Skip to content

Skip to table of contents

Ino Mbuti Mbomunga Mali Mwaalanga Munzila Yeelede?

Ino Mbuti Mbomunga Mali Mwaalanga Munzila Yeelede?

Ino Mbuti Mbomunga Mali Mwaalanga Munzila Yeelede?

Ikuyanda mali alimwi akulombozya kubaa mpasya tazili zintu zyeenzu pe; alimwi Bbaibbele talyuumwine buyo pe aamakani aya mbuli kuti ncilengwa catalika caino-ino aawa. Nzintu zyakaindi kapati. Mu Mulawo wa Musa, Leza wakalailila bana Israyeli kuti: “Uteemuzyi iŋanda yamweenzinyokwe; . . . neciba cintu cili buyani ncajisi.”—Kulonga 20:17.

IKUYANDA mali alimwi ampasya kwakalidumide kuciindi ca Jesu. Amubone makani aya mumubandi wa Jesu amwaalumi mwana-mwana “uuvubide lubono lunjilunji.” “Jesu . . . wakamwaambila kuti, Mpocili cintu comwe ncobula, koya ukauzye zyoonse nzyojisi, ukape bacete, noyoojana lubono kujulu, alimwi uboole undicilile. Pele naakamvwa obo wakausa kapati, nkaambo wakali muntu uuvubide lubono lunjilunji.”—Luka 18:18-23.

Ikwaalanga Munzila Yeelede Mali

Pele inga kwaba kulubizya kuyeeya kuti, Ibbaibbele lilakasya kubaa mali buya kwaagama naa milimo yangawo iili yoonse. Ibbaibbele litondezya kuti mali alakwabilila kapati kubucete amapenzi aaboola akaambo kambubo, alimwi alabagwasya bantu kujana nzyobayandika. Imwami Solomoni wakalemba kuti: “Busongo bulatabilila mbubonya mbuli mali mbwaatabilila.” Alimwi wakati: “Cilyo cilacitwa kukusekelela, awaini ulabotya buumi, nkabela mali ngaacita zyoonse.”—Mukambausi 7:12; 10:19.

Ikwaabelesya munzila yeelede mali kulazuminwaa Leza. Mucikozyanyo, Jesu wakaamba kuti: “Kamulicitila beenzinyoko kulubono lwakutalulama.” (Luka 16:9) Eeci cilabikkilizyaa kusanga mali kujatikizya kuyaambele kwabukombi bwakasimpe bwa Leza, nkaambo mubwini tweelede kuyandisya kuti Leza kali ngo Mulongweesu. Solomoni kumugama, wakacitobela cikozyanyo cawisi Davida, wakasanga mali manji azintu zimwi zyakali kuyandika kujatikizya kuyakwa kwatempele lya Jehova. Akumwi kulailila kupedwe Banakristo kujatikizya kupa zintu zyakumubili kugwasya baabo babulide. Imwaapostolo Paulo wakaamba kuti: “Amwaabile basalali bacete.” Alimwi wakayungizya akwaamba kuti: “Amusamausye beenzu.” (Ba-Roma 12:13) Eeci kanjikanji cijatikizya kubelesya mali. Pele ino mbuti kujatikizya kuyandisya mali?

‘Ikuyandisya Insiliva’

Paulo wakaakanana kapati makani aa “kuyandisya lubono”—naa kwaamba cacigaminina, “ikuyandisya insiliva”—naakali kulembela Munakristonyina mukubusi Timoteo. Malailile aa Paulo alajanika mubbuku lya 1 Timoteo 6:6-19. Wakakanana aa “kuyandisya lubono” kuba kaambo kapati kamubandi naakali kulanga-langa zintu zyakumubili. Inga cabota kwaayiya kabotu-kabotu makani aa Paulo aakasololelwaa muuya, akaambo kakubikkila maanu kapati kaciinga cabantu sunu nkocijisi aamali. Ikulanga-langa kuli boobu mubwini kulayandika kapati nkaambo kuyubununa inzila mbotukonzya “[ku]jatisya buumi bwinibwini.”

Paulo ucenjezya kuti: “Kuyandisya lubono ngomuyanda wabubi boonse, eno nkaambo kakuluyandisya bamwi ncobaleela kulusyomo, elyo zyabajaya insoni zinjizinji.” (1 Timoteo 6:10) Oolu lugwalo talwaambi kuti mali kwaagama buya mmabi—naaba magwalo aambi taambi boobu pe. Alimwi mwaapostolo taambi kuti mali ngaajisi lubazu lupati “[l]wabubi boonse” naa kuti mali ngaatalisya mapenzi oonse. Pele kuyandisisya mali kulakonzya kuba matalikilo—nokuba kuti taali ngamatalikilo alikke—aamicito isiyene-siyene ‘yabubi boonse.’

