Skip to content

Skip to table of contents

Amukukake Kuyeeya Kwabantu Bamunyika

Amukukake Kuyeeya Kwabantu Bamunyika

‘Amucenjele kuti kutabi muntu uumoongelezya kuti mucegwe kwiinda mubusongo bwabantu alweeno . . . lwamunyika eeyi.’​—KOL. 2:8.

NYIMBO: 38, 31

1. Ino ndulayo nzi mwaapostolo Paulo ndwaakalembela Banakristonyina? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

MWAAPOSTOLO PAULO wakalemba lugwalo lwakwe ku Banakristo baku Kolose kumamanino akwaangwa kwakwe kwakusaanguna mu Roma, naa mumyaka yakuma 60-61 C.E. Wakabaambila kaambo ncocakali kuyandika “kumvwisya zintu zyakumuuya.” (Kol. 1:9) Paulo wakayungizya kuti: “Ndaamba boobu kutegwa kutabi muntu uuli woonse uumweena amakani aakoongelezya. Amucenjele kuti kutabi muntu uumoongelezya kuti mucegwe kwiinda mubusongo bwabantu alweeno, kweelana atunsiyansiya twabantu alimwi azintu zyantalisyo zyamunyika eeyi ikutali kweelana a Kristo.” (Kol. 2:4, 8) Paulo wakazumanana kupandulula kaambo mizeezo imwi iyakadumide ncoyatakaluzi alimwi akaambo kuyeeya kwabantu bamunyika ncokukonzya kubakwelelezya bantu batalondokede. Mucikozyanyo, kulakonzya kupa kuti muntu alimvwe kuba musongo alimwi akuti ulabainda bamwi. Makanze aalugwalo akali aakugwasya bakwesu kukaka kuyeeya kwabantu bamunyika azilengwa zibyaabi.—Kol. 2:16, 17, 23.

2. Ino nkaambo nzi ncotutiilange-lange zikozyanyo izijatikizya kuyeeya kwabantu bamunyika?

2 Kuyeeya kwabantu bamunyika takubikkili maano naa kulaanyansya malailile aa Jehova, alimwi asyoonto-syoonto kulakonzya kupa kuti lusyomo lwesu luceye. Mazuba aano, toonse tulizingulukidwe akuyeeya kwabantu bamunyika. Kulakulwaizyigwa a TV, a Intaneti, kumulimo naa kucikolo. Mucibalo eeci, tulalanga-langa ncotukonzya kucita kutegwa kuyeeya kuli boobo kutanyonganyi mizeezo yesu. Tulalanga-langa zikozyanyo zyosanwe izijatikizya kuyeeya kwabantu bamunyika alimwi akubandika mbotukonzya kwiikaka mizeezo eeyo.

SENA TUYANDIKA KUSYOMA MULI LEZA?

3. Ino nkuyeeya kuli buti nkobabikkila maano bantu banji, alimwi nkaambo nzi?

3 Ndilakonzya kuba muntu uuli kabotu nokuba kuti tandisyomi muli Leza.” Mumasi manji, tacigambyi kumvwa bantu baamba kuti tabasyomi muli Leza, balibona kuti tabali bakombi. Ambweni kunyina nobabikkila maano kumakani aakuti Leza nkwali, babikkila buyo maano kumuzeezo wakuba alwaanguluko lwakucita zintu nzyobayanda. (Amubale Intembauzyo 10:4.) Bamwi balakonzya kulimvwa kuba abusongo bwamunyika ciindi nobaamba kuti, “Ndilakonzya kuba azyeelelo zisumpukide nokuba kuti tandisyomi muli Leza.”

4. Ino mbuti mbotukonzya kugwasya muntu iwaamba kuti kunyina Mulengi?

4 Sena ncobaamba bantu batasyomi kuti kunyina Mulengi ciyeeme atwaambo tumvwika? Ciindi muntu nabikkila maano kusayaansi kutegwa azyibe naa buumi bwakalengwa buya, ulakonzya kusweeka akaambo kamakani manji aindene-indene. Pele mubwini bwiinguzi tabukatazyi. Ikuti naa ŋanda iyandika muntu umwi kutegwa iyakwe, sena inga tiicainda aawo kujatikizya zintu zipona? Mubwini, maseelo aapona imasyoonto kapati anyika alijisi bumpiyompiyo kapati kwiinda ŋanda iili yoonse nkaambo alakonzya kucita ncoitakonzyi kucita ŋanda nkokuti kupanga maseelo aambi kuzwa kuseelo lyomwe. Aboobo maseelo aaya alakonzya kuyobola akukkopolola makani aayandika kutegwa apange maseelo aambi kuzwa kulingawo. Ino bupange bwamaseelo aapona bwakazwa kuli? Bbaibbele liingula kuti: “Iŋanda iili yoonse kuli wakaiyaka, pele ooyo wakapanga zintu zyoonse ngu Leza.”—Heb. 3:4.

