Skip to content

Skip to table of contents

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi

Amulibikkile Maanu Jwi lya Leza Lyabusinsimi

“Twakasimpikizigwa lusinizyo lwamajwi aabasinsimi. Ayo majwi mulabotya na mwateya matwi kulingao.”—2 PETRO 1:19.

1, 2. Ncikozyanyo nzi camesiya wakubeja ncomunga mwaluula?

KWAMYAANDA yamyaka bamesiya bakubeja basoleka kusinsima zyakumbele. Mumwaanda wamyaka wasanu C.E., imwaalumi umwi wakali kuliita kuti ngu Musa wakazula bama Juda kunsumbu ya Krete kuti nguwakali mesiya akuti ngowakali kuyoobafwutula kukudyaaminininwa. Nobwakasika buzuba mbobakabikkide kuti mbwalwaanguluko bakamutobela kubusena bumwi bwakali alamfwu kapati ibwakali kumbali a Lwizi lwa Mediterranean. Wakabaambila kuti bakeelede buyo kuliwaala mulwizi elyo meenda akali kuyooandaana. Ibunji bwabaabo ibakazumina kuliwaala mumaanzi bakanyikila alimwi oyo mesiya wakubeja taakabonwa limbi pe, wakazita.

2 Mumwaanda wamyaka wa 12, aumwi “mesiya” wakaboola ku Yemen. Silutwe wabukombi naa mweendelezi wakamwaambila kuti ape citondezyo icisinizya kuti ngu mesiya. Oyu “mesiya” wakaambila silutwe oyo kuti amukosole mutwe. Wakasinsima kuti ikubusigwa kwakwe kwampoonya-mpoonya ncecakali kunooba citondezyo. Oyu silutwe wakazumina kucita boobo elyo ayo ngaakali mamanino “aamesiya” oyo.

3. Ino Mesiya mwini-mwini nguni, alimwi ino mulimo wakwe wakatondezya nzi?

3 Bamesiya bakubeja abusinsimi bwabo bwaalilwa ceetezya, pele ikubikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi kunyina nokutyompya pe. Mesiya mwini-mwini, Jesu Kristo wakazuzikizya businsimi bwa Bbaibbele bunji. Mucikozyanyo, kazubulula businsimi bwa Isaya, imulembi wa Makani Mabotu Matayo wakalemba kuti: “Cisi ca-Zabuloni acisi ca-Nafatali, inzila yalwizi, mutala lya-Jordano, Galilaya wabamasi, bantu ibakede mumudima balibwene bbalabala, abalo ibakede munyika yalufu, amucimvule calo, balipasukidwe mumuni. Kuzwa kuciindi eco Jesu wakatalika kukambauka, wakati, Amweempwe, nkaambo Bwami bwakujulu buli afwiifwi.” (Matayo 4:15-17; Isaya 9:1, 2) Jesu nguwakali “bbalabala” eelyo, alimwi mulimo wakwe wakatondezya kuti nguwakali Musinsimi ngwaakasinsima Musa. Abo ibakali kunookaka kumuteelela Jesu bakali kunoonyonyoonwa.—Deuteronomo. 18:18, 19; Incito 3:22, 23.

4. Ino Jesu wakalizuzikizya buti bbuku lya Isaya 53:12?

4 Alimwi Jesu wakazuzikizya majwi aabusinsimi aakuli Isaya 53:12 aakuti: “Wakazumina akutula buumi bwakwe, wakabalwa antoomwe abasikusotoka mulao, wakatola zibi zyabantu banji, akukombela basimilandu.” Mbwaanga wakalizi kuti wakeelede kwaaba buumi bwakwe bwabuntunsi kuba cituuzyo, Jesu wakayumya-yumya lusyomo lwabasikwiiya bakwe. (Marko 10:45) Wakacicita eci munzila iilibedelede kwiinda mukusanduka.

