Skip to content

Skip to table of contents

“Bwami Bwangu Tabuli Bwanyika Eeyi”

“Bwami Bwangu Tabuli Bwanyika Eeyi”

‘Eeci ncindakaboolela munyika, ikuti ndipe bumboni kujatikizya kasimpe.’—JOH. 18:37.

NYIMBO: 15, 74

1, 2. (a) Mbuti kwaandaana mbokuyaabuvwula munyika? (b) Mibuzyo nzi njotutiingule mucibalo eeci?

CIINDI naakali kuyeeya zyakacitika kaindi, mucizyi umwi waku Europe nkoili kumusanza wakaamba kuti, “Kuzwa kubwana, ndibona buyo kutalulama. Aboobo ndakazwa mukabunga kamapolitikisi kamucisi mondizwa, akutalika kwiizumina mizeezo banji njobakali kubona kuti ilagwasya. Alimwi kwamyaka minji ndakasyabidwe kucigwebenga.” Mukwesu uumbi ku Africa nkoili kumusanza awalo wakali kubona kuti kulwana kulayandika. Wakaamba kuti: “Ndakali kusyoma kuti musyobo wangu ulayandika kwiinda misyobo iimbi, alimwi ndakasangana kabunga kamapolitikisi. Twakali kuyiisyigwa bwakujaya bantu bambi kubelesya masumo, abaabo boonse ibakali bamusyobo wesu balo ibakasangana tubunga twamapolitikisi tumwi.” Mucizyi uukkala ku Europe mpoili aakati wakaamba kuti: “Ndakasalululwa alimwi ndakali kubasulaika boonse ibakali bamusyobo uumbi naa aabo bakali kuunka kuzikombelo zimbi.”

2 Bukkale bwamazuba aano bulikozyene abukkale oobo mbobakajisi bantu botatwe baambwa mumuncali wakusaanguna. Tubunga twamapolitikisi tunji tubelesya nkondo kutegwa tujane lwaanguluko, mapolitikisi apa bantu kwaandaana, alimwi mumasi manji, muuya wakutayanda bamuzwakule waunka ambele. Kweelana ambolyakasinsima Bbaibbele, bantu bamisyobo yoonse ‘tabanyoneki’ mumazuba aano aamamanino. (2Tim. 3:1, 3) Mbwaanga kwaandaana kuyaabuvwula munyika, mbuti Banakristo mbobakonzya kulukwabilila lukamantano lwabo? Tulakonzya kwiiya zinji kwiinda mukulanga-langa mbuli Jesu mbwaakabulanganya bukkale ibwakaliko mumwaanda wamyaka wakusaanguna ciindi cisi nocakaandaana akaambo kamanyongwe aamapolitikisi. Atulange-lange mibuzyo yotatwe iiyandika kapati: Nkaambo nzi Jesu ncaakakaka kulinjizya mutubunga twamapolitikisi? Mbuti mbwaakatondezya mbociyandika kubabelesi ba Leza kutatola lubazu mutwaambo twamapolitikisi? Alimwi ino Jesu wakatuyiisya nzi kujatikizya makani aakulwana?

INO JESU WAKALI KUTUBONA BUTI TUBUNGA ITWAKALI KULWANINA LWAANGULUKO?

3, 4. (a) Ino ba Juda bakuciindi ca Jesu bakajisi bulangizi nzi? (b) Mbuti kulimvwa boobo mbokwakabajatikizya basikwiiya ba Jesu?

3 Ba Juda banji Jesu mbaakali kukambaukila bakali kulangila kwaangululwa kuzwa kubana Roma. Ba Juda bazangi, bakayunga bantu kuba abulangizi oobu. Bunji bwabasikuciindizya aabo bakatobela muzeezo wa Judasi muna Galilaya. Wakali mesiya wakubeja iwakeena bantu banji. Sikwiiya zyakaindi mu Juda wazina lya Josephus wakaamba kuti Judasi wakayunga ba Juda kulwana bana Roma alimwi akwaamba baabo ibakazumina kupa mitelo kubana Roma kuti “mbayoofwu.” Aboobo bana Roma bakamujaya Judasi. (Mil. 5:37) Mane buya, bazangi bamwi bakabusya nkondo kutegwa bazuzikizye makanze aabo.

