Skip to content

Skip to table of contents

Kusanina Bantu Banji Kwiinda Mukubelesya Bantu Basyoonto

Kusanina Bantu Banji Kwiinda Mukubelesya Bantu Basyoonto

Kusanina Bantu Banji Kwiinda Mukubelesya Bantu Basyoonto

‘Naakamana kukomoona zinkwa, Jesu wakapa basikwiiya, mpoonya abalo basikwiiya bakapa makamu aabantu.’—MT. 14:19.

INO INGA MWAINGULA BUTI?

Ninzila nzi Jesu njaakabelesya naakali kusanina makamu aabantu?

Mbuti Jesu mbwaakababelesya baapostolo abaalu mu Jerusalemu?

Ndilili nocakasika ciindi cakuti Kristo asale nzila yakubelesya kupa cakulya cakumuuya?

1-3. Amupandulule Jesu mbwaakasanina nkamu yabantu mpati afwaafwi amunzi wa Betsaida. (Amubone cifwanikiso cili kumatalikilo aacibalo.)

AMWEEZEEZYE kujatikizya bukkale oobu. (Amubale Matayo 14:14-21.) Kwakaceede buyo ciindi cisyoonto kutegwa Pobwe Lyakwiindilila lyamu 32 C.E. licitike. Mpoonya kwakali nkamu mpati yabantu iyakajisi bamaalumi babalilwa ku 5,000, ikutabalilizya abamakaintu abana basyoonto, bakali antoomwe a Jesu alimwi abasikwiiya bakwe mubusena mbobatakali kubikkila maano bantu ibwakali afwaafwi amunzi wa Betsaida, imunzi wakali kunyika kwankomwe ya Lwizi lwa Galilaya.

2 Jesu naakabona nkamu yabantu aaba, wakabeetelela, aboobo wakaponya balwazi akati kabo akubayiisya makani manji kujatikizya Bwami bwa Leza. Pele nokwakaba kumangolezya, basikwiiya bakaambila Jesu kuti aambile bantu kuti baunke muminzi iili afwaafwi bakalyuulile zyakulya. Pele Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Amubape zyakulya.” Kweelede kuti majwi aakwe akabagambya kapati, nkaambo bakajisi buyo tulyo tusyoonto kapati—zinkwa zyosanwe atuswi tobilo.

3 Akaambo kaluzyalo, Jesu wakacita maleele—aaya ngamaleele alikke aakalembwa abalembi ba Makani Mabotu boonse bone. (Mk. 6:35-44; Lk. 9:10-17; Joh. 6:1-13) Jesu wakalailila basikwiiya bakwe kuti baambile bantu kuti bakkale aamweemvwe mutubunga-tubunga mumwi kabali 50 mumwi kabali 100. Naakamana kulumba, wakatalika kukomoona zinkwa akwaabanya nswi. Kumane boobo, muciindi cakwaabila bantu zyakulya walo, Jesu “wakapa basikwiiya, mpoonya abalo basikwiiya bakapa makamu aabantu.” Kwiinda mumaleele aayo, kwakaba cakulya cinji cakakkwana bantu boonse! Amuyeeye buyo: Jesu wakasanina zyuulu-zyuulu zyabantu kwiinda mukubelesya bantu basyoonto buyo—basikwiiya bakwe. *

4. (a) Ncilyo cili buti Jesu ncaakali kuyandisisya kupa, alimwi nkaambo nzi? (b) Ncinzi ncotutiibandike mucibalo cino amucibalo citobela?