Amubutantamuke Bulyatu

Imakani aakuti mali kwaagama buya kunyina naakasyidwe mu Magwalo takweelede kucesya kucenjezya kwa Paulo. Ibanakristo batalika kuyandisisya mali bali muntenda yamapenzi aasiyene-siyene, ipenzi lipati kwiinda woonse njiyeeyo iyakuleya kunzila yalusyomo. Ibwini oobo bulakankaizyigwa kapati ancaakaamba Paulo ku Banakristo baku Kolose kuti: “Nkaambo kaako muleelede kufwidwa zizo zyanu zyaansi. Amuleke . . . zisusi zibi akulikumbuzya (ncintu comwe akukomba mituni).” (Ba-Kolose 3:5) Ino mbuti kulikumbuzya, bulyatu naa “kuyandisisya lubono” mbokweelene akukomba mituni? Sena eci caamba kuti cililubide kuyanda kubaa ŋanda mpati, mootokala mupya naa mulimo uuvwolwa mali manji? Peepe, kunyina akati kazintu ezi cilubide lwancico buya kucigama. Imubuzyo ngwakuti: Ino ncinzi cipa muntu kuyanda kubaa cimwi akati kazintu eezi, alimwi sena zilayandika ncobeni?

Ikwiimpana akati kakuyanda zintu munzila iili kabotu alimwi abulyatu kulakonzya kukozyanisyigwaa kwiimpana akati kamulilo musyoonto uukonzya kujikilwa cakulya alimwi abbibi lyamulilo lyuumpa syokwe. Ikuyanda zintu munzila yeelede kulakonzya kugwasya. Kutukulwaizya kubeleka alimwi akuba bankutwe. Ibbuku lya Tusimpi 16:26 lyaamba kuti: “Kusukama kwasimilimo kulamubelesya; nkaambo mulomo wakwe ulamukakatizya.” Pele bulyatu mbubi alimwi bulanyonyoona. Nkulombozya kwakutalyeendelezya.

Ikulyeendelezya mukuyanda mali ndepenzi lipati. Sena mali ngotujana naa zintu zyakumubili ziyooba bazike bakutubelekela kucita zintu nzyotuyanda, naa sena zintu nzyotuyanda ziyootucitya kuba bazike kumali? Nkekaambo kaako Paulo ncaambila kuti kuba ‘sikulikumbuzya ncintu comwe buyo akukomba mituni.’ (Ba-Efeso 5:5) Kuba mulyatu kucintu cimwi mubwini caamba kuzumina kweendelezegwa ancico—mpoonya kumamanino tucicita kubaa bwami, ikuba leza wesu naa cintu ncotubelekela lyoonse. Mukwiimpana, Leza ulazumanana kutukulwaizya kuti: “Utabi amizimu imbi kunembo lyangu.”—Kulonga 20:3.

Alimwi ikuba balyatu citondezya kuti tatusyomi kuti Leza uyoozuzikizya cisyomezyo cakwe cakutwaabila eezyo nzyotubulide. (Matayo 6:33) Aboobo, ibulyatu bweelene buyo akuleya kuzwa kuli Leza. Munzila eyi inga twati ncimwi buyo ‘akukomba mituni.’ Anu Paulo ncaakabacenjezyela kabotu-kabotu kujatikizya bulyatu!

Jesu awalo wakapa kucenjezya kugaminina kujatikizya bulyatu. Wakatulailila kweeleba kulombozya zintu nzyotutajisi ategwa: “Amucenjele, amulilesye kukulikumbuzya koonse, nkaambo buumi bwamuntu tabuzwi kukuvuba kwazintu nzyajisi.” (Luka 12:15) Kweelanaa cibalo eci alimwi acikozyanyo citobela Jesu ncaakapa, bulyatu buyeeme akuyeeya kwabufwubafwuba kwakuti iciyandika kapati mubuumi bwabantu nkuvwula kwazintu nzyajisi muntu. Alakonzya kuba mali, cuuno ncajisi mubweendelezi, inguzu naa zintu zimwi zikozyenye. Tacikatazyi kuba mulyatu kucintu cili coonse cikonzya kujanwa. Tulakonzya kuyeeya kuti, ikubaa cintu eeco kulakonzya kutupa kukkomana. Pele kweelanaa Bbaibbele alimwi azyacitikila bantu, alikke Leza nguukonzya—alimwi nguyootupa zintu nzyotubulide ncobeni, kweelanaa mbwaakaambila basikumutobela bakwe Jesu.—Luka 12:22-31.

