Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Lwiimbo lwa-Solomoni

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Lwiimbo lwa-Solomoni

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Lwiimbo lwa-Solomoni

“MBULI impana akati kamitubetube, mbwabede muyandwi wangu akati kabasimbinyina.” “Mbuli musamu wamaapeli akati kamisamu yamusokwe, mbwabede uuyandika wangu akati kabalombenyina.” “Ngwani oyu uusondela uuli mbuli kubucedo, uuebeka mbuli mwezi, uusalala mbuli izuba?” (Lwiimbo lwa-Solomoni 2:2, 3; 6:10) Elo kaka ntubotu tupango ootu twamu Bbaibbele twabbuku lya Lwiimbo lwa-Solomoni! Bbuku lyoonse ndyakweema alimwi lilijisi bupanduluzi bubotu nkakaambo kaako ncoliitwa kuti “lwiimbo luinda inyimbo zyoonse.”—Lwiimbo lwa-Solomoni 1:1

Lyakalembwa a Mwami Solomoni waku Israyeli yansiku, ambweni mumwaka wa 1020 B.C.E., kumatalikilo kwabulelo bwakwe bwamyaka iili 40. Lwiimbo oolu, nkaano kaluyando akati kamweembezi mulombe amusimbi wamucisi wiitwa kuti muna Sulamiwe. Abambi baambwa mulwiimbo oomu kuli banyina musimbi, abanyinandumi, abana “basimbi ba-Jerusalemu.” (Lwiimbo lwa-Solomoni 1:5; 3:11) Cilakatazya kumuntu uubala Bbaibbele ikuzyiba baambi boonse bali mu Lwiimbo lwa-Solomoni, pele cilakonzyeka kwiinda mukulanga-langa nzyobaamba naa zyaambigwa kujatikizya mbabo.

Mbouli cibeela ca Jwi lya Leza, mulumbe uuli mu Lwiimbo lwa-Solomoni ulagwasya mutwaambo tobilo. (Ba-Hebrayo 4:12) Cakutaanguna, litwiisya luyando lwini-lwini akati kamusankwa amukaintu mbolubede. Cabili, ilwiimbo lutondezya musyobo waluyando luliko akati ka Jesu Kristo ambungano ya Banakristo bananike.—2 Ba-Korinto 11:2; Ba-Efeso 5:25-31.

“MUTANDIBUSYIZYI LUYANDO”

(Lwiimbo lwa-Solomoni 1:1–3:5, NW)

“Undimyonte amyonto zyamulomo wako, nkaambo inkumbato zyako nzibotu kwiinda waini.” (Lwiimbo lwa-Solomoni 1:2) Imubandi uuli mu Lwiimbo Lwa-Solomoni utalika amajwi aaya aamusimbi waansi kapati iwaletwa kuŋanda yabwami ya Solomoni. Ino wakasika buti okuya?

Musimbi waamba boobu: “Bana balombe babama bakandikalalila, bandipa milimo yakubamba myuunda yamasaansa.” Banyinandumi bali kalade nkaambo kakuti mweembezi mulombe ngwayanda wamwaambila kuti bakeendeende anguwe mubuzuba bubotu muciindi cakumwaka. Kutegwa bamukasye kabotu kuunka, bamupa mulimo wakuyamina “bamwaaba baniini babisizya misaansa.” Mulimo ooyu ucitilwa afwaafwi amunzi uukkala Solomoni. Bubotu bwakwe bulalibonya naunka “kumuunda wandongo,” aboobo waletwa mumunzi wa Solomoni.—Lwiimbo lwa-Solomoni 1:6; 2:10-15; 6:11.

Musimbi ooyu naamba zyakubona muyandwa wakwe mweembezi, bamakaintu bamwaambila “kuya butobela mikondo yamatanga” akumuyandaula. Pele Solomoni wamukasya kuunka. Kaamba mbwamuyanda akaambo kabubotu bwakwe, umusyomezya “zyakulisakatizya zyangolida zinyembedwe ansiliva.” Nokuba boobo, musimbi tiizyamukkomanisya. Mweembezi mulombe waunka kumunzi wa Solomoni akumujana musimbi akwaamba kuti: “Ncobeni weebeka, muyandwi wangu! Weebeka!” Musimbi waambila bamakaintu kuti bakonkezye wati: “Mutandibusyizyi luyando kusikila cikasike ciindi lwini ncoluya kubuka.”—Lwiimbo lwa-Solomoni 1:8-11, 15; 2:7; 3:5, NW.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

