“Minkarhi yin’wana vanhwanyana va kombela leswaku ndzi va nyika nomboro ya selfoni ya mina naswona va lava leswaku ndzi ‘jola’ na vona. A ndzi pfumeli, ndzo famba ndzi va siya. Kambe ndzi pfa ndzi tivutisa ndzi ku, ‘A ku ta va ku endleke yini loko a ndzi n’wi nyike nomboro mina?’ Ku vula ntiyiso, van’wana va vanhwanyana volavo va saseke ngopfu. U nga kala u tivutisa u ku, ‘Ha yini ndzi nga pfumeli?’”—Carlos, * loyi a nga ni malembe ya 16.

Xana na wena u langutana ni ndzingo, ku fana na Carlos? Loko swi ri tano, u nga swi kota ku wu hlula.

Vanhu hinkwavo va langutana ni ndzingo, hambi ku ri vanhu lavakulu. Kambe ndzingo wu nga ha ta hi tindlela to hambana-hambana. Muapostola Pawulo a nga ha ri muntshwa loko a tsala a ku: “Kunene ndza wu tsakela nawu wa Xikwembu . . . , kambe eswirhweni swa mina ndzi vona nawu wun’wana lowu lwaka ni nawu wa mianakanyo ya mina, wu ndzi endla khumbi ra nawu wa xidyoho.” (Varhoma 7:22, 23) Ku nga khathariseki ntlhontlho wolowo, Pawulo a nga pfumelanga ku hluriwa hi ndzingo, kutani na wena u nga swi kota. Kahle-kahle, ha yini u fanele u va hlonga ra ku navela ka wena? (1 Vakorinto 9:27) Ku tiva ndlela yo lwisana ni ndzingo sweswi wa ha riki muntshwa, swi ta ku pfuna leswaku u nga vi na ntshikilelo wo tala sweswi naswona swi ta ku pfuna swinene ni loko se u kurile.

Swihaxa-mahungu swi nyanyisa ndzingo. Bibele yi vulavula hi “ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa,” ku nga wun’wana wa mindzingo leyikulu. (2 Timotiya 2:22) Kambe tifilimi, TV, vuyimbeleri ni tibuku leswi kongomisiweke eka vantshwa, hakanyingi swi nyanyisa ku navela koloko hi ku va swi vula leswaku ku pfumelela ku hluriwa hi ndzingo a swi bihanga. Hi xikombiso, loko swimunuhatwa swimbirhi eka filimi swi jola, swi ta hetelela swi endle timhaka ta masangu loko filimi yi ri karhi yi tlanga. Kambe Bibele yi vula leswaku wanuna ni wansati wa xiviri va ni matimba ya ku “papalata ku navela ka nyama.” (1 Petro 2:11) Sweswo swi vula leswaku u nga tihlawulela ku lwisana ni ndzingo. Njhani?

Tiva laha u tsaneke kona. Ku tiyimisela ka wena ku endla leswinene ku nga ha kavanyetiwa hi swilo leswi u tsaneke eka swona ngopfu. Hi tihi tindhawu leti u faneleke u tivonela eka tona leti nga ku ringaka?—Nawu wa Bibele: Yakobo 1:14.

Tiva swilo leswi nga ha ku ringaka. Ehleketa hi xiyimo lexi u nga ha ringekaka loko u ri eka xona. Anakanyisisa hi ndlela leyi u nga lwisanaka ha yona ni ndzingo wa kona loko wu tshuka wu humelerile.—Nawu wa Bibele: Swivuriso 22:3.

Kota ku hambanisa swilo leswinene ni leswo biha. Bibele yi vula leswaku loko Yosefa a ringeka ku hlanganyela timhaka ta masangu, u te: “Ndzi nga byi endlisa ku yini vubihi lebyi lebyikulu ndzi dyohela Xikwembu hakunene?” (Genesa 39:9) Xiga lexi nge “ndzi nga byi endlisa ku yini” xi kombisa leswaku Yosefa a kota ku hambanisa exikarhi ka swilo leswinene ni leswo biha. Xana na wena wa swi kota ku endla tano?

Kuma vanghana lava nga ta ku seketela. U nga papalata ndzingo wo tala evuton’wini bya wena hi ku va u endla xinghana ni vanhu lava nga ni mahanyelo yo fana ni ya wena. Bibele yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha.”—Swivuriso 13:20.

Papalata ku va eswiyin’weni leswi nga endlaka leswaku swi ku tikela ku lwisana ni ndzingo. Hi xikombiso:

• U nga pfumeli ku va wexe ni munhu wa rimbewu leri hambaneke ni ra wena.

• Papalata ku tirhisa Internet hi nkarhi kumbe endhawini leyi u nga ha ringekaka ku hlalela swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka timhaka ta masangu.

• Papalata ku tihlanganisa ni vanhu lava mavulavulelo ni mahanyelo ya vona ma endlaka swilo swo biha swi vonaka swi tsakisa.

Hi yihi milawu leyi u nga tivekelaka yona leyi nga ta ku pfuna leswaku u papalata ndzingo?—Nawu wa Bibele: 2 Timotiya 2:22.

Khongela u kombela mpfuno. Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “[Hambetani] mi khongela, leswaku mi nga ngheni endzingweni.” (Matewu 26:41) Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, Yehovha Xikwembu u lava leswaku u lwisana ni ndzingo naswona a nga ku pfuna ku endla tano. Bibele yi ri: “A xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka, kambe loko mi ringiwa xi ta mi nyika ndlela yo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.”—1 Vakorinto 10:13.