Sé mak Jeová?
Sé mak Jeová?
Maizumenus tinan 150 liubá, ema ida naran Henri Mouhot husi rai-Fransa bá toʼo rai-Kamboja atu buka-hatene buat foun iha rai neʼe. Loron ida, kuandu nia laʼo liu ai-laran, nia haree templu antigu ida neʼebé mota boot mak haleʼu. Templu neʼe naran Angkor Wat, templu boot liu iha mundu tomak. Mouhot hatene katak templu neʼe la mosu mesak deʼit, maibé iha ema matenek tebes neʼebé planu no harii templu neʼe, no nia hakerek: “Templu neʼe furak liu buat neʼebé ita bele haree husi nasaun antigu seluk hanesan rai-Roma ka Grésia.” Maski templu neʼe husik hela ba tinan atus barak, no ema la tau matan, maibé nia hatene duni katak iha ema ida neʼebé halo planu hodi harii templu boot neʼe.
Tuir loloos, livru ida neʼebé hakerek tinan atus ba atus liubá, mós hatete buat neʼebé hanesan, dehan: “Ema harii uma ida-ida, maibé Maromak harii buat hotu-hotu.” (Ebreu 3:4.) Maski nuneʼe, karik ema balu hatete: ‘Ita la bele kompara uma ho buat sira neʼebé moris iha rai, tanba buat rua neʼe la hanesan duni.’ Maibé, iha ema sientista balu neʼebé fiar katak ita bele duni kompara buat rua neʼe.
Ema sientista ida naran Michael Behe, neʼebé estuda kímika iha Universidade Lehigh, Pennsylvania, Estadus Unidas, apoia katak ‘buat moris nian la hanesan ho buat neʼebé la moris’. Maibé nia husu: “Prosesu kímika nian neʼebé laʼo iha buat moris hotu nia laran bele mosu mesak deʼit, ka presiza matenek atu planu no halo ida-neʼe?” Tuirmai nia esplika oinsá sientista sira agora bele halo mudansa kiʼik ba ai no animál sira hodi troka sira-nia DNA, ka
tak buat neʼebé iha sélula laran. Sin, tuir loloos ita bele “harii” ka halo buat neʼebé moris hanesan ita bele halo uma ka buat seluk neʼebé la moris. Kuandu Behe estuda kleʼan kona-ba sélula sira, nia haree katak iha sélula laran iha prosesu komplikadu barak neʼebé depende ba malu atu laʼo ho diʼak. Ikusmai, nia dehan: “Ema estuda kleʼan tebes no aprende ona buat barak kona-ba sélula sira no oinsá sélula sira laʼo, no buat hotu neʼebé ema aprende hatudu ho klaru katak presiza duni matenek atu halo planu hodi kria buat sira-neʼe.”Entaun, sé mak iha matenek atu kria buat sira-neʼe?
Sé mak halo planu?
Ita bele hetan resposta ba pergunta neʼe husi livru antigu neʼebé temi uluk. Livru neʼe mak Bíblia. Bíblia nia liafuan primeiru esplika ho klaru kona-ba sé mak halo planu no kria buat hotu, hodi dehan: “Iha tempu uluk kedas Maromak kria lalehan no rai.”—Gênesis (Kejadian) 1:1.
Maromak neʼebé kria lalehan no rai fó naran neʼebé úniku ba nia an atu hatudu katak nia la hanesan ho maromak sira seluk. Bíblia dehan: “Neʼe mak buat neʼebé Maromak loos hatete, Jeová, Kriadór ba lalehan . . . , Ida neʼebé halo rai no buat neʼebé iha rai, Ida neʼebé fó moris ba ema iha rai.” (Isaías [Yesaya] 42:5, 8) Tuir Bíblia, iha duni Maromak ida neʼebé halo planu no kria buat hotu iha lalehan no rai inklui ita ema, no nia naran mak Jeová. Maibé, Jeová iha hahalok hanesan saida? Tanbasá mak Ita tenke rona ba nia?
Ninia naran katak sá?
Entaun, ita-nia Kriadór nia naran, Jeová, katak sá? Iha lia-ebraiku Maromak nia naran hakerek ho letra haat ),(יהוה no naran neʼe mosu besik dala 7.000 iha Bíblia laran. Naran neʼe mai husi liafuan ebraiku “haʼwah” no iha arti “Nia Sai Buat Neʼebé nia Hakarak”. Neʼe katak, nia bele sai buat naran deʼit neʼebé nia presiza atu halo ninia hakarak sai loos. Porezemplu, nia bele sai Kriadór, Salvadór, Tesi-lia naʼin, ka buat seluk tan, atubele kumpre buat neʼebé nia promete ona. Liután neʼe, tuir lia-ebraiku, liafuan neʼe koʼalia kona-ba buat neʼebé akontese daudaun. Ida-neʼe hatudu katak Jeová kontinua nafatin atu kumpre buat neʼebé nia promete ona. Sin, nia mak Maromak neʼebé moris!
