Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O se Mea e Sili Ona Tumau na i lo Ata

O se Mea e Sili Ona Tumau na i lo Ata

O se Mea e Sili Ona Tumau na i lo Ata

Faamatalaina e Rakel Koivisto

I le 1950 na ou manumalo ai i le tauvaga a le matou nuu, i soʻu manatu na faatū i le faiga o se maa e faamanatu ai ē na maliliu i le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Na tatala lea maa faamanatu telē i se sauniga mamalu na faia i Tuusula i Finilani, ae ou te leʻi auai. O lea, seʻi oʻu faamatala le māfuaaga o loʻu lē auai.

O LE 1917 na ou fanau ai, ma o aʻu le uii o le fanauga e toʻavalu a oʻu mātua, ma sa matou nonofo i se nuu i tua, i le itu i saute o Finilani. E ui ina lē tagolima lo matou aiga, ae sa matou ola fiafia ma saogalemu. O oʻu mātua o ni tagata e faamoemoeina ma matataʻu i le Atua, ma na la aʻoaʻo i matou e tusa o le Atua. Na faatau e loʻu tamā se Tusi Paia ma e tāua tele lea tusi iā i matou.

A o oʻu itiiti lava, sa ou tāina ai ni faatagata laiti mai fasi laau. Na matuā ofo tagata o le matou aiga i le mananaia o aʻu faatagata ma fai mai ia ou aʻoga i mea faapea. Na talia aʻu i le Iunivesite i Helsinki i mea tau ata. O se aʻoga lea e sili ona lelei i mea faapea i Finilani, ma sa ou fiafia lava i lea nofoaga, auā o aʻu e sau mai nuu i tua, ma na tele loʻu taimi na alu i ai. Ina ua ou faauʻu i le 1947, na iā te aʻu le faanaunauga ia fai se mea e tumau sona aogā.

Se Suiga Tele

Peitaʻi na suia atoa oʻu sini na iai. I se tasi aso, na sau ai loʻu uso o Aune ua fiafia lava ma faapea mai, “Ua ou iloa le mea moni!” ona sa iā te ia le tusi “Let God Be True,” lea sa lomia e Molimau a Ieova. Ae ou te leʻi fiafia i ai. E leʻi leva talu lea mea, ae ou vaai foʻi o iai se tusi faapea a se isi teine e ma te aʻoʻoga i le iunivesite. Ina ua ou ula i ai, na fai mai o ia: “Aua e te ula! O le tusi lea e mafai ona e malamalama ai i le Tusi Paia.” Na maua saʻu tusi, ma na toeitiiti a uma ona ou faitauina ina ua amata ona ou faitau ai. Ou te leʻi toe ula, auā ua ou mautinoa o loo i Molimau le upu moni. Ma ua ou iloaina, o loo ofo mai e Ieova se mea ou te lē maua mai ata, o le ola lea e faavavau.

E leʻi fai mai Molimau ou te alu atu i a latou sauniga i le taimi ina ua matou faatoʻā feiloaʻi ai. O lea sa ou manatu, ai e na o tagata Molimau lava e tatau ona auai. Na ou fai loa i ai, pe mafai ona ou auai, ma e ese loʻu fiafia ina ua ou iloa, e latou te fiafia i so o se isi e fia auai. O sauniga na faamalosia atili ai loʻu faatuatua, ma na ou filifili loa e tuuina atu loʻu ola iā Ieova. O Novema 19, 1950 na faailoaina ai lea filifiliga i le lautele, ina ua ma papatiso faatasi ma loʻu uso. Na faateleina lo ma fiafia ina ua sau se taimi na avea ai ma Molimau isi o ma uso e toʻafā, faapea ma o ma mātua pele.

O le ā Laʻu Galuega o le a Fai?

A o oʻu suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau, sa agaʻi foʻi i luma laʻu aʻoga faatusiata. Ina ua ou faauʻu mai le aʻoga, ona ou galue lea e fesoasoani i se polofesa e tāina faatagata. Ona sosoo ai lea ma le mea lea o loo taʻua i le amataga, ina ua manumalo loʻu manatu na faatū mo se maa faamanatu, i le tauvaga i le matou nuu. O loʻu manatu na fai i ai, ia taʻu le maa faamanatu, “O le Ala o Ē Lē Toe Foʻi Mai,” ona o le taimi lea ua sui ai laʻu vaaiga i taua. (Isaia 2:4; Mataio 26:52) E 16 futu (5 mita) le maualuga o le maa, ma ou te leʻi auai ina ua tatala, ona o se sauniga e tumu i le lotonuu, ma ua lē tusa ma oʻu talitonuga mai le Tusi Paia.

A o faasolo ina ou lauiloa ona o laʻu galuega tusiata, na tele galuega lelei na ofo mai. Ae sa ou toe manatu i mea e tāua iā te aʻu. E ui ou te fiafia tele i laʻu galuega, ae sa sili atu ona ou fia fesoasoani i isi i le itu faaleagaga. O lea, na amata ai laʻu paeonia i le 1953, o le taʻu lea o tagata Molimau e talaʻi faataimi atoa.

E iai lava taimi e fai mai ai tagata ua maʻimau laʻu taleni. Ae ou te iloa, o mea e mafai ona o laʻu taleni, e lē tumau e faavavau. E sau le taimi e pala ai maa ma lē aogā. Ae a avea aʻu ma paeonia, o le a mafai ona faaaogā le tele o loʻu taimi e fesoasoani ai i isi ia maua le ola e faavavau. (Ioane 17:3) Ae e leʻi galo iā te aʻu laʻu taleni. E fai lava ma ou tago ta ni faatagata laiti ou te fiafia ai, ma faatau e maua ai saʻu seleni.

Siitia i se Nuu i Tua

Ina ua mavae tausaga e fā o laʻu paeonia i Helsinki, na valaaulia aʻu i le 1957 e le lālā o Molimau a Ieova i Finilani, ou te alu i Jalasjärvi, o se itumalo i tua i Southern Ostrobothnia. O inā e ma te galulue ai ma Anja Keto, o se teine e 17 tausaga ou te matua ai. Ou te lē masani iā Anja, ae na ou talia le tofiga ma ou alu loa e ma te galulue. E na o i maʻua Molimau i lea vaipanoa, ma toeitiiti lava a ma paga i taimi uma i le talaʻiga. E leʻi leva ae matuā māfana lava le ma faigāuō.

Na pei ua toe foʻi i tua le olaga ina ua ou nofo i Jalasjärvi, e tai pei lava o le olaga na ou ola ai ae ou te leʻi alu atu i le taulaga i le 20 tausaga ua tuanaʻi. E uigaese le mālūlū o le taumālūlū, ma e tau asa le kiona ona i nisi taimi, e tau i sulugātiti le loloto o le kiona. E pūmoomoo lava si ma fale, e leai ni mea e tele na iai. O se vaipuna e lata ane na asu mai ai ma vai, ma o nisi taimi e liu aisa ai i le pō le vai na asu mai. Ae sa maua mea uma na manaʻomia. (1 Timoteo 6:8) O se vaitaimi fiafia tele, ma na tele galuega i aso uma.

Pisi i Galuega Aogā

Na pei ua lē aogā uma a ma taumafaiga i le amataga, ona e lē fiafia mai tagata o le nuu. O lea na faaali ai ni ata na faia e Molimau e tusa o le faalapotopotoga, e iai le The New World Society in Action ma le The Happiness of the New World Society, ina ia latou malamalama ai i le ma galuega. Na mafai ai ona latou malamalama iā i maʻua ma le faalapotopotoga, faapea aogā o le galuega i tagata i le lalolagi aoao. E toʻatele na ō mai e matamata.

O se ovasia femalagaaʻi a Molimau a Ieova e igoa iā Eero Muurainen, na ia faaalia foʻi le ata, The New World Society in Action i se maota telē o le nuu. Sa faigatā ona ou faaofiofi i le pito o le tulimanu o le fale, talu ai le tumutumu o ē na auai. Na lē mafai ona ou tū lelei, ona o le tumu o tagata, ma na iʻu ina ou tū vaetasi ma faalagolago i le puipui. Ina ua uma le ata, e toʻatele na fai mai e mananaʻo e asiasi atu iā i latou.

Na faaaogā foʻi se laau tā kaseti telē auā le tāina o lauga i fale o aiga faifaatoʻaga. I se isi aso, na fuafua ai e tā se lauga i le 7 i le afiafi i le fale o se isi aiga, ma na valaaulia ai le nuu atoa. I le taeao lava lenā, na ma tiʻetiʻe atu ai i a ma uila e talaʻi i se nuu e 15 maila (25 kilomita) le mamao, faapea o loo lava le taimi e toe foʻi mai ai e fai le lauga. Ae e uma ane le talaʻiga ua matuā palapalā le auala ona sa timu.

Na lē toe mafai ona vili a ma uila ona ua poloka paʻu i le palapala, o lea, na amo loa i le fale. O lona uiga la ua lē maua le taimi lea na fuafua e fai ai le lauga i le afiafi. Ina ua ma ō ma ave le laau mamafa e tā ai le lauga, e ma te taunuu atu ua tā le 10 i le afiafi. Faapea lava maʻua, ailoga o toe iai se isi o faatali mai. Ae na faateʻia i maʻua ona na tumu le fale i tagata o loo faatalitali mai! Na uma le lauga, ona sosoo lea ma se talanoaga manaia. Faatoʻā ma oo i le fale i le vaveao, ma e ui ina vaivai ae na lagona lo ma fiafia tele!

Na fai lava si mamao o le va o nuu e talaʻia, ma na fesoasoani mai Molimau o le itumalo lea ina ia maua se ma taavale, o se taavale tuai na fai i Rusia. Na aogā tele i le ma galuega talaʻi lenei taavale. Na lauiloa lea taavale i tagata auā ina ua asiasi atu le akiepikopō i le nuu, na ia fai i tagata e aua neʻi o latou talia ni tamaʻitaʻi se toʻalua e ō atu i se taavale lanumoana. Na vave ona fia iloa e tagata le uiga o lea lapataʻiga, po o ai ia tamaʻitaʻi, ma pe aiseā ua avea ai i laʻua ma lamatiaga iā i latou. Na tele avanoa na maua e talanoa lelei ai ma tagata. Ua moni ai le upu a Isaia: “O auupega uma e faia e tau ma oe e lē manuia ia.”—Isaia 54:17.

Na oo ina fua mai le ma galuega. Na amata fai sauniga i vaiaso uma, ma sina vaega na auai mai o tagata fiafia. Na oo ina faateleina le matou vaega, ma i le 1962 na avea ai ma faapotopotoga e toʻa 18 Molimau, e tele lava i tuafāfine. Na toe siitia i maʻua ma Anja i le nuu o Ylistaro, ina ua mavae le lua tausaga.

Se Vaipanoa e Fiafia Tele Ai

Na ma fiafia lava i le manaia ma le filemu o le vaipanoa i le ma tofiga fou, aemaise lava ona tagata. O ni tagata e talimālō ma e uiga fiafia foʻi. E moni e iai nisi e mapolotu ma lotonuu, ma e tetee mai i le ita, ae na iai foʻi tagata e faatāuaina le Tusi Paia. O le tele o taimi, pe a faaaogā a ma Tusi Paia, e tuu lelei e fafine a latou galuega ae uaʻi mai; e faapena foʻi i tane, e matuā tō ese lava o latou pulou ae sagaʻi mai, o se gaoioiga e seāseā ona latou faia. O nisi taimi a o faagasolo se suʻesuʻega o le Tusi Paia, e ō mai uma le aiga faapea ma tuaoi e faalogologo i le suʻesuʻega.

O tagata naunau ma le loto faamaoni na ou feiloaʻi i ai i le talaʻiga, na faaosofia atili ai loʻu naunau i aʻu ata. Pe a maua soʻu taimi, ou te faia ni faatagata mai omea. O le tele o aʻu faatagata e fai, e faatatau i tagata ona o uiga mālie eseese o tagata, ou te fiafia i ai. Ae o le tele lava o faatagata e faatatau i fafine a o fai a latou galuega. O le faamatalaga a se tasi mekasini e uiga i aʻu faatagata e faapea: “E lagonaina ai se lagona māfana ma le filemu, ae e iai foʻi le mālie ma le paleni . . . Ua mafai ona faia faapea ana faatagata ona o lona alofa i tagata, toe lelei tele lana taleni.” Ae na lē mafai lava ona galo iā te aʻu, ia aua neʻi faamuamua laʻu taleni, ae ia maumaututū i laʻu filifiliga ia auauna iā Ieova faataimi atoa.

I le 1973, na ofo mai ai se galuega ou te leʻi faafiti ai. Na tāpā ai aʻu e fai se ata telē, e fai i le omea, e tuu i le potu ulufale o le ofisa lālā o Molimau a Ieova i Vantaa, i Finilani. O lea ata e faavae mai i le Salamo 96:11-13. E uigaese loʻu fiafia e faaaogā loʻu tomai auā le viiga o Ieova!

I le vaitaimi o le 1978-1979, na ou teʻi ai ina ua maua mai laʻu penisione mo tagata tusiata, talu ai o le tele lava o aʻu ata na fai, sa fai lava mo aʻu. Na ou matuā talisapaia lava lea fesoasoani, ae sa ou manatu ifo iā te aʻu, ‘Na semanū e na o le pau lava lea o le mea ou te maua pe ana faamuamua aʻu ata i loʻu olaga. Ua na o sina tupe e fesoasoani pe a ou litaea.’ E matuā faatauvaa lava pe a faatusatusa i le taui o le ola e faavavau!—1 Timoteo 6:12.

Toe Foʻi i le Aai Tele

Na telē lava se suiga i o ma olaga, faapea auaunaga na oo mai i le 1974. Na tofia ai i maʻua e galulue i Turku, o se aai telē. Na tele fale fou na fausia i lea taimi i le aai, ma o le tele o tagata na gasolo atu i ai, na manaʻomia ai ni tagata talaʻi o le Malo. E ma te leʻi fiafia tele i le ma oganuu fou i le aai. Na foliga mai e fai si faigatā o le talaʻi i tagata o le aai ona e tele lava i latou na lē ano mai. Ae ina ua oo ina ma masani, e tele tagata e fiafia i le Tusi Paia na ma tau i ai.

A o faagasolo tausaga, ua silia ma le 40 tagata ua mafai ona ma fesoasoani i ai, ia tuuina atu o latou ola iā Ieova. O se fiafiaga tele ua iai ona o nei fanau faaleagaga! (3 Ioane 4) Ua fai si faalētonu o loʻu malosi, ae ou te lagona lava le fesoasoani mai a Ieova, le lagolagosua a le faapotopotoga, ma le faamalosiau mai o si aʻu paga pele o loo ma paeonia, o Anja. (Kolose 4:11; Salamo 55:22) Ina ua ma feiloaʻi ma Anja i le toeitiiti atoa le 50 tausaga ua tuanaʻi, e leʻi iai se manatu i se isi o i maʻua, o le a tumau le ma paga paeonia mo lea taimi umi.

Ua fai mai se alagāupu lauiloa: “O le ola e puupuu, ae o ata e faavavau.” Ae ou te lē auai i lea manatu. Ou te auai i le manatu o le aposetolo o Paulo i le 2 Korinito 4:18 e faapea: “O mea ua vaaia e gata mai ia, a o mea e lē vaaia e faavavau ia.” O le fiafia ua ou maua i ata, po “o mea ua vaaia,” e gata mai. E lē taitai ona tutusa ma le fiafia ua ou maua i le auaunaga iā Ieova, ma e lē maua ai se ola e faavavau. Ou te lagona lava le faafetai ona sa tuutoina atu loʻu ola i “mea e lē vaaia,” po o mea e tumau e faavavau!

[Ata i le itulau 19]

O loo oʻu galue i se maa faamanatu

[Ata i le itulau 21]

O maʻua ma Anja (agavale), 1957

[Ata i le itulau 22]

O maʻua ma Anja (taumatau) i le taimi nei