5. Ino ncinzi ncotukonzya kwaamba kujatikizya muzeezo wakuti muntu umwi ulakonzya kuzyiba cibotu kakunyina kusyoma muli Leza?

5 Ino ncinzi ncotukonzya kwaamba kujatikizya muzeezo wakuti muntu ulakonzya kuzyiba cibotu kakunyina kusyoma muli Leza? Ijwi lya Leza lilaamba kuti bantu batasyomi inga kabajisi zyeelelo zimwi zili kabotu. (Rom. 2:14, 15) Mucikozyanyo, inga kababalemeka akubayanda bazyali babo. Pele ino inga zyasyomwa buti zyeelelo zyakulilemeka zyamuntu uukaka kuzumina Mulengi wesu siluyando kuti ngonguwe uubikka zyeelelo zyakuzyiba cibotu acibi? (Is. 33:22) Mazuba aano bantu banji ibasongo balazumina kuti ibukkale bwaindila kubija aano anyika businizya kuti bantu bayandika lugwasyo lwa Leza. (Amubale Jeremiya 10:23.) Aboobo tatweelede kusunkwa kuyeeya kuti muntu umwi ulakonzya kuzyiba cibotu kakunyina kusyoma muli Leza alimwi akutobela zyeelelo zyakwe.—Int. 146:3.

SENA TUYANDIKA BUKOMBI?

6. Ino bantu banji babubona buti bukombi?

6 “Mulakonzya kukkomana nokuba kuti kunyina bukombi.” Cikozyanyo eeci cakuyeeya kwabantu bamunyika cilabakkomanisya bantu banji akaambo kakuti babona bukombi kuti tabukondelezyi alimwi tabugwasyi. Kuyungizya waawo, zikombelo zinji zipa kuti bantu bazwe kuli Leza kwiinda mukuyiisya mulilo wahelo, kubwezelela mulumbo, naa kukambauka twaambo twacisi. Nkakaambo kaako ncouyaabukomena mweelwe wabantu ibalimvwa kuti balakonzya kukkomana kakunyina bukombi! Bantu ibali boobo balakonzya kwaamba kuti, “Makani aakumuuya ndilaayanda, pele tandinjili mumbunga zyabukombi.”

7. Ino mbuti bukombi bwakasimpe mbobupa lukkomano?

7 Sena masimpe kuti muntu ulakonzya kukkomana kakunyina bukombi? Bwini mbwakuti umwi ulakonzya kukkomana kakunyina bukombi bwakubeja, pele muntu takonzyi kuba alukkomano lwini-lwini ccita kuti kajisi cilongwe a Jehova, walo waambwa kuti ngu “Leza uukkomene.” (1Tim. 1:11) Zyoonse nzyacita Leza zilabagwasya bamwi. Babelesi bakwe balikkomene nkaambo babikkila maano kugwasya bamwi. (Mil. 20:35) Mucikozyanyo, atulange mbuli bukombi bwakasimpe mbobupa kuti kube lukkomano mumukwasyi. Bukombi bwakasimpe bulatuyiisya kubapa bulemu mbotukwetene limwi, kubona zikonke zyamucikwati kuti zilisetekene, kutantamuka bumambe, kukomezya bana bajisi bulemu, alimwi akutondezyanya luyando lwini-lwini. Aboobo, bukombi buli boobu bulabakamantanya bantu mumbungano zikkomene alimwi akuba alukkomano lwabunyina bwanyika yoonse.—Amubale Isaya 65:13, 14.

8. Ino mbuti mbotukonzya kulubelesya lugwalo lwa Matayo 5:3 kubandika mubuzyo wakuti, Ino ncinzi cipa kuti bantu kabakkomana?