4 Kunze lyabasikuciindizya aabo, ba Juda bamwi buyo, caluyandisisyo bakali kulindila kuboola kwa Mesiya. Alimwi bakali kulangila kuti aakuboola, wakali kuyoobaangulula kubweendelezi bwabana Roma. (Lk. 2:38; 3:15) Banji bakali kusyoma kuti Mesiya wakali kuyootalisya bwami mu Israyeli anyika. Caakucitika eeco, ba Juda banji ibakamwaikide bakali kuyoopiluka kumunzi wabo. Kamuyeeya kuti Johane Mubbapatizi aciindi cimwi wakabuzya Jesu kuti: “Sena ndonduwe ooyo uuboola naa tweelede kulangila uumbi?” (Mt. 11:2, 3) Kweelede kuti Johane wakali kuyanda kuzyiba naa kuli umbi wakali kuyoozuzikizya bulangizi bwaba Juda. Basikwiiya bobilo ibakaswaangana a Jesu iwakabusyigwa, naakali munzila iiya ku Emau abalo bakajisi bulangizi bwakuti Jesu wakali kuyoobaangulula mubuzike. (Amubale Luka 24:21.) Kalitanalampa, baapostolo ba Jesu bakamubuzya kuti: “Mwami, sena ulapilusya Bwami ku Israyeli aciindi ecino?”—Mil. 1:6.

5. (a) Nkaambo nzi bantu bamu Galilaya ncobakali kuyanda kuti Jesu abe mwami wabo? (b) Mbuti Jesu mbwaakalulamika mizeezo yabo?

5 Bulangizi mbobakajisi kujatikizya Mesiya, cakutadooneka bwakapa bantu bamu Galilaya kuyeeya kuti Jesu abe mwami wabo. Kweelede kuti bakabona kuti Jesu ulakonzya kuba musololi mubotu. Wakali mwaambi uucibwene, wakali kuponya baciswa; alimwi buya wakali kukonzya kusanina bantu bafwide nzala. Naakamana kusanina bantu batandila ku 5,000, wakazyiba izyakali mumizeezo yabantu. “Jesu mbwaanga wakalizyi kuti bakali kuyanda kuboola akumujata kutegwa bamubikke kuba mwami, wakazwa alimwi akuunka kucilundu alikke.” (Joh. 6:10-15) Buzuba bwakatobela kabali kulubazu lumbi ku Lwizi lwa Galilaya, ambweni bamwi bakalityompedwe. Mpoonya Jesu wakapandulula kunkamu kujatikizya mulimo ngwaakaboolela. Wakabapandulwida kuti wakaboolela kubagwasya kumuuya ikutali kumubili. Wakaamba kuti, “Mutabelekeli cakulya cinyonyooka, pele amubelekele cakulya cikkalilila akupa buumi butamani.”—Joh. 6:25-27.

6. Mbuti Jesu mbwaakatondezya caantangalala kuti tanaakali kuyanda nguzu zyabweendelezi bwamunyika? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

6 Kakusyeede ciindi cisyoonto kuti afwe, Jesu wakazyiba kuti basikwiiya bakwe bamwi bakali kulangila kuti ulatalisya bwami bwaanyika mu Jerusalemu. Wakabalulamika kwiinda mukubaambila cikozyanyo camamaina. Cikozyanyo eeco cakatondezya kuti Jesu, “muntu wamumukwasyi wamwami” wakali kuya kuunka kubusena bumbi kwaciindi cilamfwu. (Lk. 19:11-13, 15) Jesu alimwi wakabatondezya beendelezi bana Roma kuti tanaakali kutola lubazu mutwaambo twacisi. Ponto Pilato wakabuzya Jesu kuti: “Sena uli Mwami waba Juda?” (Joh. 18:33) Ambweni mweendelezi wakali kulibilika kuti Jesu wakali kuyooleta manyongwe, cintu ncaakali kuyoowa kapati Pilato mubweendelezi bwakwe. Jesu wakaingula kuti: “Bwami bwangu tabuli bwanyika eeyi.” (Joh. 18:36) Tanaakali kutola lubazu mutwaambo twamapolitikisi nkaambo Bwami bwakwe bwakali kuyooba bwakujulu. Wakaambila Pilato kuti mulimo ngwaakaboolela anyika wakali ‘wakupa bumboni kujatikizya kasimpe.’—Amubale Johane 18:37.