Ciinga cabantu sunu cijisi bubi kapati akubikkila maanu kukuula alimwi akuuzya zintu, cazwidilila kapati mukukulwaizya muuya wabulyatu. Ibantu banji bajatikizigwa munzila zitalibonyi kabotu kumatalikilo, pele zili anguzu kapati batalika kuyeeya kuti kufwumbwa zintu nzyobajisi nzisyoonto kapati. Bayanda zintu zinji, zipati alimwi zibotu. Nokuba kuti tatulangili kucinca bukkale bwabantu mbotukkede limwi, ino mbuti lwesu kutugama buya mbotukonzya kuceeleba cilengwa eci?

Kukkomanaa Zintu Nzyotujisi Mukwiimpanaa Bulyatu

Paulo upa kaambo kambi kaimpene abulyatu, nkokuti ikukkomanaa zintu nzyotujisi. Waamba kuti: “Kufumbwa twanoojisi cakulya acakulivumba, nciconya eco mbubo ncinji.” (1 Timoteo 6:8) Ibupanduluzi obu bwazintu zyoonse nzyotuyandika ncobeni—“cakulya acakulivumba”—bulakonzya kulimvwisya kubula luzibo. Bantu banji balabotelwa kweebela mapulogilamu aacipekupeku alo basikulangilila nkobabona bantu basekelela kabakkala mumaanda mabotu. Eeyi taili njenzila yakujana lukkomano pe.

Masimpe, babelesi ba Leza tabeelede kupona mubucete bwakuliyandila. (Tusimpi 30:8, 9) Nokuba boobo, Paulo ulatuyeezya bucete ncobwaamba mubwini: kubula cakulya, zyakusama alimwi akwakoona ikweelede muntu nkwakonzya kuponena kubusena kwakkala. Kulubazu lumbi, ikuti katujisi zintu eezyo, tulijisi kaambo kabotu kakukkomana.

Sena Paulo wakalisinizizye kujatikizya bupanduluzi obo bwakukkomanaa zintu eezi? Sena mubwini cilakonzeka kukkomanaa zintu buyo ezi ziyandika—cakulya, zyakusama alimwi aakoona? Paulo weelede kuzyiba. Wakalijisi lubono alimwi azyoolwe zyakubaa cuuno caatala muciinga caba Juda alimwi acakuba sicisi muna Roma. (Incito 22:28; 23:6; Ba-Filipi 3:5) Paulo alimwi wakajanika mubuyumuyumu bupati mumulimo wakwe wabumisyinali. (2 Ba-Korinto 11:23-28) Kwiinda muli zyoonse ezi, wakaiya nzila yakujana lukkomano. Ino ninzila nzi eeyo?

“Ndiiyide Kupona Kabotu”

Mulugwalo lwakwe lumwi, Paulo wakapandulula kuti: “Ndikuzi kulifwiinsya, ndikuzi kulivubya. Koonse koonse amuziyanza zyoonse ndiiyide kupona kabotu, nimuba mukukuta nimuba mukufwa inzala, nimuba mukulivubya nimuba mukulitengwaanya.” (Ba-Filipi 4:12) Paulo ulimvwisya kubaa lusyomo alimwi abulangizi kapati! Cilakonzya kuba cuuba-uba kuyeeyela kuti buumi bwakwe bwakali bubotu naakalemba majwi ayo, pele tabuli boobo pe. Wakali muntolongo mu Roma!—Ba-Filipi 1:12-14.

Ikuti naa kaambo aka ikapa kuyeeyesya kabikkilwa maanu kapati, icibalo eci cipa mulumbe mupati kujatikizya kaambo kakukkomana kutali buyo azintu zyakumubili nzyotujisi, pele alimwi abukkale. Lubono lunji naa makatazyo zilakonzya kutusunka kujatikizya zintu nzyotuyanda kusaanguna. Paulo wakakanana kujatikizya zintu zyakumuuya zyakamupa kuti kakkomene, tacikwe makani abukkale bwakumubili mbwaakajisi, walo waamba kuti: “Zintu zyoonse buyo ndazikonzya nkaambo kanguzu nzimpedwe kuli-Kristo.” (Ba-Filipi 4:13) Muciindi cakusyoma muzintu zyakwe zyakumubili, zibe zinji naa zisyoonto naa kubukkale bwakwe, bube bubotu naa bubi, Paulo wakasyoma Leza kuti nguwakali kukonzya kumupa eezyo nzyaakali kuyanda. Aboobo wakakkomanaa zintu nzyaakajisi.