 4 Nokuba boobo, Jesu wakabikkilide kapati maano kukusanina basikumutobela cakulya cakumuuya. Wakalizyi kuti kulya cakulya cakumuuya, nkokuti kasimpe ikajanika mu Jwi lya Leza, kusololela kubuumi butamani. (Joh. 6:26, 27; 17:3) Akaambo kaluzyalo ilwakamupa kuti asanine nkamu yabantu zinkwa answi, Jesu wakatola mawoola manji kayiisya basikumutobela. (Mk. 6:34) Pele alimwi wakalizyi kuti ciindi cakwe cakupona aano anyika cakali cisyoonto alimwi kuti wakali kuyakupiluka kujulu. (Mt. 16:21; Joh. 14:12) Mbuti Jesu kali kujulu mbwaakali kunga wazumanana kusanina basikumutobela cakulya cakumuuya aano anyika? Wakali kuyakucita mbwaakacitide—wakali kuyakusanina bantu banji kwiinda mukubelesya bantu basyoonto buyo. Ino bantu aabo basyoonto bakali kuyakuba bani? Atubone Jesu mbwaakabelesya bantu basyoonto kusanina basikumutobela banji bananike bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Mpoonya mucibalo citobela, tuyakubandika mubuzyo ooyu uuyandika kapati kuli umwi aumwi wesu, wakuti: Mbuti mbotukonzya kubazyiba aabo bantu basyoonto Kristo mbali mukubelesya kutusanina mazuba aano?

JESU WASALA BANTU BASYOONTO

5, 6. (a) Ncinzi Jesu ncaakacita kutegwa basikumutobela bakazumanane kulanganizyigwa kabotu kumuuya aakufwa walo? (b) Mbuti Jesu mbwaakabayiisya mulimo baapostolo bakwe ngobakeelede kucita aakufwa?

5 Silutwe wamukwasyi uubikkila maano ulabikka bubambe bukonzya kugwasya mukwasyi wakwe kutegwa ukalanganizyigwe kabotu ikuti walo wafwa. Mbubwenya buyo, Jesu—walo iwakali kuyakuba Mutwe wambungano ya Banakristo—wakabikka bubambe kutegwa aakufwa basikumutobela bakalanganizyigwe kabotu kumuuya. (Ef. 1:22) Mucikozyanyo, myaka iibalilwa kuli yobilo katanafwa, Jesu wakacita cintu ciyandika kapati. Wakasala bantu basyoonto bakusaanguna mbaakali kuyakubelesya kusanina bantu banji. Amubone cakacitika.

6 Naakamana kupaila busiku boonse, Jesu wakabunganya basikwiiya bakwe, mpoonya kuzwa akati kabo wakasala baapostolo bali 12. (Lk. 6:12-16) Mumyaka yobilo iyakatobela, Jesu wakabikkilide kapati maano kuli baaba ibali 12, kubayiisya kwiinda muzyintu nzyaakali kwaamba akucita. Wakalizyi kuti kwakali zyintu zinji nzyobakeelede kwiiya; alimwi buya, bakazumanana kwiitwa kuti “basikwiiya.” (Mt. 11:1; 20:17) Wakabapa lulayo lugwasya alimwi wakabayiisya zyintu zinji kujatikizya mulimo wakukambauka. (Mt. 10:1-42; 20:20-23; Lk. 8:1; 9:52-55) Cakutadooneka, wakali kubayiisya kulibambila kuyakucita mulimo uuyandika kapati aakufwa akupiluka kujulu.

7. Mbuti Jesu mbwaakatondezya iwakali kuyakuba mulimo mupati wabaapostolo?

7 Mulimo nzi ngobakali kuyakucita baapostolo? Ciindi ca Pentekoste 33 C.E. nocakali afwaafwi kusika, cakalibonya kuti baapostolo bakali kuyakubeleka mulimo “wabulangizi.” (Mil. 1:20) Nokuba boobo, mulimo nzi ngobakali kuyakubikkila kapati maano? Naakabusyigwa, Jesu wakatondezya mumubandi ngwaakajisi a Petro mulimo ngobakali kuyakucita. (Amubale Johane 21:1, 2, 15-17.) Kabaliko abaapostolo bamwi, Jesu wakaambila Petro kuti: “Kosanina tubelele twangu.” Aawa Jesu wakatondezya kuti baapostolo bakwe bakali kuyakuba akati kabantu aabo basyoonto mbaakali kuyakubelesya kusanina bantu banji cakulya cakumuuya. Eelo kaka eeci ncitondezyo cibotu icitondezya Jesu mbwalimvwa kujatikizya “tubelele” twakwe! *

