Skip to content

Skip to table of contents

Ibbwe Lijisi Makani Aayendelana Amakani Aamu Bbaibbele

Ibbwe Lijisi Makani Aayendelana Amakani Aamu Bbaibbele

Ibbwe Lijisi Makani Aayendelana Amakani Aamu Bbaibbele

▪ Ibbwe lyabulongo ililampa masentimita aali 5.5 mubwamba lyakavwukkulwa mumyaka yakuma 1870 kufwaafwi adolopo liitwa kuti Baghdad mazuba aano ilili mucisi ca Iraq. Mumwaka wa 2007, syaabupampu umwi acikolo ca University of Vienna mucisi ca Austria uutegwa Michael Jursa, wakalijana bbwe eeli naakali kuvwuntauzya muŋanda muyobwedwa zyintu zyakaindi iitegwa British Museum. Jursa wakalizyiba izyina lya Nebo-sarisekimu (Nabu-sharrussu-ukin, kweelana ambolyakali kulembwa abana Babuloni), inkumekume yabana Babuloni waambidwe mu Bbaibbele kulugwalo lwa Jeremiya 39:3. *

Nebo-sarisekimu wakali umwi wabapati babasikalumamba ba Mwami Nebukadinezara ciindi munzi wa Jerusalemu nowakanyonyoonwa mu 607 B.C.E, alimwi kweelana acilembedwe abbwe, waambwa kuti “mupati wabazibe.” Kuyungizya waawo, izyina lyabulemu lyakuti mupati wabazibe lyakali kupegwa buyo kumwaalumi omwe aciindi cili coonse, calo cipa bumboni busalede bwakuti Sarisekimu uuzumbauzyigwa ngomwaalumi waambwa mu Bbaibbele.

Abbwe kulembedwe kuti Nebo-sarisekimu wakatola ngolida kutempele lya Marduki naa kuti Merodaki, mupati wabaleza babana Babuloni uulembedwe mu Bbaibbele. (Jeremiya 50:2) Bbwe eeli ilitondezya kuti masimpe ingolida zyakatolwa kutempele lyakalembwa mumwaka wakkumi, mwezi wa 11, alimwi mubuzuba bwa 18 bwabulelo bwa Nebukadinezara. Nokuba boobo, kutumina ngolida kunyina ambokwakaswaangene akusaalwa kwa Jerusalemu kwalo kwakacitika myaka iili mbwiibede yakatobela. (2 Bami 25:8-10, 13-15) Pele syaabupampu Jursa wakaamba kuti: “Kujana cintu cili mbuli bbwe eeli ililembedwe zyina lyamuntu waambidwe mu Bbaibbele kabbadela zyintu kutempele mu Babuloni alimwi ilizubulula buzuba bwini-bwini mbwaakacita boobo, ncintu citacitiki-citiki.” Akaambo kakwaambwa kuti ncimwi cazyintu ziyandika kapati icakajanwa mubuvwuntauzi bujatikizya Bbaibbele ibwamazuba aano, muteende wakucisi ca Britain uutegwa Telegraph waamba kuti, ibbwe eeli “lilaamba kujatikizya kaambo kakuti mabbuku aansiku aamu Cizuminano Cakale ayeeme atwaambo twamasimpe.”

Nokuba boobo, ikusyomeka kwa Bbaibbele takuyeeme alwiiyo lujatikizya zyintu zyansiku pe. Bumboni bubotu kapati bulajanwa mubusinsimi bulembedwe mu Bbaibbele. (2 Petro 1:21) Mucikozyanyo, kakucili myaka yiinda ku 100, Jehova Leza kwiinda mumusinsimi Isaya, wakasinsima kuti zyintu zyoonse izyakali mu Jerusalemu “ziyootolwa ku-Babuloni.” (Isaya 39:6, 7) Mbubwenya buyo, kwiinda mumusinsimi Jeremiya, Leza wakasinsima kuti: “Buvubi boonse bwamunzi uno [Jerusalemu], ambono zyawo zyoonse, . . . njoozyaaba mumaanza aabasinkondonyina, nkabela bazoozisaala akuzitola . . . ku-Babuloni.”—Jeremiya 20:4, 5.

Nebo-sarisekimu wakali umwi wabasinkondonyina aabo, aboobo awalo wakali umwi wabaabo bakalibonena ameso kuzuzikizyigwa kwabusinsimi bwamu Bbaibbele. Masimpe, taakwe makani naa wakalizyi naa pe, wakatola lubazu mukuzuzikizyigwa kwabusinsimi oobu.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 2 Kulugwalo lwa Jeremiya 39:3, mu Bbaibbele lya New World Translation kulembedwe kuti: “Samgar-nebo, Sarsechim Rabsaris,” kutobelezya twaandaanyo twamalembe aa Basitunsiyansiya twa Cihebrayo. Pele mabala aa Cihebrayo akonzya kulembwa boobu: “Samgar, Nebo-sarsechim Rabsaris [naa ikuti Mupati Wabasinkuta],” alo aayendelana azilembedwe abbwe eeli lya cuneiform.

[Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 22]

Copyright The Trustees of the British Museum