Sena mubikkila maano kumapenzi aamunyika eeyi naa ku Bwami bwa Leza? (Amubone muncali 7)

7. Nkaambo nzi ncocikonzya kukatazya kutantamuka kutaba kulubazu lwacipani camapolitikisi cili coonse nomuba mumyoyo yesu?

7 Kuti twaumvwisya kabotu-kabotu mulimo wesu mbubwenya Jesu mbwaakaumvwisya, tatukabi kulubazu lwacipani camapolitikisi cili coonse nomuba mumyoyo yesu. Kucita boobo tacili cuuba-uba pe. Mulangizi weendeenda umwi wakaamba kuti: “Bantu mucilawo cesu bayaabuyaambele kutalisya mazwanga, muuya wakuyandisya cisi uuyaabwiindila buya, alimwi banji bayeeya kuti kulwanina lwaanguluko kulakonzya kucinca buumi bwabo kuti bubote. Pele cikkomanisya ncakuti, bakwesu balukwabilila luumuno lwabo lwa Bunakristo kwiinda mukubikkila maano kumulimo wakukambauka makani mabotu aa Bwami. Balangila kuti Leza nguuyoomana kutalulama alimwi amapenzi aambi ngotujana.

MBUTI JESU MBWAAKATULANGANYA TWAAMBO ITWAKALI KULETA LWAANDAANO?

8. Amupe cikozyanyo citondezya mukuli uminya ngobakajisi ba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna.

8 Kanji-kanji kutalulama kupa bantu kunjila mutwaambo twamapolitikisi. Kupa mitelo akali makani mapati kuciindi ca Jesu. Alimwi buya, buzangi bwa Judasi muna Galilaya iwaambidwe kumatalikilo, bwakacitika akaambo kakulembya bantu kutegwa kabasinizya kuti bakali kutela mitelo kubana Roma. Balelwa babulelo bwabana Roma, kubikkilizya abaabo ibakali kumuswiilila Jesu, bakeelede kutela mitelo minji, mbuli kutelela nyika alimwi amaanda. Kuyungizya waawo, kutasyomeka kwabasimutelo kwakapa kuti kupa mitelo kwiindile kuminya. Basimitelo bakali kuula zyuuno zyabweendelezi kumfwulumende mpoonya akubelesya nguzu eezyo kujana mali manji. Zakeyo, mupati wabasimitelo mu Jeriko, wakavwuba kapati kwiinda mukubwezela bantu mali cabumpelenge. (Lk. 19:2, 8) Oobu mbobakali kucita abasimitelo bamwi.

9, 10. (a) Mbuti basinkondonyina Jesu mbobakasola kuti bamunjizye mumakani aamapolitikisi? (b) Ncinzi ncotwiiya kuzwa kubwiinguzi bwa Jesu? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

9 Basinkondonyina Jesu bakasola kuti bamunjizye mumakani aakupa mitelo. Bakamubuzya kujatikizya “mutelo,” mutelo wadinali lyomwe iwakali kupegwa kubeendelezi bana Roma. (Amubale Matayo 22:16-18.) Ba Juda tiibakali kuukkomanina mutelo ooyu akaambo kakuti wakali kubayeezya kuti bali aansi abweendelezi bwabana Roma. “Cipani cabasikutobela Heroda” ibakatalisya makani aaya bakali kuyeeya kuti, ikuti Jesu naakaamba kuti tabeelede kupa mutelo, nkokuti nobakamupa mulandu wakutyola mulawo. Alimwi ikuti Jesu naakaamba kuti kupa mutelo kwakali kuyandika, nkokuti basikumutobela nobakamuzangila.

10 Jesu wakabikkila maano kutegwa atatoli lubazu mumakani aamitelo. Wakaamba kuti: “Amupe Kaisara zintu zya Kaisara, pele zintu zya Leza amupe Leza.” (Mt. 22:21) Jesu wakalibuzyi bumpelenge mbobakali kucita basimitelo. Pele walo tanaakayanda kulinjizya mumakani aayo, muciindi caboobo, wakabikkila maano kumakani aayandika kapati, nkokuti Bwami bwa Leza, bwalo ibwakali kukonzya kumana penzi eeli. Aboobo wakapa cikozyanyo cibotu kuli basikumutobela boonse. Tabeelede kulinjizya mumakani aamapolitikisi, tacikwe makani naa cipani cimwi cilibonya kuti cili kabotu kwiinda cipani cimwi. Banakristo babikkila maano ku Bwami bwa Leza abululami bwakwe. Aboobo, tababikkili maano kubandika makani aajatikizya micito imwi yakutalulama.—Mt. 6:33.

