Skip to content

Skip to table of contents

Ncobeelede Kucita Banakristo Kutegwa Cikwati Cabo Cizwidilile

Ncobeelede Kucita Banakristo Kutegwa Cikwati Cabo Cizwidilile

“Umwi aumwi wanu weelede kuyanda mukaintu wakwe mbubonya mbwaliyanda mwini; . . . mukaintu awalo weelede kumulemeka kapati mulumaakwe.”—EF. 5:33.

NYIMBO: 87, 3

1. Nokuba kuti kanji-kanji cikwati cilatalika alukkomano, ino ncinzi aabo ibakwata naa kukwatwa ncobeelede kulangila? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

CIINDI nabwiinga iweebeka kapati naboola kuli sibwiinga wakwe uuboneka kabotu kapati mubuzuba bwabwiinga bwabo, kunyina majwi aakonzya kulupandulula kabotu lukkomano lwabo. Ciindi nobakacili kweebana, luyando lwabo lwakakomena kapati cakuti lino balilibambilide kukonka kuti bayoosyomeka kuli umwi amweenzinyina mucikwati cabo. Bwini mbwakuti, kucinca kulayandika kutegwa bantu aaba bobilo beendelane mbwaanga lino batalisya mukwasyi mupya. Nokuba boobo, Jwi lya Leza lilijsi lulayo lugwasya kuli baabo boonse ibasala kukwata naa kukwatwa, nkaambo Sikutalisya cikwati siluyando uyanda kuti banabukwetene boonse bazwidilile akuba alukkomano mucikwati cabo. (Tus. 18:22) Pele, Magwalo alatwaambila cakutainda mumbali kuti bantu ibatalondokede ibakwata naa kukwatwa “banoojisi mapenzi mumibili yabo.” (1Kor. 7:28) Mbuti mapenzi aaya mbwaakonzya kucesyegwa? Alimwi ino ncinzi cikonzya kupa kuti cikwati ca Banakristo cizwidilile?

2. Ino misyobo nzi yaluyando njobeelede kutondezya banabukwetene?

2 Bbaibbele lilakankaizya mboluyandika kapati Luyando. Luzyalo (Mu Chigiriki, phi·liʹa) lulayandika mucikwati. Luyando iluli akati kamusankwa amusimbi (eʹros) lulakkomanisya, mpoonya aluyando iluli akati kabanamukwasyi (stor·geʹ) lulayandika ikuti naa kwazyalwa bana. Nokuba boobo, luyando ilweendelezyegwa anjiisyo (a·gaʹpe) lupa kuti cikwati cizwidilile. Kujatikizya luyando luli boobu, mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Umwi aumwi wanu weelede kuyanda mukaintu wakwe mbubonya mbwaliyanda mwini; kunze lyaboobo, mukaintu awalo weelede kumulemeka kapati mulumaakwe.”—Ef. 5:33.

MBOBEELEDE KWIILANGANYA MIKULI YABO BANABUKWETENE

3. Ino luyando lweelede kuba luyumu buti mucikwati?

3 Paulo wakalemba kuti: “Nobalumi, amuzumanane kubayanda bakaintu banu, mbubonya awalo Kristo mbwaakayanda mbungano akulyaaba akaambo kanjiyo.” (Ef. 5:25) Ikutegwa baiye cikozyanyo ca Jesu, basikumutobela beelede kuyandana akati kabo mbubwenya awalo mbwaakabayanda. (Amubale Johane 13:34, 35; 15:12, 13.) Aboobo luyando lwamucikwati ndobatondezyanya Banakristo lweelede kuti kaluli luyumu cakuti umwi aumwi weelede kuti kalisungwide kufwida mweenzinyina, ikuti kakuyandika kucita boobo. Masimpe ngakuti, muntu takonzyi kucita cintu cili boobu ikuti naa kwaba kutamvwana kupati mucikwati. Nokuba boobo, luyando lwa a·gaʹpe “lulajatila zintu zyoonse, lulasyoma zintu zyoonse, lulalangila zintu zyoonse, lulaliyumya muzintu zyoonse.” Inzya, “luyando talumani.” (1Kor. 13:7, 8) Kuyeeya cikonke cabo cakuyandana alimwi akusyomeka kuli umwi amweenzinyina kuyoobagwasya banabukwetene ibayoowa Leza kuti babelekele antoomwe calukamantano kweelana azyeelelo zya Jehova zisumpukide kutegwa baamanizye mapenzi aali woonse aakonzya kuboola.

4, 5. (a) Mukuli nzi ngwajisi mulumi mbwali silutwe wamukwasyi? (b) Ino mukaintu weelede kububona buti busilutwe? (c) Nkucinca kuli buti nkobakeelede kucita banabukwetene bamwi?

4 Kaamba mukuli uugaminide wamulumi alimwi amukaintu, Paulo wakalemba kuti: “Bakaintu kabalibombya kubalumi babo mbuli mbobacita ku Mwami, nkaambo mulumi ngomutwe wamukaintu wakwe mbubonya Kristo mbwali mutwe wambungano.” (Ef. 5:22, 23) Bubambe oobu tabwaambi kuti mukaintu takwe mulimo twamweezyanisya kumulumaakwe. Bwini mbwakuti, bulamugwasya kuzuzikizya lubazu Leza ndwaakapa mukaintu ciindi naakati: “Tacili kabotu kuti [Adamu] kakkala alikke. Ndilamupangila sikumugwasyilizya kutegwa abe mweenzinyina uumweelede.” (Matl. 2:18) Mbubwenya Kristo, “mutwe wambungano,” mbwatondezya luyando, mulumi Munakristo weelede kubucita munzila yaluyando busilutwe bwakwe. Ikuti wacita boobo, mukaintu wakwe ulaanguluka alimwi cilamuubila kumulemeka, kumugwasya, alimwi akulibombya kulinguwe.

5 Kabazuminizya kuti mucikwati kuyandika kucinca, ba Cathy [1] bakati: “Nondatakalinakwatwa, ndakali alwaanguluko alimwi ndakali kucita kufwumbwa nzyondiyanda. Pele nondakakwatwa zintu zyakacinca kapati nkaambo lino ndakeelede kwiiya kusyoma mulumaangu. Tacili cuuba-uba kucita boobo, pele eeci catugwasya kuyumya cilongwe cesu nkaambo zintu tuzicita mbuli mbwayanda Jehova.” Balumi baba Cathy, ba Fred bakaamba kuti: “Ikusala zintu zyakucita kwakali kundikatazya kapati. Penzi eeli lilaindila mucikwati nkaambo bantu bobilo beelede kukkala ansi kubandika alimwi akuzuminana. Pele kwiinda mukupaila kuli Jehova kulomba busolozi bwakwe, alimwi akuswiilila mizeezo yamukaintu wangu, cipa kuti zintu kaziyaabuuba-uba. Lino ndilimvwa kuti tubelekela antoomwe!”

6. Ino mbuti luyando mbolubeleka kaluli “caanzyo calukamantano cilondokede” ciindi nokwaba mapenzi mucikwati?

6 Cikwati ciyumu cibambwa abantu bobilo ibalekelelana mbwaanga boonse tabalondokede. ‘Balazumanana kweengelelana akulekelelana camoyo woonse.’ Inzya, boonse bobilo balalubizya. Nokuba boobo, ciindi umwi naalubizya, kulaba zyoolwe zyakwiiya kuzintu izyalubila, kwiiya kulekelela, alimwi akulekela luyando kuti lubeleke cakumaninina mbwaanga “ncecaanzyo calukamantano cilondokede.” (Kol. 3:13, 14) Kuyungizya waawo, “luyando lulakkazika moyo . . . Talubikkilili.” (1Kor. 13:4, 5) Twaambo tupa kutamvwana tweelede kubambwa cakufwambaana. Aboobo Banakristo banabukwetene beelede kutubamba twaambo tuli toonse ntobajisi kalitanabbila zuba. (Ef. 4:26, 27) Kutegwa muntu aambe kuzwa ansi aamoyo kuti, “Ndalubizya, ndalomba mundijatile” kuyandika kulicesya ncobeni alimwi abusicamba, pele kulagwasya kapati kubamba twaambo alimwi kulabakamantanya banabukwetene.

NCOKUYANDIKA KAPATI KUFWIDILANA LUZYALO

7, 8. (a) Ino Bbaibbele lipa lulayo nzi kujatikizya makani aakoonana mucikwati? (b) Nkaambo nzi banabukwetene ncobeelede kweendelezyanya caluzyalo?

7 Bbaibbele lilapa lulayo lubotu ilukonzya kugwasya banabukwetene ikwaalanga munzila yeelede makani aajatikizya koonana. (Amubale 1 Bakorinto 7:3-5.) Ikumuyeeyela caluyando mbwalimvwa ngomukwetene limwi alimwi anzyayandika kulayandika kapati. Ikuti mukaintu kateendelezyegwi caluzyalo, cilakonzya kumuyumina kapati kucikkomanina cibeela eeci camucikwati. Bamalumi bakulwaizyigwa kukkala abamakaintu babo “kweelana aluzyibo.” (1Pet. 3:7) Koonana takweelede kuba kwakusinikizyigwa buya pe, pele kweelede kuzwa ansi aamoyo. Basankwa balafwambaana kunyanyaala mumakani aaya kwiinda bamakaintu, pele boonse beelede kuti kabalibambilide mumizeezo.

8 Nokuba kuti Bbaibbele talipi milawo iigaminide kujatikizya nzila izyakutondezyanya luyando mumakani aakoonana, pesi lilaamba zintu zimwi zikonzya kucitwa kutondezyanya luyando. (Lwi. 1:2; 2:6) Banabukwetene Banakristo beelede kweendelezyanya caluzyalo.

9. Nkaambo nzi kusobanya muntu ngomutakwetene limwi ncokweelede kutantamukwa?

9 Akaambo kakuti tulamuyanda kapati Leza alimwi abasimukoboma, tatukalekeli muntu umwi naa cintu cimwi kunyonganya bubambe bwacikwati. Zikwati zimwi zili mumapenzi alimwi zimwi zyanyonganizyigwa buya akaambo kakuti umwi akati kabanabukwetene ujisi cilengwa cakweebelela zintu ziletela muzeezo wakoonana. Mizeezo iili yoonse yakuyandisya cilengwa eeci naa koonana kuli koonse ikutali kwamucikwati zyeelede kutantamukwa. Alimwi nokuba kusobanya muntu ngomutakwetene limwi tacitondezyi luyando alimwi ceelede kutantamukwa. Ikuti katuyeeya lyoonse kuti Leza ulizizyi zyoonse nzyotuyeeya alimwi anzyotucita, tuyookulwaizyigwa kuyandisisya kumukkomanisya alimwi akuzumanana kuba abukkale busalala.—Amubale Matayo 5:27, 28; Bahebrayo 4:13.

CIINDI NOKWABA MAPENZI MUCIKWATI

10, 11. (a) Ino kulekana kudumide buti? (b) Ino Bbaibbele lyaamba nzi kujatikizya kwaandaana? (c) Ino ncinzi iciyoobagwasya banabukwetene ikutafwambaana kuyeeya zyakwaandaana?

10 Ikuti mapenzi azumanana kukomena mucikwati, alakonzya kupa kuti umwi naa banabukwetene boonse bobilo batalike kuyeeya kwaandaana naa kulekana. Muzisi zimwi, mweelwe wabanabukwetene iwiinda acisela, balalekana. Cilengwa eeci tacidumide kapati mumbungano ya Bunakristo, nokuba boobo, ikuvwula kwamapenzi muzikwati akati kabantu ba Leza, kupa kulibilika kapati.

11 Ngaaya malailile aamu Bbaibbele: “Mukaintu teelede kwaandaana amulumaakwe. Pele ikuti naa waandaana anguwe, atakwatwi pe, ikuti kakutali boobo apilukile akuyanzana amulumaakwe; awalo mulumi teelede kusiya mukaintu wakwe pe.” (1Kor. 7:10, 11) Banabukwetene tabeelede kwaawubya-ubya makani aakwaandaana amuntu ngobakwetene limwi pe. Nokuba kuti kwaandaana zimwi ziindi kulakonzya kuboneka mbuli kuti nenzila yakumana mapenzi mapati kapati, bunji bwaziindi kuyungizya buyo mapenzi atala aayaayo aaliko kale. Naakamana kwiinduluka majwi ngaakaamba Leza kujatikizya mwaalumi kusiya bausyi abanyina akukakatila kumukaintu wakwe, Jesu wakati: “Aabo Leza mbaaswaanganya kutabi muntu uubaandaanya.” (Mt. 19:3-6; Matl. 2:24) Eeci caamba kuti kunyina akati kamulumi amukaintu iweelede ‘kwaandaanya ceeco ncaakaswaanganya Leza.’ Cikwati Jehova ucibona kuti ceelede kuzumanana kusikila kulufwu. (1Kor. 7:39) Ikuzyiba kuti toonse tuyoolyaambilila kuli Leza, kweelede kukulwaizya banabukwetene kubeleka canguzu kumana twaambo cakufwambaana kutegwa tutakomeni.

12. Ncinzi cikonzya kupa kuti banabukwetene batalike kuyeeya makani aakwaandaana?

12 Zintu izyatakali kulangilwa naa kuyeeyelwa zilakonzya kuba ndepenzi lipati mucikwati. Ikuti zintu izyakali kulangilwa mucikwati tiizyacitika, muntu ulakonzya kutakkutila, kulimvwa kweenwa, nokuba kunyema buya. Ikwiindana kujatikizya mbobayeeya alimwi ambobakakomezyegwa kulakonzya kuleta mazwanga akati kabanabukwetene, ambweni buya akutamvwana mumakani aajatikizya mali, bamakwe, alimwi ambobeelede kulelwa bana. Nokuba kuti zintu zili boobo, cilakkomanisya kuzyiba kuti banabukwetene banji Banakristo balajana nzila zyeelede zyakwaamana mapenzi oonse aali boobu akaambo kakuti beendelezyegwa a Bbaibbele.

13. Ntwaambo nzi tumvwika itukonzya kupa kuti kube kwaandaana?

13 Kwaandaana zimwi ziindi inga kweelela. Mucikozyanyo, ikuti mulumi kakaka kulanganya mukwasyi wakwe acaali, katundulula mukaintu, alimwi akumukasya kucita zintu zyakumuuya, ootu ntwaambo tumwi ibamwi ntobabona kuti inga twapa kuti ceelele kwaandaana. Banakristo bakwetene ibajisi mapenzi mapati mucikwati beelede kulomba lugwasyo kubaalu. Bakwesu aaba ibajisi luzyibo balakonzya kubagwasya banabukwetene ikutobela lulayo lujanika mu Jwi lya Leza. Ciindi notusoleka kumana mapenzi aamucikwati, tweelede kulomba muuya wa Jehova alimwi akulomba kuti atugwasye kutobela njiisyo zyamu Bbaibbele akutondezya mucelo wamuuya wakwe.—Gal. 5:22, 23. [2]

14. Ino Bbaibbele libaambila nzi Banakristo bakwetene abantu ibatakombi Jehova?

14 Zimwi ziindi, Munakristo ulakonzya kuti ukwete naa ukwetwe kumuntu uutaningaba mubelesi wa Jehova. Mubukkale oobo, Bbaibbele lilapa twaambo tulimvwisya ncobeelede kuzumanana kukkala antoomwe. (Amubale 1 Bakorinto 7:12-14.) Kufwumbwa naa muntu ooyo uutasyomi uulizyi naa pe, “ulasalazyigwa” akaambo kakukwata naa kukwatwa kumusyomi. Bana mbobazyala abalo babonwa kuti “balasalala” alimwi balikwabilidwe a Leza. Paulo wakaamba kuti: “Omukaintu, sena tozyi kuti ambweni inga wafwutula mulumaako? Naa yebo omulumi, sena tozyi kuti ambweni inga wafwutula mukaintu wako?” (1Kor. 7:16) Mumbungano zinji zya Bakamboni ba Jehova kuli zikwati, oomo imuli Munakristo iwakagwasya ‘kufwutula’ ngwakwetene limwi.

15, 16. (a) Ino Bbaibbele lipa lulayo nzi kubamakaintu Banakristo ibakwetwe kubamalumi ibatali babelesi ba Leza? (b) Ino Munakristo uba muciimo cili buti “ikuti uutasyomi wayanda kusiya mweenzinyina”?