1:2, 3—Nkaambo nzi ziyeekezyo zyankumbato zyamweembezi mulombe ncozili zibotu kwiinda waini azina lyakwe mbuli mafuta aatilwa? Mbubwenya mbuli waini mbuubotezya moyo wamuntu akutila mafwuta amutwe mbokubotezya, ikuyeeya luyando lwamulombe azina lyakwe zyakamuyumya akumuumbulizya musimbi. (Intembauzyo 23:5; 104:15) Banakristo bakasimpe, ikapati bananike, mbubwenya buyo balayumizyigwa akukulwaizyigwa nobalanga-langa luyando Jesu Kristo ndwabatondezya.

1:5—Nkaambo nzi musimbi ncayelanya lukanda lwakwe lusiya a “zilao zyaba-Kedari”? Boya bwampongo bwakali kubelesyegwa kupanga zisani, alimwi bwakali kubelesyegwa muzintu zinji. (Myeelwe 31:20) Mucikozyanyo, zisani “zyaboya bwampongo” zyakali kubelesyegwa kupanga “itente ipati lyakuvumbilizya itente lyabukalo.” (Kulonga 26:7) Mbubonya mbuli matente aama Arabu mazuba aano, matente aa Kedari cilibonya kuti akabambizyigwa aboya bwampongo busiya.

1:15—Ino mweembezi mulombe waamba nzi naamba kuti: “Uli ameso aali mbuli inziba”? Mweembezi mulombe waamba kuti meso aamusimbi wakwe mmabotu, alimwi alatuba mbuli aanziba.

2:7; 3:5—Nkaambo nzi bamakaintu bamumunzi ncobaambilwa kukonka “amunsya zyamusokwe”? Banamunsya balizyibidwe akaambo kabubotu bwabo. Aboobo, musimbi muna Sulamiwe wakalailila bana bamakaintu bamumunzi kuti bakonkezye kwiinda muzintu zyoonse zibotu kuti tabako kusola kubusya luyando muli nguwe.

Ziiyo Kulindiswe:

1:2; 2:6. Ikutondezya luyando munzila zili kabotu kulakonzya kweelela muciindi cakweebana. Nokuba boobo, basikukwatana beelede kubona kuti majwi aaya ncitondezyo caluyando lwini-lwini ikutali luyando lwakuupa-upa ameso buyo lukonzya kupa kutalilemeka kwiinda mukoonana.—Ba-Galatiya 5:19.

1:6; 2:10-15. Banyinandumi musimbi muna Sulamiwe tiibakamuzumizya mucizyi wabo kuunka ambabo kubusena kutako bantu kumalundu ikutali akaambo kakuti tanaakali kulilemeka naa tanaakajisi muzeezo mubotu pe. Muciindi caboobo, bakabweza ntaamo ziyandika kumucingilila kubukkale bukonzya kupa kuti asunkwe. Iciiyo kuli baabo ibayanda kukwatana ncakuti, beelede kweeleba kukkalila mumasena mutako bantu.

2:1-3, 8, 9. Nokuba kuti wakali mubotu, musimbi muna Sulamiwe cakulicesya wakalibona kuba “iduba lya-Saroni impana yakukuti.” Akaambo kabubotu bwakwe akusyomeka kwakwe kuli Jehova, mweembezi mulombe wakamubona kuba “mbuli musamu wamaapeli akati kamisamu yamusokwe.” Alimwi ino ncinzi ncotunga twaamba kujatikizya nguwe? Akaambo kakuti wakali mubotu mulombe, wakali kumukozyanisya ‘anamunsya.’ Alimwi kweelede kuti wakali muntu wakali kuyanda zyakumuuya alimwi iwakali kuyoowa Jehova. Waamba kuti, “mbuli musamu wamaapeli [uujisi cimvwiide amicelo] akati kamisamu yamusokwe, mbwabede uuyandika wangu akati kabalombenyina.” Sena lusyomo akuyoowa Leza tabuli bube bubotu mbomuyandika kulanga-langa kumuntu ngomuyanda kukwatana limwi?

2:7; 3:5. Musimbi kunyina naakamuyanda Solomoni. Alimwi wakalailila basimbi bamumunzi kuti batasoli kubusya luyando muli nguwe kumuntu uli woonse kuleka buyo kumweembezi mulombe. Tacikonzyeki naa tacili kabotu kuyanda muntu uli woonse. Munakristo uuyanda kukwata naa kukwatwa, weelede kukwata naa kukwatwa buyo amubelesi wa Jehova uusyomeka.—1 Ba-Korinto 7:39.

“NKAAMBONZI NOMUYANDA KWEEBELA MUSIMBI MU-SULAMIWE?”

(Lwiimbo lwa-Solomoni 3:6–8:4)

Cintu cimwi “[ci]zwa kunkanda, cili mbuli musumpululu wabusi.” (Lwiimbo Lwa-Solomoni 3:6) Ino ncinzi bamakaintu baku Jerusalemu ncobabona nobaunka kwaakubona musumpululu wabusi? Amubone, Solomoni abasikugwasyilizya bakwe bajokela kumunzi! Alimwi mwami weetelezya musimbi muna Sulamiwe.

Mweembezi mulombe watobela alimwi wajana nzila mbwanga wamubona musimbi. Mbwaamusyomezya zyaluyando lwakwe, watondezya makanze aakwe aakuzwa mumunzi kati: “Mane bukace, acenzule cikamwaike, njiinke kucilundu camuunde wamuro, akutulundulundu twatununkilizyo.” Wamutamba mweembezi kuti, “aboole kumuunda wakwe, alye micelo mibotu iili mulinguwo.” Waingula kuti: “Ndasika kumuunda wangu, O mucizi wangu. Nabwinga wangu.” Bamakaintu baku Jerusalemu babaambila kuti: “Amulye, nobeenzuma, akunywa. Amunywisye, nomuyandana.”—Lwiimbo lwa-Solomoni 4:6, 16; 5:1.

Naakamana kubaambila ciloto bamakaintu, musimbi muna Sulamiwe wakati: “Luyando lwandijaya.” Babuzya kuti: “Muyandwa wako ulainda buti bayandwi bamwi?” Waingula wati: “Muyandwi wangu ulabalangala akukwizima. Mubotu kwiinda zyuulu zili ikumi.” (Lwiimbo lwa-Solomoni 5:2-10) Solomoni naamulumbaizya kapati, cakulicesya waingula kuti: “Nkaambonzi nomuyanda kweebela musimbi mu-Sulamiwe?” (Lwiimbo lwa-Solomoni 6:4-13) Eeci mwami wakacibona kuba coolwe cakutondezya luyando lwakwe, aboobo wamoongelezya azintu zinji. Nokuba boobo, imusimbi waima nji kuluyando ndwajisi kumweembezi mulombe. Mpoonya Solomoni wamuleka waunka kuŋanda.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

4:1; 6:5—Nkaambo nzi masusu aamusimbi ncaayelanizyigwa aboya “bwampongo”? Kweelanizyigwa kutondezya kuti masusu aakwe akali manji alimwi akali kusiya mbi mbuli boya bwampongo.

4:11—Ncinzi cilibedelede kujatikizya ‘milomo iilosya buci bwamucimbulwe’ yamuna Sulamiwe alimwi ‘abuci amalili zili mululimi lwakwe’? Kambulwe kalainda kubota kwiinda buci buungwa muwo. Cikozyanyo eeci amuzeezo wakuti buci amukupa zyakali alulimi lwamusimbi, cikankaizya bubotu bwamajwi aambwa amuna Sulamiwe.

5:12—Ino muzeezo nzi uuliko mumajwi aakuti, “meso aakwe ali mbuli inziba kumbali lyatulonga twamaanzi. Alasamba mumalili”? Imusimbi waamba kujatikizya meso aakwe mabotu. Ambweni cakweema weelanya ameso aakwe aajisi mboni iisiya alimwi aatuba kunziba iijisi mubala wamulota iisamba mumukupa.

5:14, 15—Nkaambo nzi maanza amweembezi amaulu ncaapandululwa munzila iili boobu? Imusimbi cilibonya kuti waamba minwe yamweembezi kuti ili mbuli misako yangolida alimwi amala aakwe mbuli ibbwe lyaberulo. Wakeelanya maulu aakwe ku “misumpululu yamabweluuma” nkaambo mmayumu alimwi mabotu.