11. Mbuti mbotukonzya kutondezya kuti tulabuyandisya bululami munzila yeelede?

11 Bunji bwa Bakamboni ba Jehova bacikonzya kwiileka mizeezo miyumu njobakajisi kujatikizya mapolitikisi. Mucizyi waku Great Britain wakaamba kuti: “Nondakamanizya lwiiyo lujatikizya bukkale bwabantu kuyunivesiti, ndakatalika kuciindizya. Ndakali kuyanda kulwanina lwaanguluko lwabantu basiya, akaambo kakuti twakapenga kapati akaambo kakutalulama. Nokuba kuti ndakali kuzwidilila mumibandi yakukazyanya, aciindi eeci ndakatyompwa. Tiindakazyi kuti icipa kuti kakuli kutalulama akati kamisyobo cakeelede kugusyigwa mumyoyo yabantu. Nokuba boobo, nondakatalika kwiiya Bbaibbele, ndakabona kuti ndime ndakeelede kusaanguna kucinca. Cakukkazyika moyo, mucizyi mukuwa wakandigwasya kucita oobo. Lino ndilabeleka kandili mupainiya waciindi coonse mumbungano yamwaambo wakutambaika, alimwi ndiciiya kusikila bantu bamisyobo yoonse.”

“PILUSYA PANGA LYAKO MUCIYOBWEDO CANDILYO”

12. “Mbumena” buli buti Jesu mbwaakaambila basikwiiya bakwe kuti babutantamuke?

12 Mumazuba aa Jesu, kanji-kanji bukombi bwakalisangene amapolitikisi. Ibbuku litegwa Daily Life in Palestine at the Time of Christ lyaamba kuti, “ba Juda bakalaandaanizyidwe mutubunga twabukombi itwakakozyenye azipani zyamapolitikisi.” Aboobo Jesu wakabacenjezya basikwiiya bakwe kuti: “Amulangisye; amubucenjelele bumena bwaba Farisi abumena bwa Heroda.” (Mk. 8:15) Kweelede kuti makani aajatikizya Heroda aamba cipani cabasikutobela Heroda. Caboola kumakani aamapolitikisi, ba Farisi bakali kulwanina lwaanguluko lwaba Juda. Makani aa Matayo alayubununa kuti Jesu wakaamba aba Saduki mumubandi ooyu. Bakali kuyanda kuti zintu zizumanane mbubwenya mbozyakabede. Bunji bwabantu babo bakalikkomene abweendelezi bwabana Roma. Jesu wakabacenjezya basikwiiya bakwe kujatikizya njiisyo, naa bumena bwatubunga totatwe ootu. (Mt. 16:6, 12) Amubone kuti, mubandi ooyu wakacitwa kakutanainda ciindi cilamfwu kuzwa ciindi nobakali kuyanda kumubikka kuti abe mwami Jesu.

13, 14. (a) Mbuti makani aajatikizya mapolitikisi abukombi mbwaasololela kunkondo alimwi akutalulama? (b) Nkaambo nzi nkondo ncoitali kabotu nokuba kuti twacitilwa cakutalulama? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

13 Ciindi bukombi nobusangana amapolitikisi, kulakonzya kubuka nkondo. Jesu wakayiisya basikwiiya bakwe kuti tiibakeelede kujatikizyigwa mubukkale buli boobu. Makani aaya aliswaangene kukaambo kakapa kuti basilutwe babapaizi alimwi aba Farisi bakanze kumujaya Jesu. Bakali kumuyeeyela kuti wakali kuyoobabwezela zyuuno zyabo mumapolitikisi alimwi amubukombi. Bakaamba kuti: “Ikuti tumuleke buyo, bantu boonse balamusyoma eelyo ba Roma balaboola akubweza busena bwesu acisi cesu.” (Joh. 11:48) Aboobo Mupaizi Mupati Kayafa nguwakali kumbele mumakanze aakuti Jesu ajaigwe.—Joh. 11:49-53; 18:14.