15 Mwaapostolo Petro wakalaya Banakristo bamakaintu kuti kabalibombya kubamalumi babo, “kutegwa naa kuli bataliswiilili ijwi, bakonzye kukwelelezyegwa kakunyina kubelesya jwi pele kwiinda mubukkale bwabakaintu babo, akaambo kakulibonena bukkale bwanu busalala antoomwe akuba abulemu kapati.” Kwiinda mukuba ‘amoyo uukkede alimwi mubombe, ooyo uuyandika kapati mumeso aa Leza,’ mukaintu ulakonzya kumugwasya kapati mulumaakwe kuti aboole kubukombi bwakasimpe muciindi cakumwaambila buya cakaanzambwene kujatikizya nzyobasyoma Banakristo.—1Pet. 3:1-4.

16 Pele ino mbuti kuti ooyo uutasyomi ngowasala kuti baandaane? Bbaibbele lyaamba kuti: “Ikuti uutasyomi wayanda kusiya mweenzinyina, kaya; imukwesu naa mucizyi taangidwe mubukkale buli boobo, pele nywebo Leza wamwiita kuluumuno.” (1Kor. 7:15) Eeci tacaambi kuti Munakristo lino waanguluka kukwata naa kukwatwa kumbi kweelana a Magwalo, pele tajisi mukuli wakusoleka kusungilizya yooyo uutasyomi kuti azumanane kukkala anguwe. Kwaandaana kulakonzya kupa kuti kube luumuno luli mbolubede. Alimwi Munakristo ulakonzya kuba abulangizi bwakuti ooyo iwakaunka uyoopiluka kajisi makanze aakuzumanana kubamba cikwati alimwi mukuya kwaciindi ikuba musyomima.

CIKWATI ALIMWI ACINTU NCOTWEELEDE KUSAANGUNA KUBIKKILA MAANO

Ikubikkila maano kuzintu zyakumuuya kulakonzya kuyungizya lukkomano mucikwati canu (Amubone muncali 17)

17. Nzintu nzi Banakristo banabukwetene nzyobeelede kubikka mubusena bwakusaanguna?

17 Akaambo kakuti tupona kwini “kumazuba aamamanino,” twalibonena “ziindi zikatazya ncobeni.” (2Tim. 3:1-5) Nokuba boobo, ikuzumanana kuyuma kumuuya kuyootugwasya kapati kutegwa tuzitantamuke zintu zinyonganya zyamunyika eeyi. Paulo wakalemba kuti: “Ciindi casyaala caceya. Kuzwa lino aabo bajisi bamakaintu babe mbuli kuti tabajisi, . . . aabo babelesya nyika, babe baabo bataibelesyi cakumaninina.” (1Kor. 7:29-31) Paulo tanaakali kwaambila banabukwetene kuti bacileke kubikkila maano kuzintu ziyandika mucikwati. Nokuba boobo, akaambo kakuti ciindi cakasyeede cakaceya, zintu zyakumuuya bakeelede kuzibikka mubusena bwakusaanguna.—Mt. 6:33.

18. Nkaambo nzi ncocikonzyeka ku Banakristo kukkomana mucikwati akuzwidilila?

18 Nokuba kuti tukkede muziindi zyamasunko alimwi akuti zikwati zinji izituzingulukide zilazungaana, cilakonzyeka kuti inga twakkomana mucikwati akuzwidilila. Masimpe, Banakristo bakwete naa bakwetwe ibakakatila kubantu ba Jehova, ibatobela lulayo lwamu Magwalo, alimwi akusololelwa amuuya uusalala wa Jehova balakonzya kucikwabilila cikwati cabantu aabo ‘Leza mbaakaswaanganya.’—Mk. 10:9.

^ [1] (muncali 5) Mazina aamwi acincwa.

^ [2] (muncali 13) Amubone bbuku lyakuti ‘Amuzumanane Kukkala Muluyando lwa Leza,’ mucibeela camakani aayungizyidwe icaamba kuti, “Ncolyaamba Bbaibbele Kujatikizya Kwaandaana Alimwi Akulekana,” mapeeji 219-221.