Skip to content

Skip to table of contents

PENZI

Ino Ncinzi Cipa Kuti Kakunyina Kuliiba?

Ino Ncinzi Cipa Kuti Kakunyina Kuliiba?

Lipooti imwi yamu 2018 yakaamba kuti, nokuba kuti kulibonya kuti tulijisi zyoonse ziyandika kutegwa katupona buumi buli kabotu, tulaafwafwi kapati kwiinyonyoona nyika.

NKAAMBO NZI BASYAAZIBWENE BANJI NCOBALIBILIKA KUJATIKIZYA ZINTU IZIYOOCITIKA KUMBELE ALIMWI AZIYOOCITIKILA NYIKA? AMUBONE BUYUMUYUMU BUMWI IBUTULWANA.

  • MILANDU IICITILWA A INTANETI: Muteende umwi waku Australia wakaamba kuti: “Intaneti iyabwiindila buya kuba cintu ciyoosya kubelesya. Alimwi buya kulajanika bantu batalilemeki mumakani aakoona bana, basikupenzya bamwi, basikukonga bamwi kwiinda mukutuma tugwalo tunyemya alimwi abasikubweza makani aamaseseke mumakkompyuta aabantu. Kubba kwiinda mukubelesya mapepa aakubeja, ninzila iiyaabuduma kapati munyika. . . . Kuyungizya waawo, Intaneti ipa bantu bamwi kuba atulengwa tubyaabi kapati mbuli kuba bakali alimwi akuba basilunya.”

  • KWIINDANA MUMAKANI AABUVWUBI: Lipooti iyakapegwa caino-ino ambunga imwi iigwasyilizya bacete yakaamba kuti, bantu ibainda kuvwuba munyika ibali 8 bajisi lubono lweelene alwabantu ibali 3.6 bbiliyoni ibacete kwiinda. Buvwubi bwamunyika tabuli kabotu nkaambo bantu basyoonto ibavwubide mbobayabwiindila buya kuvwuba mpoonya abalo bacete bayaabwiindila buya kucetaala.” Aboobo bamwi balalibilika kuti kwiindana ooku mumakani aabuvwubi kulakonzya kupa kuti bantu batalike kuzanga.

  • MAZWANGA ALIMWI AKUPENZYEGWA: Lipooti yamu 2018 yaba United Nations Refugee Agency yakaamba kuti: “Mweelwe wabantu ibatija kuzwa mumasena mobakkala uyaabuyungizyika.” Bantu ibainda ku 68 miliyoni balaasiya maanda aabo kwaambisya akaambo kamazwanga naa kupenzyegwa. Lipooti eeyi yakayungizya kuti: “Mutvwaluvwalu tobilo buyo, muntu omwe kubusena bumwi ulatija kuzwa mubusena mwakkala.

  • KUNYONYOONWA KWAZILENGWALEZA: Lipooti imwi yamu 2018 yakaamba kuti, misyobo yazisyango zimwi alimwi azinyama ziyaabuleka kulibonya. Alimwi yakayungizya kuti, “kusofwaazyigwa kwamuwo alimwi alwizi kuyabwiindila buya kupa kuti buumi bwabantu bube muntenda.” Kuyungizya waawo, atwalo tuuka tuyaabuceya kapati mumasi aamwi. Aboobo mbwaanga tuuka ntotupa busani (pollinate) kuzisyango, basayaansi bacenjezya kuti zilengwaleza zilalangilwa kumanina limwi buya kunyonyooka.

Sena tulakonzya kuzicinca zintu kutegwa nyika ibe busena motukonzya kuliiba? Bantu bamwi bayeeya kuti kuba aluzyibo inga cagwasya. Pele ino nduzyibo nzi lukonzya kucinca mbobayeeya bantu alimwi ambobacita zintu? Zibalo zitobela zilayiingula mibuzyo eeyi.