Ikusanduka Kuyumya Lusyomo

5. Mumajwi aanu nobeni, ino inga mwakupandulula buti kusanduka?

5 Ikusanduka ooku kwakali kwiiminina ziyoocitika kumbele. Jesu wakati: “Mwana a-Muntu uzooboola mubulemu bwawisi abaangelo bakwe . . . Ncobeni ndamwaambila kuti mpobali bamwi baimvwi awa batakooyoomvwa lufu mane lumwi bakabone Mwana a-Muntu uuboola mu-Bwami bwakwe.” (Matayo 16:27, 28) Sena bamaapostolo bamwi bakamubona ncobeni Jesu kaboola mu Bwami bwakwe? Ibbuku lya Matayo 17:1-7 lyaamba kuti: “Lino naakainda mazuba aali musanu abumwi, Jesu wakabweza Petro a-Jakobo a-Johane munyina, wabatola abalike atala acilundu cilamfu. Nkabela wakasanduka kubusyu bwabo.” Eco cakali kugambya kaka! “Busyu bwakwe bwakabala mbuli izuba, azyakusama zyakwe zyakatuba buu mbuli mumuni. Mpawo kwakababonekela Musa a-Eliya, balabandika awe.” Alimwi “kwakabavumba ikumbi lituba,” alimwi bakamvwa jwi lya Leza mwini kaliti: “Ngooyu mwanaangu uuyandwa ngwinkondelwa, amuswiilile nguwe. Lino basikwiiya nibakamvwa bakavundama ansi, bakayoowa loko. Nkabela Jesu wakeza, wabaampa, waamba wati, Amuvundamuke, mutayoowi.”

6. (a) Nkaambo nzi Jesu ncaakaambila kuti ikusanduka oko cakali cilengaano? (b) Ino kusanduka kwakali kwiiminina zintu nzi zyakumbele?

6 Eci cintu ciyoosya cilangilwa kuti cakacitikila atalaa Mulundu wa Herimoni ooko Jesu abaapostolo abo botatwe nkobakabede busiku boonse. Takudoonekwi pe kuti kusanduka oko kwakacitika masiku calo icakapa kuti kuboneke kapati. Ikaambo kamwi Jesu ncakaambila kuti ncilengaano nkakuti Musa a Eliya ibakafwide kaindi tiibakaliwo ncobeni awo pe. Kristo alikke nguwakaliwo ncobeni. (Matayo 17:8, 9) Ikusanduka oko kukankamanisya kwakapa kuti ba Petro, Jakobo alimwi a Johane babubonene limwi bulemu mbwayoobaa mbubo Jesu mu Bwami. Musa a Eliya bakali kwiiminina bananike basikulelanyinaa Jesu mu Bwami alimwi eci cilengaano cakakankaizya bumboni kujatikizya Bwami bwakwe alimwi abulelo bwakwe bwakumbele.

7. Ino tuzyi buti kuti Petro wakacili kukuyeeya kabotu-kabotu kusanduka?

7 Ikusanduka kwakagwasya kuyumya lusyomo lwabaapostolo abo botatwe balo ibakali kuzoosololela mumbungano ya Bunakristo. Ikumweka kwabusyu bwa Kristo, ikutuba buu kwazyakusama zyakwe alimwi ajwi lya Leza lwakwe lyakaamba kuti Jesu wakali Mwanaakwe uuyandwa walo ngobakeelede kuswiilila—zyoonse eezi zyakazuzikizya mulimo wazyo kabotu-kabotu. Pele baapostolo kunyina muntu ngobakeelede kulwiida cilengaano eco mane lumwi Jesu kabusidwe. Kakwiindide myaka iitandila ku 32, icilengaano eci cakacili cipya mumizeezo ya Petro. Kaluula ncico ambocakali kuyandika, wakalemba kuti: “Nkaambo nitwakamuzibya makani aanguzu zya-Jesu Kristo akuboola kwakwe, teetwakali kutobela zyamankwangwaalizya zicitwa akusongwaalasongwaala kwabantu, pe, nkaambo twakabona bupati bwakwe mumeso esu tubeni. Twakabona naakatambula kuli-Leza Wisi lulemeko abulemu, nkabela wakasikilwa eli ijwi lizwa kubulemu bupati lyakuti, Ngooyu Mwanaangu uuyandwa ngwenkondelwa. Eli ijwi twakalimvwa, lyakazwa kujulu notwakali awe kucilundu cisalala.”—2 Petro 1:16-18.

8. (a) Ikwaambilizya kwa Leza kujatikizya Mwanaakwe kwakakankaizya nzi? (b) Ino kkumbi lyakalibonya mucilengaano lyakali kwiiminina nzi?

8 Icintu cipati lyakali ijwi lya Leza ndyaakaambilizya kati: “Ngooyu Mwanaangu uuyandwa ngwinkondelwa, amuswiilile nguwe.” Ikaambo aka kakankaizya kuti Jesu Mmwami wakabikkwaa Leza mubwami iweelede kuswiililwa azilenge zyoonse. Ikkumbi livwumbilila lyakatondezya kuti ikuzuzikizigwa kwacilengaano eci tiikwakali kuyoolibonyaa meso pe. Kwakali kuyoobonwaa meso aakuteelela kuli baabo ibacibona “citondezyo” cakubako kwa Jesu kutalibonyi mubweendelezi bwa Bwami. (Matayo 24:3) Masimpe ngakuti, ikucenjezya nkwaakacenjezya Jesu kuti batakaambili muntu uli woonse makani aacilengaano eci kusikila mane akabusigwe kuzwa kubafwu kutondezya kuti ikusumpulwa kwakwe alimwi akulemekwa kwakali kuyoocitika kabusidwe kale.

9. Nkaambo nzi kusanduka ncokweelede kuyumya lusyomo lwesu?

9 Naakamana kwaamba makani aakusanduka, Petro wakaamba kuti: “Mbubonya obo mbutwakasimpikizigwa lusinizyo lwamajwi aabasinsimi. Ayo majwi mulabotya na mwateya matwi kulingao, nkaambo ali mbuli ilampi limunika mumudima, mane kusikila kubucedo kumazwido aantanda mumyoyo yanu. Mulizi kale kuti masinsime aamagwalo taakoopandululwa kumuntu omwe, nkaambo teensi luyando lwamuntu lwakaleta businsimi kalekale, pe, pele bantu ba-Leza bakaamba mbobakasungulwa Muuya wa-Leza.” (2 Petro 1:19-21) Ikusanduka kukankaizya kusyomeka kwajwi lya Leza lyabusinsimi. Tweelede kubikkila maanu kujwi elyo akweeleba kutobela “zyamankwangwaalizya” zyalo zinga zyapa kuti tutazuminwi a Leza. Ilusyomo lwesu mujwi lyabusinsimi lweelede kuyumizyigwaa kusanduka akaambo kakuti cilengaano eco icakali kwiiminina bulemu abweendelezi bwa Jesu bwakumbele mu Bwami cazuzikizyigwa kale. Inzya, tulijisi bumboni butakonzyi kukazyigwa bwakuti Kristo nkwali sunu kali Mwami singuzu wakujulu.

Intanda Mbwiizwa

10. Ino nguni wiimininwaa “ntanda” Petro njaakaamba, alimwi ino nkaambo nzi ncomwiingula boobo?

10 Petro wakalemba kuti: “Ayo majwi [aabusinsimi] mulabotya na mwateya matwi kulingao, nkaambo ali mbuli ilampi limunika mumudima, mane kusikila kubucedo kumazwido aantanda.” Ino nguni ngoyiiminina “ntanda” eyo? Ibbala lyakuti “intanda” lijanwa buyo ciindi comwe mu Bbaibbele. Ibbuku lya Ciyubunuzyo 22:16 lyaamba Jesu Kristo kuti ‘nintanda iimwekesya.’ Kuziindi zimwi zyamwaka inyenyeezi ezi nzyezicaalizya kuzwa kujwe. Zilazwa kakusyeede ciindi cisyoonto buyo kuti zuba lipasule, aboobo inga zitondezya bucedo bwabuzuba bupya. Petro wakabelesya bbala lya “ntanda” ikwaamba Jesu kabutambwide kale bweendelezi mu Bwami. Aciindi eco Jesu wakazwida julu lyoonse alimwi anyika yesu ino! Mbwali Ntanda yabu Mesiya, waambilizya buzuba bupya naa ciindi cipya calo cisikila bantu boonse ibamvwa.

11. (a) Nkaambo nzi lugwalo lwa 2 Petro 1:19 ncolutaambi kuti “ntanda” ilazwa mumyoyo yini-yini yabantunsi? (b) Ino lugwalo lwa 2 Petro 1:19 inga mwalupandulula buti?

11 Ibusanduluzi bwama Bbaibbele bunji busumpula muzeezo wakuti imajwi aalembedwe kuli 2 Petro 1:19 aamba moyo wini-wini wamuntu. Imoyo wamuntu mupati ulema buyo magilamu (grams) aali 250 kusikila ku 300. Aboobo, ino Jesu Kristo walo lino uuli ncilenge cabulemu citafwiki kujulu mbuti mbwakonzya kukkala muzizyo zyabantu ezi zisyoonto? (1 Timoteo 6:16) Ee, imyoyo yamucikozyanyo ilijatikizidwe mumakani aya, nkaambo kayi njeena eyi njotubelesya ikubikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi. Pele ikuti mwalangisya lugwalo lwa 2 Petro 1:19 muyoojana kuti mu Bbaibbele lya New World Translation kuli makkoma naa zitondezyo zyakulyookezya kwamana kwaambwa kaambo kakuti “mane kusikila kubucedo kumazwido aantanda” ikwaandaanya kaambo kakusaanguna kakuti “mumyoyo yanu.” Ikapango aka kalakonzya kwaambwa kuti: ‘Twasimpikizigwa lusinizyo lwamajwi aabusinsimi; alimwi mucita kabotu kuteya matwi kulingao kaali mbuli ilampi limunika mumudima, nkokuti, mumyoyo yanu, mane kusikila kubucedo kumazwido aantanda.’

12. Ino myoyo yabantunsi ili muciimo nzi, pele ino cili buti kujatikizya Banakristo beni-beni?

12 Ino myoyo yakuteelela iyabantu batalondokede ili muciimo nzi? Ili mumudima munzila yakumuuya! Pele ikuti katuli Banakristo beni-beni, cili mbuli kuti tujisi ilampi limunika mumyoyo yesu, yalo yali kunga inooli mudima nokwatali boobo. Nkwiinda mukubikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi limunikila icinga cagwasya Banakristo beni-beni kuba bapakamene alimwi ibamunikilidwe kubucedo bwabuzuba bupya, mbubwena majwi aa Petro mbwaatondezya. Banookazyi kaambo kakuti Intanda ilizwide, ikutali mumyoyo yabantunsi yini-yini, pele kuzwida zilenge zyoonse.

13. (a) Nkaambo nzi ncotulaa lusyomo lwakuti Ntanda yakazwa kale? (b) Nkaambo nzi Banakristo ncobakonzya kuliyumya mubukkale bukatazya Jesu mbwaakasinsima kuti bwakali kuzyoocitika kumazubeesu?