Citondezyo ca Paulo cakali kuyandika kapati kwaambisya kuli Timoteo. Imwaapostolo wakakulwaizya mukubusi oyo kusaanguna kutobela bukkale bwakukomba alimwi akubaa cilongwe cibotu a Leza ikwiinda buvwubi. Paulo wakaamba kuti: “Pele yebo, omuntu wa-Leza, kozicija zintu ezi zili boobu. Kogamine kutobela bululami, akukomba, alusyomo, aluyandano, alukakatilo, alulibombyo.” (1 Timoteo 6:11) Aayo majwi alakonzya akagamikidwe buyo kuli Timoteo, pele alabeleka kumuntu woonse uuyanda kulemeka Leza alimwi akubaa buumi bwalukkomano.

Timoteo wakeelede kubucenjelela bulyatu mbubwenya Munakristo uuli woonse mbwayelede kucita. Cilibonya kuti, kwakali basyomi bakavwubide kapati mumbungano yaku Efeso, ooko nkwakabede eelyo Paulo naakamulembela. (1 Timoteo 1:3) Paulo wakaletede makani mabotu kujatikizya Kristo akusandula bantu banji kubusena oobu bwakadumide kapati kumakani aakuzwidilila kapati mumakwebo. Kakunyinaa kudooneka, ibanji akati kabaaba bakali bantu bavwubi, mbubonya mbokubede kuli bamwi mubungano ya Bunakristo sunu.

Aboobo akaambo kanjiisyo iijanika kuli 1 Timoteo 6:6-10 imubuzyo uubuka kapati, ngwakuti: Ncinzi bantu bajisi lubono lunji ncobakonzya kucita ikuti kabayanda kulemeka Leza? Paulo waamba kuti beelede kutalikaa kulingula mbobazilanga zintu. Mali alakonzya kubakulwaizya kubaa cilengwa cakulimvwa kuba bakwabilidwe. Paulo waamba kuti: “Kolailila boonse abo bavubide ecino ciindi, kuti batalinuniki nokuba kusyoma buvubi butasyomeki, pele kusyoma Leza uutufonkweda zintu zyoonse kuti katunga katuligwasya nzizyo.” (1 Timoteo 6:17) Bantu bavwubi beelede kwiiya kutasyoma buyo mali aabo; beelede kusyoma Leza, ikuzwa buvwubi boonse.

Pele kulingula mbotuzilanga zintu nkabeela buyo kasyoonto kagwasya kuzwidilila. Kumamanino, Banakristo bavwubi beelede kwiiya kulubelesya kabotu lubono lwabo. Paulo ulailila kuti: ‘Amucite milimo iiluzi, amube bavwubi mukumana milimo mibotu, kamufwamba kupa akwaabilana abeenzinyoko.’—1 Timoteo 6:18.

“Buumi Bwinibwini”

Ikaambo kapati mululayo lwa Paulo nkakuti, tweelede kuliyeezya impindu zisyoonto mozigwasya zintu zyakumubili. Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Imbono zyamuntu muvubi ngumunzi wakwe muyumu; zili mbuli bulambo bulamfu bwakumuvuna.” (Tusimpi 18:11) Camasimpe, ilukwabililo lupegwaa buvwubi kumamanino kujanika kuti ndwakuyeeyela buyo alimwi lulacenga. Cililubide kapati kusyoma mbubo mubuumi bwesu muciindi cakubikkila maanu kukusolekesya kuzuminwaa Leza.

Ikutasyomeka kwabuvwubi bwakumubili kupa kuti lubono cibe cintu ncotuteelede kusyoma. Bulangizi bwini-bwini bweelede kabuyeeme kucintu cimwi ciyumu, cilaampindu alimwi citamani. Bulangizi bwa Bunakristo buyeeme aa Mulengi wesu, Jehova Leza alimwi aacisyomezyo cakwe cabuumi butamani. Mbwaanga mmasimpe kuti mali taakonzyi kupa muntu kujana lukkomano, ciliindide caboola kukumugwasya kujana lufwutuko. Lulikke lusyomo lwesu muli Leza ndolukonzya kutupa kujana bulangizi buli boobo.

Aboobo kunyina makani naa tuli bavwubi naa bacete, atupone buumi buyootupa kuba “bavubi kuli-Leza.” (Luka 12:21) Kunyina cintu cimbi ciyandika kapati mbuli kubaa bukkale ibukkomaninwaa Mulengi. Kusoleka kwesu koonse kukubamba cilongwe cesu kupa kuti ‘tuliyobweda intalisyo imbotu yaciindi ciza, kuti tujatisye buumi bwini-bwini.’—1 Timoteo 6:19.

[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Paulo wakayiya kukkomanaa zintu nzyaakajisi

[Zifwanikiso izili apeeji 8]

Tulakonzya kukkomanaa zintu nzyotujisi