Jeová nia hahalok furak
Liuhusi Bíblia ita aprende katak ita-nia Kriadór hatudu hahalok neʼebé halo ema hakarak atu hakbesik ba nia. Jeová koʼalia kona-ba ninia hahalok rasik, hodi dehan: “Jeová, Jeová, Maromak neʼebé laran-sadiʼa no laran-luak, neineik atu hirus no nakonu ho laran-diʼak no lia-loos. Nia hatudu domin laran-metin ba jerasaun rihun ba rihun, no fó perdua ba ema nia sala.” (Êxodo [Keluaran] 34:6, 7) Liafuan sira-neʼe esplika katak Jeová mak Maromak neʼebé hatudu domin neʼebé laran-metin. Sin, nuʼudar Jeová kumpre ninia hakarak, nia sempre hatudu nafatin hahalok laran-metin no domin ba ninia kriatura sira. Ita hafolin domin hanesan neʼe ka lae?
Jeová mós neineik atu hirus no lalais atu fó perdua ba ita-nia sala. Ita gosta atu hakbesik ema neʼebé la buka ita-nia sala no neʼebé prontu atu fó perdua ba ita, loos ka lae? Maibé, neʼe la dehan katak Jeová simu hahalok aat. Nia hatete: “Haʼu Jeová, hadomi buat neʼebé loos, no odi hahalok naʼok no buat neʼebé la loos.” (Isaías 61:8) Tanba Maromak hadomi buat neʼebé loos, nia sei la hatudu pasiénsia nafatin ba sira neʼebé la moe atu halo beibeik hahalok neʼebé aat. Nuneʼe, ita bele fiar katak Jeová nia tempu sei mai atu hadiʼa buat hotu neʼebé la loos iha mundu neʼe.
Jeová hatudu domin mai ita iha buat hotu neʼebé nia halo, no nia mós sempre hadomi buat neʼebé loos. Maibé, atu hatudu hahalok rua neʼe ho didiʼak, nia mós presiza hatudu hahalok furak ida tan, neʼe mak ninia matenek neʼebé kleʼan tebetebes. (Roma ) Tuir loloos, ita bele haree ninia matenek iha buat furak oioin neʼebé nia kria iha mundu neʼe.—Salmo (Mazmur)104:24; 11:33-36Provérbios (Amsal) 3:19.
Maibé, hatudu matenek deʼit, neʼe la toʼo. Atu ita-nia Kriadór bele kumpre buat hotu neʼebé nia hakarak, nia mós presiza iha kbiit tomak. Bíblia hatudu katak nia iha duni kbiit boot. Bíblia dehan: “Foti imi-nia matan ba leten no haree. Sé mak kria buat sira-neʼe? Neʼe mak Ida neʼebé lori sai sira nuʼudar tropa, tuir sira-nia númeru . . . tanba ninia kbiit neʼebé boot, sira ida la lakon.” (Isaías 40:26) Sin, Jeová iha “kbiit neʼebé boot” atubele kumpre ninia hakarak. Entaun, hahalok furak sira-neʼe book ita hakarak atu hakbesik ba Jeová, loos ka lae?
Simu bensaun tanba hatene Jeová
Jeová ‘la kria mundu ho saugati deʼit’, maibé nia ‘halo mundu hodi ema bele hela’ no atu sira iha relasaun diʼak ho nia. (Isaías 45:18; Gênesis 1:28) Nia hanoin tebes ninia kriatura sira iha rai. Kuandu nia kria ema, nia fó ba sira hela-fatin iha jardín kapás. Maski nuneʼe, ema estraga daudaun mundu neʼe, no ida-neʼe halo Jeová la kontente. Maibé, hanesan ita aprende ona kona-ba ninia naran, Jeová sei kumpre duni ninia hakarak uluk nian ba ema no ba mundu neʼe. (Salmo 115:16; Apokalipse 11:18) Nia sei halo mundu sai fali jardín furak ba sira hotu neʼebé hakarak halo tuir nia nuʼudar ninia oan.—Provérbios 8:17; Mateus 5:5.
Bíblia nia livru ikus esplika kona-ba moris kapás iha mundu furak neʼe. Bíblia dehan: “Nia sei hamaran sira-nia matabeen husi sira-nia matan; mate la iha ona, no ema sei la tanis tan eh laran-susar, basá sasán raiklaran uluk nian liu tiha ona.” (Apokalipse 21:3, 4) Ida-neʼe mak moris loloos neʼebé Jeová hakarak ba Ita. Nia mak Aman laran-diʼak neʼebé hadomi tebes ita! Tan neʼe, hakaʼas an atu aprende liután kona-ba nia, no buat neʼebé nia hakarak husi Ita, atu nuneʼe Ita bele hetan moris iha mundu furak neʼe.
Se la iha informasaun kona-ba tradusaun Bíblia nian, eskritura husi parte iha Bíblia neʼebé hakerek iha lia-ebraiku foti husi Tradusaun Mundu Foun husi Eskritura Sagrada ho Referénsia (MF) iha lia-inglés; no eskritura husi parte iha Bíblia neʼebé hakerek iha lia-gregu foti husi Liafuan diak ba imi—segunda edisaun, hodi hakerek tuir ortografia ofisiál.