6:4,—Nkaambo nzi musimbi ncakozyanisyigwa a Tiriza? Munzi ooyu waku Kanana wakazundwa a Joshua, alimwi nocakainda ciindi ca Solomoni, wakaba munzi mupati wabwami bwamisyobo iili kkumi ya Israyeli. (Joshua 12:7, 24; 1 Bami 16:5, 6, 8, 15) Ibbuku limwi lyaamba kuti: “Kulibonya kuti munzi weelede kuti wakali mubotu kapati, calo cakapa kuti waambwe boobu.”

6:13—Ino “kuzyana kwaku-Mahanaimu” ncinzi? Munzi uujisi zina eelyo wakali kujwe kwa Mulonga wa Jordano afwaafwi akkuti lya Jaboki. (Matalikilo 32:2, 22; 2 Samuele 2:29) “Kuzyana kwaku-Mahanaimu” kulakonzya kwaamba cizyano cimwi cicitwa mumunzi oomo nokuli pobwe.

7:4—Nkaambo nzi Solomoni ncaakakozyanya insingo ya musimbi muna Sulamiwe ku “ŋanda indamfu”? Kusaanguna musimbi wakalumbaizyigwa boobu: “Insingo yako ili mbuli iŋanda indamfu ya-Davida.” (Lwiimbo Lwa-Solomoni 4:4) Iŋanda ndamfwu ileebeka. Solomoni wabotelwa akubota akukwizingana kwansingo yamusimbi.

Ziiyo Kulindiswe:

4:1-7. Kwiinda mukutazumina koongelezyegwa a Solomoni, muna Sulamiwe nokuba kuti talondokede watondezya kuti ulasyomeka. Kulilemeka kwakwe kwakapa kuti abote kapati. Mboceelede kuba oobo ku Banakristo bamakaintu.

4:12. Mbuli muunda mubotu uuyakilidwe uukonzya buyo kwiindwa kumulyango, musimbi muna Sulamiwe wakatondezya buyo luyando lwakwe kumusankwa wakeelede kuba mulumi wakwe kumbele. Elo ncikozyanyo cibotu ku Banakristo bamakaintu abasankwa batakwetwe naa kukwata!

“MABANGABANGA AA-JEHOVA”

(Lwiimbo lwa-Solomoni 8:5-14)

“Nguni oyo uuzwa kunkanda, uulifunkizya amuyandwe wakwe?” babuzya banyinandumi musimbi muna Sulamiwe nobamubona kajoka kuŋanda. Ciindi cimwi kumatalikilo, umwi wabo wakalaambide kuti: “Na mbulambo, tuyooyaka alinguwe lubaya lwansiliva. Pele na ncitendele, tulamusinkila azisamu zyakedari.” Lino akaambo kakuti luyando lwamu Sulamiwe lwatondezyegwa kuti ndwabwini, waamba kuti: “Ndakali bulambo, ankolo zyangu zyakali mbuli maanda malamfu. Aboobo mumeso aakwe. Ndakali mbuli sikuleta luumuno.”—Lwiimbo lwa-Solomon 8:5, 9, 10.

Luyando lwini-lwini caamba kuti “mabangabanga aa-Jehova.” Nkaambo nzi? Nkaambo luyando luli boobu luzwa kuli Jehova. Ngonguwe wakatupa kuti katuba aluyando. Mabangabanga aatazimiki. Lwiimbo lwa Solomoni cakweelela lutondezya kuti luyando akati kamusankwa amukaintu lulakonzya kuba “luyumu mbuli lufu.”—Lwiimbo lwa-Solomoni 8:6.

Alimwi Lwiimbo lwa Solomoni lutaliboteli lulatutondezya luyando luli akati ka Jesu Kristo alimwi abaswaaninyina bakujulu nkokuti “nabwiinga.” (Ciyubunuzyo 21:2, 9) Luyando ndwajisi Jesu kuli Banakristo bananike lulainda luyando luli loonse lukonzya kuba akati kamusankwa amukaintu. Aaba banabwiinga tabazungaani kukusyomeka kwabo. Jesu caluyando wakaaba buumi bwakwe akwalo ku “mbelele zimwi.” (Johane 10:16) Aboobo, bakombi boonse bakasimpe balakonzya kutobela cikozyanyo camuna Sulamiwe caluyando lutazungaani akusyomeka.

[Cifwanikiso icili apeeji 16]

Ino Lwiimbo Lwa-Solomoni lutwiisya kulanga nzi mumuntu ngomuyanda kukwatana limwi?