KUSANINA BANTU BANJI KUZWA CIINDI CA PENTEKOSTE

8. Aciindi ca Pentekoste, mbuti basyomi bapya mbobakatondezya kuti baizyiba nzila Kristo njaakali kubelesya kupa cakulya cakumuuya?

8 Kuzwa ciindi ca Pentekoste 33 C.E., Kristo iwakabusyigwa wakabelesya baapostolo kuba njenzila yakubelesya kusanina basikwiiya bakwe bambi bananike. (Amubale Milimo 2:41, 42.) Nzila eeyi yakazyibwa kabotu-kabotu aba Juda alimwi abaabo ibakasanduka akuba Banakristo bananikidwe amuuya mubuzuba oobo. Kakunyina akuwayawaya, “bakazumanana kubikkila maano kukuyiisya kwabatumwa.” Kweelana ambwaakaamba sikwiiya zyamu Bbaibbele umwi, majwi aakuti: “bakazumanana kubikkila maano” alakonzya kwaamba “kuba bantu batazungaani alimwi bajisi makanze aakusyomeka kukucita cintu cimwi.” Aabo basyomi bapya bakajisi nzala mpati yakumuuya, alimwi bakalizyi nkobakali kunga bacijana cakulya cakumuuya. Cakusyomeka alimwi kakunyina kuzungaana, bakalangila kubaapostolo kutegwa babapandulwide majwi alimwi azyintu nzyaakali kucita Jesu akubagwasya kumvwisya ncaamba magwalo aajatikizya nguwe. *Mil. 2:22-36.

9. Mbuti baapostolo mbobakatondezya kuti bakazumanana kubikkila kapati maano kumulimo wakusanina mbelele zya Jesu?

9 Baapostolo bakazumanana kubikkila maano kumulimo wabo wakusanina mbelele zya Jesu. Mucikozyanyo, amubone mbobakakeendelezya kaambo ikakakatazyide ikakabukide mumbungano mpya ikakali kukonzya kuleta lwaandaano. Cisesya ncakuti, kaambo aako kakali kujatikizya zyakulya. Bamukabafwu ba Giriki tiibakali kulanganizyigwa kabotu ciindi nobakali kwabanya zyakulya zyaabuzuba, pele bamukabafwu ba Hebrayo bakali kulanganizyigwa kabotu. Mbuti baapostolo mbobakakeendelezya kaambo aaka ikakali kuyandika kubikkila maano? Aabo “bali kkumi ababili” bakasala bakwesu bali ciloba ibakajisi mpuwo mbotu kutegwa balanganye mulimo wakali ‘kuyandika,’ kwaabila cakulya. Baapostolo—bunji bwabo balangilwa kuti bakatola lubazu mukwaabila cakulya kubantu ciindi Jesu naakacita maleele aacakulya—bakabona kuti bakeelede kubikkila kapati maano kukusanina bantu cakulya cakumuuya. Aboobo, bakazumanana kubikkila kapati maano “kumulimo wakuyiisya jwi.”—Mil. 6:1-6.

