Skip to content

Skip to table of contents

Munyika Tamuko Bululami

Munyika Tamuko Bululami

Munyika Tamuko Bululami

HENA mulazumina kuti tukkala munyika mutako bululami? Cakutadooneka mulazumina. Ikaambo nkakuti, kufwumbwa zipego zyesu, alimwi kufwumbwa mbotukonzya kusala camaano mubuumi bwesu, taku cizwa, nkokuti tatujani lubono, tatuzwidilili, alimwi taku cakulya ncotujana. Ikanji ciba mbuli cakaamba Mwami musongo Solomoni wansiku kuti: “Teensi basongo bajana zyakulya, teensi bacenjede bavuba imbono, teensi basimaanu bafwidwa luzyalo, pe.” Nkaambo nzi? Solomoni ulazumanana kwaamba ulati: “Boonse buyo balasikilwa ziindi.”—Mukambausi 9:11.

‘Ziindi Zibi Nozyisika Cakutayeeyelwa’

‘Kusikilwa ziindi,’ ikanji caamba kuti nkuba mubusena butali kabotu aciindi citali kabotu, alimwi ooku ikanji kulanyonganya makanze eesu ngotwakakkalila ansi. Kweelana akwaamba kwa Solomoni, tuli ‘mbuli nswi mbozijatwa mukanyandi kazambaila, abayuni mbobacegwa mukakole, ziindi zibi nozyisika cakutayeeyelwa.’ (Mukambausi 9:12, BT) Mucikozyanyo, tuulunzuma twabantu balabeleka canguzu mumyuunda kutegwa mikwasyi yabo ijane cakulya, pele cakutayeeyelwa nkujana bali ‘muziindi zibi,’ imvwula yaleka kuwa eelyo zisyango zilayuma.

Bamwi balasola kugwasya, pele kugwasya bali ‘muziindi zibi’ nkobacita ikanji kulibonya kuti takucitwi kabotu. Mucikozyanyo, kweelana akakamu kamwi kagwasya kapati mukulwana nzala, umwi mwaka caino-ino, kakati, “zisi zyoonse zyamu Afulika zyakapegwa buyo mali masyoonto kapati nkaambo manji akaabwa kunkondo iilwanwa Kujwe.” Hena ooku kwakaba kucita kabotu kuzisi zivwubide ikupa mali manji aakubelesya mukulwana nkondo mucisi comwe, tweelanya ayaayo ngobakapa muzisi zyoonse zyamu Afulika kumana penzi lyanzala alo aanjila mumali akabelesyegwa mukulwana nkondo ziindi zitaleli kuli zyosanwe? Hena cili kabotu kuti bamwi balinotede, kakuli 25 pesenti yabantu munyika mbacete citaambiki, naa kuti bana basika kutuulunzuma tuli mbotubede balafwa amwaka kumalwazi aakonzya kukwabililwa? Tacili kabotu naaceya!

Tazyili buyo ‘ziindi zibi’ zijatikizyidwe, ‘mapenzi naacitika cakutayeeyelwa.’ Zintu zicitika nzyotutakonzyi kuleya azyalo zilabujatikizya buumi bwesu kumakani aazintu zitucitikila zitali kabotu. Aaya masimpe twalanga cakacitika ku Beslan, Alania, kumamanino aamupeyo mumwaka wa 2004. Myaanda yabantu bunji bwabo bakali bana mubuzuba bwakusoka kusika acikolo, bakajaigwa munkondo yalunya yakali kulwanwa akati kazyigwebenga abasikalumamba. Masimpe, ooyo wakafwutuka muntenda eeyi, cakali kuya buyo mucoolwe. Pele cipati cakapa kuti kube ‘ziindi zibi’ nkuzwangana kwabantu.

Hena Lyoonse Cina Kuli Boobu?

Bantu bamwi ikwaamba kutalulama kuliko, balati: “Pele oobu mbombubo buumi mbobubede. Mbokwakabede kaindi alimwi kuna kuli boobu lyoonse.” Kweelana akuyeeya kwabo balati, ibajisi nguzu bani kubadyaaminina batako nguzu lyoonse, abalo bavwubi bani kubalida masuku amutwe bacete. Balo bayeeya kuti eezyi kubikkilizya ‘aziindi zibi’ zina kutunyonganya kufwumbwa buyo kuti katucipona.

Hena masimpe oobu mboceelede kuba? Hena kuli niciya kukonzyeka kuli baabo bayeeya cabusongo kukonzya kutebula kweelana azyeezyo nzyobakali kuyeeya kweelana akubeleka kwabo kwanguzu? Hena muntu ulakonzya kuleta kucinca kukkalilila munyika eeyi mutako bululami? Amubone cibalo ciccilila mbocaamba kumakani aaya.

Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 3]

Zifwanikiso izya MAXIM MARMUR/AFP/Getty