8 Mbuti mbotukonzya kuulanga-langa muzeezo wakuti muntu ulakonzya kukkomana kakunyina kubelekela Leza? Amuyeeye mubuzyo ooyu, Ino ncinzi cipa kuti bantu kabakkomana? Bamwi balakkutila amulimo ngobajisi, cisobano naa cintu ncobayandisya kucita. Bambi balakkutila kwiinda mukulanganya mukwasyi naa balongwe. Zintu zyoonse eezyi zilakonzya kuleta lukkomano, pele buumi bwesu bulijisi makanze mapati alo aaleta lukkomano lutamani. Mukwiimpana abanyama, tulakonzya kumuzyiba Mulengi wesu akumubelekela cakusyomeka. Twakalengwa munzila yakuti katujana lukkomano kwiinda mukucita boobo. (Amubale Matayo 5:3.) Mucikozyanyo, bakombi bakasimpe balakkomana akukulwaizyigwa kapati kwiinda mukuswaangana antoomwe kutegwa bamukombe Jehova. (Int. 133:1) Kunze lyaboobo balakkomana alukamantano lwabunyina, kupona buumi buli kabotu alimwi akuba abulangizi.

SENA TUYANDIKA ZYEELELO ZYAKULILEMEKA?

9. (a) Ino muzeezo nzi uudumide munyika kujatikizya koonana? (b) Ino nkaambo nzi Jwi lya Leza ncolikasya koonana kutali kwamu mulawo?

9 “Ino nkaambo nzi koonana kutali kwamu mulawo ncokukasyigwa?” Bantu balakonzya kutwaambila kuti: “Tweelede kulikkomanisya mubuumi. Ino nkaambo nzi koonana kutali kwamu mulawo ncokukasyigwa?” Muzeezo wakuti Munakristo weelede kubona koonana kutali kwamu mulawo kuti kuli kabotu tauluzi. Ino nkaambo nzi? Nkaambo kakuti Jwi lya Leza lilakasya bwaamu. * (Amubale 1 Batesalonika 4:3-8.) Jehova ulijisi nguzu zyakutupa milawo nkaambo ngonguwe wakatulenga. Leza waamba kuti mwaalumi amwanakazi ibakwetene balikke mbabazumizyidwe koonana. Leza ulatupa milawo akaambo kakuti ulatuyanda. Milawo njatupa ilatugwasya. Mikwasyi iitobela milawo ilaba aluyando, bulemu alimwi alukwabililo. Leza ulabasubula aabo ibasotoka milawo yakwe acaali.—Heb. 13:4.

10. Ino mbuti Munakristo mbwakonzya kutantamuka bwaamu?

10 Ijwi lya Leza lilatuyiisya mbotukonzya kubutantamuka bwaamu. Nzila imwi iiyandika kutegwa tucite oobo nkwiinda mukweendelezya zintu nzyotubona. Jesu wakaamba kuti: “Kufwumbwa muntu uulangisisya mukaintu cakumunyomenena, wacita kale bumambe anguwe mumoyo wakwe. Lino ikuti liso lyako lyalulyo kalikulebya, kolinonkola akulisowa.” (Mt. 5:28, 29) Aboobo, Munakristo ulatantamuka kweebelela zintu ziletela muzeezo wakoonana, naa kuswiilila nyimbo izijisi majwi aacisapi. Mwaapostolo Paulo wakalembela Banakristonyina kuti: “Amujaye zizo zyamubili wanu eezyo zili anyika kujatikizya zisusi mbuli bwaamu.” (Kol. 3:5) Kuyungizya waawo, tweelede kweendelezya mizeezo yesu alimwi azintu nzyotwaamba.—Ef. 5:3-5.

SENA TWEELEDE KUJANA MULIMO UUVWOLWA MALI MANJI?

11. Ino nkaambo nzi kujana mulimo uuvwolwa mali manji ncokunga kwalibonya kuti nkubotu?

11 “Kujana mulimo uuvwolwa mali manji ncecintu cipati ciletela lukkomano.” Bantu banji batukulwaizya kuba amakanze aakujana mulimo uuvwolwa mali manji. Mulimo uli boobo ulakonzya kutupa kuba aampuwo, kuba acuuno caatala, alimwi akuba alubono lunji. Akaambo kakuti banji babona kuti kujana mulimo uuvwolwa mali manji ncecintu ciyandika mubuumi, Munakristo ulakonzya kutalika kuyeeya boobo awalo.