13 Intanda yakazwa kale! Eci inga twacisinizya ikwiinda mukubikkila maanu kubusinsimi bwa Jesu bupati kujatikizya kubako kwakwe. Lino tubona mbobuya buzuzikizigwa muzintu zijatikizya nkondo zitaambiki, inzala, mizuzumo yanyika alimwi akukambaukwa kwamakani mabotu nyika yoonse mbwiizulwa. (Matayo 24:3-14) Nokuba kuti ibukkale bukatazya mbwaakasinsima Jesu bulatujatikizyaa swebo Tobanakristo, tulakonzya kuliyumya katujisi luliibo alukkomano mumoyo. Nkaambo nzi? Nkaambo tulabikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi alimwi tulazisyoma nzyatusyomezya kumbele. Tulizyi kuti ziindi zitaliboteli zilaafwaafwi kutalika akaambo kakuti tuli kwini “kumamanino aaciindi”! (Daniele 12:4) Ibantu bali muciindi cakuzyingwa icakasinsimwa kuli Isaya 60:2 kuti: “Nkaambo mudima ulavumba nyika, akumisyobo yoonse kulasia mbi.” Ino muntu inga weenda buti mumudima uli boobu? Cakulibombya weelede kubikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi lino, nociciliko ciindi. Ibantu babombe myoyo beelede kulomba kuli Jehova Leza, ooyo Uupa buumi amumuni. (Intembauzyo 36:9; Incito 17:28) Ikucita boobo kulikke nkokunga kwagwasya muntu kumunikilwa ncobeni alimwi akubaa bulangizi bwabukkale bubotu kumbele oobo Leza mbwabikkilide bantu boonse bamumvwida.—Ciyubunuzyo 21:1-5.

“Mumuni Wasika Ansi”

14. Ncinzi ncotweelede kucita kutegwa tukabone kuzuzikizyigwa kwabusinsimi bubotu bwa Bbaibbele?

14 Imagwalo alacisalazya kuti Jesu Kristo ulalela lino kali Mwami. Akaambo kakuti wakatalika kulela mu 1914, ibusinsimi bubotu bumbi boonse buyoozuzikizigwa kumbele. Ikutegwa tukabone kuzuzikizigwa oku, tweelede kuba bantu babombe balo ibasyoma muli Jesu Kristo alimwi tweelede kweempwa kujatikizya zibi amilimo mibyaabi njitwakacita mukutaziba. Ee, abo ibayanda mudima tabakatambuli cipego cabuumi butamani. Jesu wakati: “Eno oku nkubetekwa, kuti mumuni wasika ansi, pele bantu bayanda mudima kwiinda mumuni, nkaambo milimo yabo mibi. Nkaambo muntu umwi umwi uucita cibi uluusulide mumuni, tasiki kumumuni, kuti ambweni milimo yakwe yatopwa. Pele oyo uucita zyabwini nguuza kumumuni, kuti milimo yakwe iboneke kuti yacitwa muli-Leza.”—Johane 3:19-21.

15. Ncinzi ciyoocitika ikuti tiitwabikkila maanu kulufwutuko Leza ndwaakapa kwiinda mu Mwanaakwe?

15 Imumuni wakumuuya wasika munyika kwiinda muli Jesu alimwi ikumuswiilila kulayandika kapati. Paulo wakalemba kuti: “Kuciindi cakalekale Leza wakaambila bamatata mubasinsimi ubucebuce akuziyanza zinjizinji, pele kumamanino, sunu, cino ciindi watwaambila mu-Mwanaakwe, ngwaakasala kuti abe ngomukamwini wazintu zyoonse.” (Ba-Hebrayo 1:1, 2) Ino ncinzi cikonzya kucitika kuti naa twatalubikkila maanu lufwutuko olu ndwaatucitila Leza kwiinda mu Mwanaakwe? Paulo wakazumanana kwaamba kuti: “Na makani aakaambwa mubaangelo akalisinizizye, na kusotoka koonse akuunduluzya kwakabweedezegwa mbobweelede, ino swebo tulayokoka buti, twanoobausya kufutuka ukukungulukide kulindiswe? Oku kufutuka kwakasaangunwa kwaambwa Mwami mwini, kwakasinizigwa kulindiswe kuzwa kulibaabo abakamvwa. Awalo Leza wakalungulula ambabo muzitondezyo amumalele amuzimpangaliko zinji-zinji, akukwaabilwa kwa-Muuya Uusalala, mbubonya mbuli kuyanda kwakwe.” (Ba-Hebrayo 2:2-4) Inzya, Jesu ngomusemu wakwaambilizya jwi lyabusinsimi.—Ciyubunuzyo 19:10.

16. Nkaambo nzi ncotunga twabusyoma businsimi boonse bwa Jehova Leza?

16 Mbubwenya mbokwaambwa kale, Petro wakati: “Masinsime aamagwalo taakoopandululwa kumuntu omwe.” Bantunsi tabakonzyi kwaamba businsimi bwakasimpe lwabo balikke, pele tulakonzya kubusyoma businsimi bwa Leza boonse! Buzwa kuli Jehova Leza mwini. Nguwapa kuti babelesi bakwe bateelele mbobuli mukuzuzikizigwa businsimi bwamu Bbaibbele kwiinda mumuuya uusalala. Tulamulumba kapati Jehova kuti kuzwa mumwaka wa 1914, twalibonena kuzuzikizigwa kwabusinsimi buli boobo ibunji. Alimwi tulasyoma cakumaninina kuti businsimi busyeede bujatikizya mamanino aabweende obu bubyaabi bwanyika buyoozuzikizigwa. Cilayandika kapati kuti tubikkile maanu kapati kubusinsimi bwa Leza mbotuzumanana kumwesya mumuni wesu. (Matayo 5:16) Tulalumba kaka kuti Jehova wapa kuti ‘mumuni ulibonye mumudima usiya mbi’ walo uuvwumbilide nyika sunu!—Isaya 58:10.

17. Nkaambo nzi ncotuyandika mumuni wakumuuya uuzwa kuli Leza?

17 Imumuni wini-wini wazuba utugwasya kubona zintu. Alimwi nguupa kuti zisyango zikomene kwalo nkotujana zyakulya ziindene-indene. Tatukonzyi kupona pe ikuti kakunyina mumuni wini-wini wazuba. Ino mbuti walo mumuni wakumuuya? Nguutusololela alimwi akututondezya buumi bwakumbele mbubwenya mbokusinsimidwe mu Jwi lya Leza, Bbaibbele. (Intembauzyo 119:105) Caluyando Jehova Leza ‘ulatuma mumuni wakwe alusinizyo lwakwe.’ (Intembauzyo 43:3) Ncobeni tweelede kuzilumba kapati zipego zili boobu. Aboobo katusolekesya kusikila mpotukonzya ikubelesya mumuni oyu ‘wabulemu bwa-Leza’ kutegwa umunikile moyo wesu.—2 Ba-Korinto 4:6; Ba-Efeso 1:18.

18. Ncinzi ono Ntanda ya Jehova ncoilibambilide kucita?

18 Tulilongezyedwe kapati kuzyiba kuti mu 1914, Jesu Kristo, uuli Nentanda, wakazwida julu anyika yoonse akutalika kuzuzikizya cilengaano cakusanduka! Ntanda ya Jehova ono nkwiili, kailibambilide kuzwidilizya makanze aa Leza aambi mukuzuzikizya kusanduka—nkokuti “nkondo yabuzuba bupati bwa-Leza Singuzuzyoonse.” (Ciyubunuzyo 16:14, 16) Bwaakumana bweende obu bwakale, Jehova uyoozuzikizya cisyomezyo cakwe ‘cajulu ipya anyika impya’ kwalo nkotukonzya kumutembaula akumulemeka kusikila kutamani kuti Mwami Mupati wakujulu aansi akuti ngu Leza wabusinsimi bwakasimpe. (2 Petro 3:13) Kusikila buzuba obo bupati, atuzumanane kweenda mumumuni wa Leza kwiinda mukubikkila maanu kujwi lya Leza lyabusinsimi.

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino kusanduka kwa Jesu inga mwakuluula buti?

• Ino kusanduka kuluyumya buti lusyomo?

• Ino Ntanda ya Jehova yiiminina ni, alimwi ino ndilili noyakazwa?

• Nkaambo nzi ncotweelede kulibikkila maanu jwi lya Leza lyabusinsimi?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Sena inga mwapandulula ncokwiiminina kusanduka?

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Ntanda yazwa kale. Sena muliizi mboyakazwa alimwi anoyakazwa?