” Endzhaku ka sweswo, loko a famba, “u fanele a nyikiwa swakudya ntsena . . . Loko a kombela mali, i muprofeta wa mavunwa.” Tsalwa leri ri ya emahlweni ri ku: “Loko a tsakela ku tshama na n’wina naswona a tiva ntirho wo karhi,  u fanele a tirha leswaku a ta kuma swakudya. Kambe loko ku nga ri na ntirho lowu a wu kotaka n’wi nyikeni leswi a swi pfumalaka hi ku ya hi ku twisisa ka n’wina, leswaku ku nga vi na munhu la tshamaka hi mavoko exikarhi ka n’wina hikwalaho ka leswi a nga Mukreste. Kambe loko a nga endli tano, u tirhisa Vukreste leswaku a ta vuyeriwa; tivoneleni eka munhu wo tano.”

Muapostola Pawulo a a tiyiseka leswaku a nga hundzuki ndzhwalo wo tika eka vanhu lava n’wi amukeleke loko a tshama nkarhi wo leha emitini yin’wana. U tirhe ku endla matende leswaku a tikhathalela. (Mintirho 18:1-3; 2 Vatesalonika 3:7-12) Vakreste vo sungula handle ko kanakana a va tirhisa mapapila yo tivisa muendzi, tanihi papila leri Pawulo a ri tsaleke leswaku a tivisa Febe, leswaku va pfuna vafambi lava fanelekaka exikarhi ka vona. Pawulo u tsarile: “Ndzi bumabumela Febe makwerhu wa xisati eka n’wina, . . . leswaku mi n’wi amukela eHosini . . . ni leswaku mi n’wi pfuna emhakeni yihi ni yihi leyi a nga lavaka mi n’wi pfuna eka yona.”—Varhoma 16:1, 2.

Mikateko Ya Ku Va Ni Malwandla

Varhumiwa va Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va tshemba leswaku Yehovha u ta khathalela swilaveko swa vona hinkwaswo. Kambe xana a va ta langutela ku kombisiwa malwandla hi vapfumeri-kulobye? Lidiya u amukele Pawulo ni van’wana endlwini yakwe. Muapostola loyi u tshame na Akhwila na Prisila eKorinto. Mulanguteri wa khotso wa le Filipiya u lunghiselele Pawulo na Silasi swakudya. Pawulo u amukeriwe hi malwandla hi Yaso eTesalonika, hi Filipi eKhezariya na hi Mnasoni loko a ri endleleni a suka eKhezariya a ya eYerusalema. Loko a ri endleleni a ya eRhoma, Pawulo u amukeriwe hi vamakwerhu ePuteyoli. Lava n’wi amukeleke va fanele va vuyeriwe swinene hi tlhelo ra moya eminkarhini yoleyo!—Mintirho 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Xidyondzi Frederick F. Bruce u ri: “Lexi susumeteleke vanghana lava va Pawulo ni vatirhi-kulobye, vavanuna ni vavasati lava n’wi rhurheleke, hileswi a va n’wi rhandza nileswi a va rhandza N’wini wa yena loyi a a tirhela yena. A va swi tiva leswaku loko va tirhela Pawulo a va tirhela ni N’wini wa yena.” Lowu i nsusumeto lowunene ngopfu wo va ni malwandla.

Xilaveko xo va ni malwandla xa ha ri kona. Vayimeri lava famba-fambaka va magidi va Timbhoni ta Yehovha va kombisiwa malwandla hi vapfumeri-kulobye. Vahuweleri van’wana va Mfumo va tihakelela va ya chumayela etindhawini leti nga taliki ku fikeleriwa hi mahungu lamanene. Ha vuyeriwa swinene loko hi amukela vanhu vo tano emakaya ya hina, ku nga khathariseki leswaku i ya xiyimo xa le hansi ku fikela kwihi. Ku kombisa malwandla ya rirhandzu hambi ku ri hi swakudya swo olova swi nga endla leswaku ku va ni nkarhi lowunene wa ku “khutazana” ni wa ku kombisa rirhandzu eka vamakwerhu ni le ka Xikwembu. (Varhoma 1:11, 12) Minkarhi yo tano yi va vuyerisa swinene vanhu lava amukeleke vaendzi, hikuva “ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Vakreste va “landzela ndlela ya malwandla”