12. Sena kuzwidilila mukujana mulimo uuvwolwa mali manji ncecintu cipati ciletela lukkomano?

12 Sena masimpe kuti kuzwidilila mukujana mulimo uuvwolwa mali manji uupa kuba acuuno caatala alimwi ampuwo kuletela lukkomano lutamani? Peepe. Amuyeeye kuti kuyandisya kweendelezya bamwi alimwi amambonwa nzyezisusi zyakapa kuti Saatani acegwe, pele takkomene, ulinyemede kapati. (Mt. 4:8, 9; Ciy. 12:12) Tweezyanisya alukkomano lutamani luboola kwiinda mukupa kuti bantu bagwasyigwe abusongo buzwa kuli Leza kutegwa bakajane buumi butamani, mulimo uuvwolwa mali manji uleta buyo kukkutila kusyoonto. Kuyungizya waawo, muuya wanyika eeyi ukulwaizya kuzundana kapati. Upa kuti bantu kabazundana, kababa amunyono, mpoonya kumamanino cilalibonya kuti “nkutandaanya buyo muwo.”—Muk. 4:4.

13. (a) Ino tweelede kuubona buti mulimo wakumubili? (b) Kweelana alugwalo Paulo ndwaakalembela bana Tesalonika, ino ncinzi cakamupa kukondwa kapati?

13 Masimpe, tweelede kubeleka kutegwa tujane ziyandika mubuumi, alimwi kunyina cilubide kusala mulimo ngotukkomanina. Pele mulimo wakumubili taweelede kuba ncecintu ciyandika kapati mubuumi bwesu. Jesu wakaamba kuti: “Taakwe uukonzya kubelekela basimalelo bobilo; nkaambo uyoosula umwi akuyanda umbi, naa uyoosyomeka kuli umwi akusampula umbi. Tamukonzyi kubelekela Leza alimwi a Lubono.” (Mt. 6:24) Ciindi notusaanguna kubikkila maano kukubelekela Jehova akuyiisya bamwi Jwi lyakwe, tulajana lukkomano lutaambiki. Eeci ncecakamucitikila mwaapostolo Paulo ciindi cimwi. Kumatalikilo mubuumi bwakwe, wakatalikide mulimo waatala kapati mubukombi bwaba Juda, pele wakajana lukkomano lwini-lwini ciindi naakatalika kugwasya bantu kuba basikwiiya alimwi akulibonena bantu mbobakautambula mulumbe wa Leza ambowakacinca buumi bwabo. (Amubale 1 Batesalonika 2:13, 19, 20.) Kunyina mulimo uumbi uupa kukkutila mbuli yooyu.

Lukkomano lutamani lulaboola kwiinda mukupa kuti bantu bagwasyigwe abusongo buzwa kuli Leza (Amubone muncali 12 a 13)

SENA TULAKONZYA KWAAMANA MAPENZI AABANTU?

14. Ino nkaambo nzi muzeezo wakuti bantu balakonzya kwaamana mapenzi aabo ncoulimvwisya kuba mubotu?

14 “Bantu balakonzya kwaamana mapenzi aabo.” Muzeezo ooyu wabantu bamunyika ulakonzya kulibonya kuba mubotu kubantu banji. Ino nkaambo nzi? Kuti niwali wamasimpe muzeezo ooyu, inga caamba kuti bantu tabayandiki kusololelwa a Leza alimwi akuti bantu balakonzya kucita kufwumbwa ncobayanda. Alimwi, muzeezo wakuti bantu balakonzya kwaamana mapenzi aabo ulakonzya kulimvwisya kuba wamasimpe akaambo kakuti—kweelana abuvwuntauzi bumwi—nkondo, milandu, malwazi alimwi abucete ziyaabuceya. Lipooti imwi yakaamba kuti: “Ikaambo kapa kuti buumi bwabantu kabuyaabuba kabotu nkakuti bantu batalika kubamba nyika kuba busena bubotu.” Sena kaambo kali mbuli kaako katondezya kuti bantu batalika kucikonzya kwaamana mapenzi aali kubapenzya kwaciindi cilamfwu? Kutegwa tujane bwiinguzi, atwaalange-lange mapenzi aayo.

