Vumoya Bya Wena Ni Rihanyo

HANDLE ko kanakana u heta nkarhi wo tala u khathalela rihanyo ra wena. Siku ni siku u nga heta nkarhi wo fika eka tiawara ta nhungu u etlele, u heta tiawara ti nga ri tingani eku swekeni ni le ku dyeni, u tlhela u heta tiawara ta nhungu kumbe ku tlula u ri entirhweni wo tihanyisa leswaku u hakelela ndhawu ya byetlelo kun’we ni swakudya. Loko u hlaseriwa hi vuvabyi, handle ko kanakana u tirhisa nkarhi ni mali u ya vona dokodela kumbe u tiendlela murhi wa xintu hi wexe. U basisa kaya ra wena u tlhela u hlamba miri, kumbexana u endla ni vutiolori nkarhi ni nkarhi, hinkwaswo sweswo u swi endlela ku va ni rihanyo lerinene.

Kambe ku hlayisa rihanyo lerinene a swi katsi ku khathalela swilaveko swa wena swa nyama ntsena. Ku ni nchumu wun’wana lowu hoxaka xandla swinene eka rihanyo ra wena. Vulavisisi bya swa vutshunguri byi kombise leswaku rihanyo ra wena ri fambisana swinene ni xiyimo xa wena xa moya—ku khathala hi timhaka ta moya kumbe ku nga khathali ha tona.

Xiyimo Lexinene Xa Moya

Profesa Hedley G. Peach wa le Yunivhesiti ya Melbourne, le Australia u te: “Swihloko swo tala leswi vulavulaka hi vulavisisi lebyi endliweke emhakeni leyi swi tiyisekisa leswaku rihanyo lerinene ri fambisana ni xiyimo lexinene xa moya.” Loko yi vulavula hi vuyelo bya vulavisisi lebyi, The Medical Journal of Australia (MJA) yi te: “Xiyimo lexinene xa moya nakambe xi pfune vanhu leswaku va va ni . . . nsusumeto wa le hansi wa ngati, mpimo wa le hansi wa kholesteroli . . . ni ku papalata ku va ni khensa ya le marhumbyini.”

 Hilaha ku fanaka, le United States, eka nkambisiso lowu endliweke hi lembe ra 2002 hi Yunivhesiti ya California (UC) le Berkeley, ku kumeke leswaku eka vanhu va 6 545, “vanhu lava hlanganyelaka etimhakeni ta vukhongeri kan’we hi vhiki va hanya nkarhi wo leha ku tlula lava hlanganyelaka hi xiwelo kumbe lava nga hlanganyeliki hi ku helela.” Doug Oman, mutsari-nkulu wa xiviko xa ndzavisiso lowu tlhelo mudyondzisi wa Timhaka ta Rihanyo ra Vanhu le UC ya le Berkeley u te: “Hi kume vuyelo byebyo hambiloko hi ringeta ku hlanganisa rihanyo lerinene ni timhaka tin’wana ta vutomi, to tanihi ku dzaha ni ku endla vutiolori.”

Loko yi kombisa tindlela tin’wana leti lava va rhandzaka timhaka ta moya va pfunekaka ha tona evuton’wini, MJA yi te: “Mindzavisiso ya le Australia yi kume leswaku vo tala lava rhandzaka timhaka ta moya va ni vukati lebyinene, va papalata ku nwa ku tlula mpimo kun’we ni ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, a hi vangani lava tidlayaka kumbe lava nga ni mboyamelo wa ku tidlaya, a va na swikarhato swo tala ni mintshikilelo naswona a va na moya wa vutianakanyi.” Ku tlhandlekela kwalaho, BMJ (leyi khale a yi vuriwa The British Medical Journal) yi vikile: “Vanhu lava rhandzaka timhaka ta moya va vonaka va hatla va chaveleleka loko va feriwe hi xaka ra le kusuhi, kambe lava nga khathaliki hi timhaka ta moya a va hatli va chaveleleka.”

Vanhu va hlamusela xiyimo xa moya xa ntiyiso hi tindlela to hambana-hambana. Kambe xiyimo xa wena xa moya xi khumba rihanyo ra wena ni mianakanyo. Vumbhoni lebyi byi pfumelelana ni marito lama vuriweke hi Yesu Kreste emalembeni ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke. U te: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” (Matewu 5:3) Tanihi leswi rihanyo ni ntsako wa wena swi fambisanaka ni xiyimo xa wena xa moya, swi fanerile ku tivutisa xivutiso lexi nge: ‘Xana ndzi nga byi kuma kwihi vukongomisi lebyi tshembekaka bya timhaka ta moya? Naswona, xana ku va munhu wa moya swi katsa yini?’