10. Mbuti Kristo mbwaakabelesya baapostolo abaalu mu Jerusalemu?

10 Kuzikusika mu 49 C.E., baalu bambi ibakali kweelela bakasangana baapostolo ibakali kupona ciindi eeco. (Amubale Milimo 15:1, 2.) “Batumwa abaalu” baku Jerusalemu bakali kubeleka kabali kabunga keendelezya. Mbwaanga ngo Mutwe wambungano, Kristo wakabelesya kabunga aaka kasyoonto ikakajisi baalumi beelela kutegwa balanganye makani aakali kujatikizya nzyobasyoma alimwi akweendelezya mulimo wakukambauka akuyiisya makani mabotu aa Bwami.—Mil. 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (a) Ncinzi citondezya kuti Jehova wakabulongezya bubambe mbwaakali kubelesya Mwanaakwe kusanina mbungano zyamu mwaanda wamyaka wakusaanguna? (b) Mbuti nzila njaakali kubelesya Kristo kupa cakulya cakumuuya mboyatakali kukatazya kuzyiba?

11 Sena Jehova wakabulongezya bubambe oobu mbwaakali kubelesya Mwanaakwe kusanina mbungano zyamumwaanda wamyaka wakusaanguna? Inzya! Nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Ibbuku lya Milimo litwaambila boobu: ‘Lino mwaapostolo Paulo alimwi abasilweendonyina nobakali kuyaabwiinda muminzi bakali kuyaabwaambila basyomi bakali mumo milawo eeyo yakazuminanwa akati kabatumwa abaalu ibakali mu Jelusalemu kuti kabatobela njiyo. Aboobo, bamumbungano eezyo bakazumanana kuyumizyigwa mulusyomo alimwi bakali kuyaabuvwula buzuba abuzuba.’ (Mil. 16:4, 5) Mbungano eezyo zyakayaambele akaambo kakuti cakusyomeka bakamvwida kabunga keendelezya ikakali mu Jerusalemu. Cakutadooneka, eeci ncitondezyo cakuti Jehova wakabulongezya bubambe mbwaakabelesya Mwanaakwe kusanina mbungano! Mutalubi kuti, kuzwidilila kwini-kwini kumuuya kukonzyeka buyo kwiinda mukulongezyegwa a Jehova.—Tus. 10:22; 1 Ko. 3:6, 7.

 12 Cakutadooneka, twabona kuti Jesu naakali kusanina basikumutobela wakali kutobela bubambe: Wakasanina bantu banji kwiinda mukubelesya bantu basyoonto. Nzila njaakabelesya kusanina bantu kumuuya tiiyakali kukatazya kuzyiba pe. Kuyungizya waawo, baapostolo—aabo ibakali bakusaanguna kuba mukabunga keendelezya—bakali kutondezya kuti bakali kugwasyilizyigwa ayooyo uuli kujulu. Lugwalo lwa Milimo 5:12 lutwaambila kuti: “Kwiinda mumaanza aabatumwa izitondezyo azyintu zigambya zinji zyakazumanana kucitika akati kabantu.” * Aboobo, aabo ibakaba Banakristo tiibakajisi kaambo ikakali kukonzya kubapa kutalika kubuzya kuti: ‘Ino mbaani mubwini Kristo mbali mukubelesya kusanina mbelele zyakwe?’ Pele mwaanda wamyaka wakusaanguna nowakamana, zyintu zyakacinca.

CIINDI NSAKU NOZYAKALI ZINJI BUSONGA BWAMAILA BWAKALI BUSYOONTO

13, 14. (a) Nkucenjezya kuli buti Jesu nkwaakapa kujatikizya kulwanwa, alimwi ndilili majwi aakwe naakatalika kuzuzikizyigwa? (b) Ino mbungano yakali kuyakulwanwa buti? (Amubone majwi aakumamanino.)

13 Jesu wakaambilide limwi kuti mbungano ya Banakristo yakali kuyakulwanwa. Amuyeeye kuti mucikozyanyo cakwe camaila ansaku, Jesu wakacenjezya kuti muunda iwakazwa akusyangwa amaila (Banakristo bananike) uyakusyangwa ansaku (Banakristo bakubeja). Wakaamba kuti, zisyango zyoonse zyobilo ziyakukomenena antoomwe—kakunyina kuzinyonganya kusikila ciindi cakutebula calo icakali kuyakutalika ‘kumamanino aabweende bwazyintu.’ (Mt. 13:24-30, 36-43) Tiilyakalampa, majwi aa Jesu akatalika kuzuzikizyigwa. *

14 Luleyo nolwakatalika asyoonto-syoonto mumwaanda wamyaka wakusaanguna, baapostolo ba Jesu basyomeka bakaba mbuli ceeco “cikasyide,” kukasya busofwaazi akuyunga kwanjiisyo zyakubeja. (2 Te. 2:3, 6, 7) Nokuba boobo, ciindi baapostolo nobakamana kufwa, luleyo lwakavwula alimwi lwakaliko kwamyaanda yamyaka minji. Kuyungizya waawo, ciindi eeco, nsaku zyakavwula mpoonya busonga bwamaila bwakali busyoonto. Kwakanyina bubambe busitikide ibwakali kubelesyegwa kwaabila cakulya cakumuuya. Eeco cakali kuyakucinca kumbele. Pele mubuzyo ngwakuti, Ndilili eeco nocakali kuyakucitika?

NGUNI IWAKALI KUYAKUPA CAKULYA CAKUMUUYA CIINDI CAKUTEBULA?

15, 16. Mbubotu nzi bwakajanwa akaambo kakuti Basikwiiya Bbaibbele bakali kwiiya Magwalo cakusitikila, alimwi mubuzyo nzi uubuzyigwa?

15 Ciindi cakukomenena antoomwe kwamaila ansaku nocakali afwaafwi kumana, bantu bamwi bakaba aaluyandisisyo kapati lwakuzyiba kasimpe kamu Bbaibbele. Amuyeeye kuti muma 1870, kabunga kasyoonto kabaabo ibakali kuyandisisya kuzyiba kasimpe bakatalika kulyaandaanya kunsaku—Banakristo bakubeja ibakali muzikombelo zya Bunakristo Bwanyika. Kwiinda mukulicesya akunyoneka, aabo Basikwiiya Bbaibbele, kweelana ambobakali kuliita, bakali kwiiya Magwalo cakusitikila kwiinda mukupaila.—Mt. 11:25.

16 Akaambo kakuti Basikwiiya Bbaibbele bakali kubikkila kapati maano kukwiiya Magwalo, kwakajanwa bubotu bunji. Bamaalumi abamakaintu aabo basyomeka bakayubununa njiisyo zyakubeja akwaambilizya kasimpe kamu Bbaibbele, kumwaya akwaabila mabbuku aapandulula Bbaibbele nyika yoonse. Bantu banji ibakali kuyandisisya kuzyiba kasimpe kamu Bbaibbele, bakaukkomanina mulimo ooyu. Pele mubuzyo ngooyu: Sena Basikwiiya Bbaibbele ibakaliko kuzikusika mu 1914 bakali njenzila njaakali kubelesya Kristo kusanina mbelele zyakwe? Peepe. Bakacili kukomena, alimwi bubambe bwakubelesya kusanina bantu zyakulya zyakumuuya bwakacili kubambwa. Tiicakaningasika ciindi cakuti Banakristo bakubeja ibali mbuli nsaku baandaanizyigwe kumaila.

17. Nzyintu nzi ziyandika kapati izyakatalika kucitika mu 1914?

17 Kweelana ambocitondezya cibalo cainda, ciindi cakutebula cakatalika mu 1914. Mumwaka ooyu, zyintu zimwi ziyandika zyakatalika kucitika. Jesu wakabikkwa kuba Mwami, alimwi mazuba aamamanino akatalika. (Ciy. 11:15) Kuzwa mu 1914 kuzikusika kumatalikilo aamwaka wa 1919, Jesu wakaunka aba Usyi kutempele yakumuuya kuyakucita mulimo wakali kuyandika kapati iwakulingula akusalazya. * (Malk. 3:1-4) Mpoonya, kutalikila mu 1919, ciindi cakutebula maila cakasika. Sena eeci nceciindi Kristo naakeelede kusala nzila njaakali kuyakubelesya kupa cakulya cakumuuya? Inzya!

18. Nkusala kuli buti Jesu nkwaakaambilide limwi, alimwi mubuzyo nzi mupati iwakali kubuzyigwa mazuba aamamanino naakatalika?

18 Mubusinsimi bwakwe ibujatikizya ciindi cakumamanino, Jesu wakaambila limwi kuti wakali kuyakusala nzila njaakali kuyakubelesya kupa ‘cilyo cakumuuya kuciindi ceelede.’ (Mt. 24:45-47) Ninzila nzi njaakali kuyakubelesya? Kweelana anzila njaakabelesyede mumwaanda wamyaka wakusaanguna, Jesu alimwi wakali kuyakusanina bantu banji kwiinda mukubelesya bantu basyoonto. Pele mazuba aamamanino naakatalika, mubuzyo mupati wakali wakuti, Ino aabo basyoonto bayakuba bani? Ooyu mubuzyo alimwi amibuzyo iimbi iijatikizya businsimi bwa Jesu iyakubandikwa mucibalo citobela.

MAJWI AAKUMAMANINO: (Ayelede kubalwa mbubwenya mbuli majwi aamunsi kweelana amincali.)

[Bupanduluzi buyungizidwe]

^ munc. 3 Muncali 3: Aciindi cimbi Jesu naakasanina baalumi bali 4,000, kutabalilizya bamakaintu abana munzila yamaleele, wakapa cakulya kuli “basikwiiya, mpoonya abalo basikwiiya bakapa makamu aabantu.”—Mt. 15:32-38.

^ munc. 7 Muncali 7: Ciindi ncaakali kupona Petro, “tubelele” itwakali kuyandika kusanina twakajisi bulangizi bwakuunka kujulu.

^ munc. 8 Muncali 8: Kaambo kakuti basyomi bapya “bakazumanana kubikkila maano kukuyiisya kwabatumwa” katondezya kuti baapostolo bakali kuyiisya lyoonse. Zyintu zimwi nzyobakali kuyiisya baapostolo zyakayobolwa mumabbuku aakasololelwa amuuya akuba cibeela ca Magwalo aa Chigiliki aa Banakristo.

^ munc. 12 Muncali 12: Nokuba kuti bamwi kunze aabaapostolo bakali kupegwa zipego zyamuuya zyakucita maleele, kulibonya kuti bunji bwaziindi zipego eezyi zyamuuya izyakucita maleele zyakali kupegwa kwiinda mumwaapostolo naa mwaapostolo kaliko.—Mil. 8:14-18; 10:44, 45.

^ munc. 13 Muncali 13: Majwi aamwaapostolo Paulo aajanika mulugwalo lwa Milimo 20:29, 30 atondezya kuti mbungano yakali kuyakulwanwa muzibeela zyobilo. Cibeela cakusaanguna, Banakristo bakubeja (“nsaku”) bakali ‘kuyakunjila akati’ ka Banakristo bakasimpe. Cibeela cabili, kuzwa “akati” ka Banakristo bakasimpe, bamwi bakali kuyakuba basiluleyo, akwaamba “zyintu zipilingene.”

^ munc. 17 Muncali 17: Amubone cibalo cakuti: “Amubone! Ndili Andinywe Mazuba Oonse,” mumagazini iino, peeji 11, muncali 6.

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 17]

Zyuulu-zyuulu zyabantu zyakasaninwa kwiinda mukubelesya bantu basyoonto buyo

(Amubone  muncali 4)

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Mumwaanda wamyaka wakusaanguna kwakali bumboni busalede ibwakali kutondezya baabo Jesu mbaakali kubelesya kusanina mbungano

(Amubone  muncali 12)