15. Ino mbumboni nzi butondezya mbwaali mapati mapenzi aabantu?

15 Nkondo: Lyankondo yakusaanguna yanyika yoonse ayabili bantu babalilwa ku 60 miliyoni naa kwiinda aawo bakafwa. Kuzwa noyakamana Nkondo Yabili Yanyika Yoonse, bantu kunyina nobacikonzya kulesya nkondo. Kuzikusika mu 2015, mweelwe wabantu ibakasiya maanda aabo akaambo kankondo naa kupenzyegwa wakasika ku 65 miliyoni. Mulikke mu 2015, mweelwe wabantu uubalilwa ku 12.4 miliyoni bakasiya maanda aabo. Milandu: Nokuba kuti misyobo yamilandu imwi yaceya mumasena aamwi, imisyobo imwi mbuli milandu iicitilwa a intaneti (cybercrime), kulwana mumukwasyi, abugwebenga ziyaabwiindilila kapati. Kuyungizya waawo, bantu banji basyoma kuti makulo munyika yoonse ayindilila kapati. Bantu tiibacikonzya kwiimana milandu. Malwazi: Malwazi aamwi ajaninwa misamu. Pele lipooti yakamwaigwa mu 2013 yakatondezya kuti amwaka mweelwe uutalikomeneni wabantu basika ku 9 miliyoni ibajisi myaka yakuzyalwa iitasiki ku 60 balafwa abulwazi bwamoyo, kulebuka mubili, kkansa, bulwazi bwamucamba, alimwi abulwazi bwasyuga. Bucete: Kweelana aba World Bank, mweelwe wabantu bapengede kapati akaambo kabucete mu Africa molikke wayaatala kuzwa ku 280 miliyoni mu 1990 kusika ku 330 miliyoni mu 2012.

16. (a) Ino nkaambo nzi Bwami bwa Leza bolikke ncobukonzya kumanizya mapenzi aabantu? (b) Ino nzilongezyo nzi izyakaambilwa limwi a Isaya alimwi a sintembauzyo?

16 Makwebo aamunyika alimwi amapolitikisi zyeendelezyegwa abeendelezi ibaliyanda. Cakutadooneka, beendelezi aaba tabakonzyi kumanizya nkondo, milandu, malwazi, alimwi abucete—bolikke Bwami bwa Leza mbobukonzya kuzimanizya. Atulange Jehova ncayoocitila bantu. Nkondo: Bwami bwa Leza buyoozimanizya zintu zyoonse izyali kupa kuti kakuba nkondo kuzwa kaindi mbuli kuliyanda, makulo, kuyandisya cisi, bukombi bwakubeja, alimwi a Saatani kumugama. (Int. 46:8, 9) Milandu: Bwami bwa Leza buluujisi lino kuyiisya mamiliyoni aabantu kuyandana alimwi akusyoma umwi amweenzinyina calo citakonzyi kucitwa amfwulumende iili yoonse. (Is. 11:9) Malwazi: Jehova uyoobalongezya bantu bakwe kwiinda mukubapa buumi bulondokede. (Is. 35:5, 6) Bucete: Jehova uyoobumana bucete alimwi uyoopa kuti bantu bakwe bazwidilile kumuuya akumubili, izintu ziyandika kapati kwiinda buvwubi.—Int. 72:12, 13.

‘AMUZYIBE MBOMWEELEDE KWIINGULA’

17. Ino mbuti mbomukonzya kukukaka kuyeeya kwabantu bamunyika?

17 Ikuti mwamvwa muzeezo wabantu bamunyika uulibonya mbuli kuti usunka lusyomo lwanu, amuvwuntauzye ncolyaamba Jwi lya Leza kujatikizya muzeezo ooyo mpoonya amubandike amusyominyoko uusimide. Amulange-lange ikaambo kapa kuti muzeezo ooyo kaulimvwisya mbuli kuti uli kabotu, kaambo kuyeeya kuli boobo ncokutaluzi, alimwi ambomukonzya kuukaka. Masimpe, toonse tulakonzya kulikwabilila kukuyeeya kwabantu bamunyika kwiinda mukutobela lulayo Paulo ndwaakapa mbungano yaku Kolose lwakuti: ‘Amuzumanane kweenda cabusongo akati kabantu bakunze . . . Amuzyibe mbomweelede kumwiingula muntu umwi aumwi.’—Kol. 4:5, 6.

^ munc. 9 Bantu banji tabazyi kuti cibalo cijanika muma Bbaibbele amwi kulugwalo lwa Johane 7:53–8:11 ncibeela icakayungizyigwa calo icitali cibeela camalembe aakusaanguna aakasololelwa amuuya. Kwiinda mukulanga cibeela eeci, bamwi bakali kwaamba kuti muntu uunyina cibi alikke nguwakali kukonzya kwaamba kuti muntu umwi wakacita bumambe. Pele mulawo wa Leza ngwaakapa cisi ca Israyeli wakali kwaamba kuti: “Ikuti mwaalumi wajatwa bumambe amukamuntu, boonse bobilo beelede kufwa.”—Dt. 22:22.