14 Kayafa wakatuma basikalumamba masiku kuti bakamujate Jesu. Lino Jesu wakalaazyi makanze aaya aatali kabotu, aboobo naakali kulya cakulya camamanino abaapostolo bakwe, wakabaambila kuti babweze mapanga. Obilo akali manji kutegwa abayiisye ciiyo icakali kuyandika kapati. (Lk. 22:36-38) Masiku ngoonya aayo, Petro wakabelesya panga kulwana umwi muntu wakali munkamu eeyo yakaunka kuyoojata Jesu. Cakutadooneka, kwakamucisa kapati kutalulama ikujatikizya kujata Jesu masiku. (Joh. 18:10) Pele Jesu wakaambila Petro kuti: “Pilusya panga lyako muciyobwedo candilyo, nkaambo boonse aabo babweza panga bayoojaigwa apanga.” (Mt. 26:52, 53) Ciiyo eeci iciyandika kapati cakali kweendelana amajwi ngaakaamba Jesu mumupailo masiku ngoona aayo kuti, tiibakeelede kuba banyika. (Amubale Johane 17:16.) Kulwana kutalulama mulimo iwakeelede kusiilwa Leza.

15, 16. (a) Mbuti Jwi lya Leza mbolyabagwasya Banakristo kutantamuka mazwanga? (b) Nkwiindana kuli buti Jehova nkwabona ciindi nalanga zintu zicitika munyika mazuba aano?

15 Mucizyi waku Europe nkoili kumusanza iwaambwa kumatalikilo wakaiya ciiyo nciconya eeci. Wakaamba kuti: “Ndabona kuti nkondo taipi kuti kube bululami. Ndakabona kuti aabo ibalinjizya munkondo kanji-kanji balafwa. Alimwi bunji bwabamwi balaba basilunya. Ndakakkomana kwiiya kuzwa mu Bbaibbele kuti Leza alikke nguukonzya kuleta bululami bwini-bwini munyika. Ndakkwanya myaka iili 25, kandikambauka mulumbe ooyu.” Mukwesu umwi ku Africa nkoili kumusanza wakabikka “panga lyamuuya”, nkokuti Jwi lya Leza, mucibaka casumo ciindi nakambauka mulumbe waluumuno kuli basimukobonyina, tacikwe makani amusyobo wabo. (Ef. 6:17) Naakaba Kamboni wa Jehova, mucizyi umwi ku Europe mpoili akati wakakwatwa kumukwesu iwakali kuzwa kukabunga kamusyobo ngwaakali kusulaika kaindi. Boonse botatwe bakacinca akaambo kakuti bakali kuyandisisya kuba mbuli Kristo.

16 Eelo kaka kulayandika kapati kucinca kuli boobu! Bbaibbele likozyanisya buumi bwabantu kulwizi lutonkaika akunyona, lwizi lunyina luumuno. (Is. 17:12; 57:20, 21; Ciy. 13:1) Ciindi makani aamapolitikisi naapa kuti bantu baandaane, akubusya nkondo, swebo tulazumanana aluumuno alimwi alukamantano lwesu. Alimwi ciindi Jehova nabona mboyaandaanizyidwe nyika yesu, kweelede kuti cilamukkomanisya kapati kubona lukamantano iluli akati kabantu bakwe.—Amubale Zefaniya 3:17.

17. (a) Muunzila nzi zyotatwe motukonzya kusumpula lukamantano? (b) Ncinzi ncotuyoolanga-langa mucibalo citobela?

17 Twabona kuti tulakonzya kusumpula lukamantano lwa Bunakristo munzila zyotatwe: (1) Tusyoma Bwami bwa Leza bwakujulu kuti bukamanizye kutalulama, (2) tulakutantamuka kutola lubazu mutwaambo twamapolitikisi alimwi (3) tulaikaka nkondo. Nokuba boobo, zimwi ziindi lukamantano lwesu lulakonzya kunyonganizyigwa amuuya wakusalulula. Cibalo citobela ciyoolanga-langa mbotukonzya kuzwidilila mukulwana buyumu-yumu oobu, mbubwenya mbobakacita Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna.