Bai na kontenido

Bai na kontenido

Salu—Un Produkto Hopi Útil

Salu—Un Produkto Hopi Útil

Salu—Un Produkto Hopi Útil

“BOSO ta e salu di tera,” Hesus a bisa su disipelnan. (Mateo 5:13) Arabirnan ta bisa: “Tin salu entre nos,” i hende di Pèrsia ta papia di un persona “infiel na salu” (desleal òf malagradisí). Debí ku salu ta bon pa konserbá kos, e palabra “salu” tantu den idiomanan antiguo komo moderno ta duna e idea di apresio i onor.

Tambe salu a bira un símbolo di algu ku ta stabil i permanente. P’esei den Beibel nan tabata yama un pakto duradero “un aliansa eterno di salu,” i hopi bes e personanan ku a sera e aliansa tabata kome un kuminda huntu, i a agregá salu pa konfirmá e aliansa. (Numbernan 18:19) Bou di Lei di Moises, nan a agregá salu na sakrifisio ofresé riba altar, sin duda pa indiká ku e no tabata putrí òf dañá.

Echonan Históriko Interesante

Atraves di historia, salu komun (natriumchloride) tabata un produkto asina presioso ku tabatin guera pa motibu di dje. Un di e kousanan di e Revolushon Franses tabata e impuesto haltu ku Louis XVI a imponé riba salu. Tambe hende a usa salu komo un medio balioso pa hasi negoshi. Komersiantenan moro a kambia salu pa oro, pa kada gram di salu un gram di oro. I algun tribu afrikano tabata usa piedra di salu komo plaka. E palabra papiamentu “salario” ta bini di e palabra latin salarium (di sal, salu), i ta referí na e pago di sòldá romano di antiguo ku a konsistí pa un parti di un porshon fiho di salu. E griegonan a usa salu pa paga pa nan katibunan, i di einan a originá un dicho ku ta bisa ku ‘e no ta bal e salu ku nan a paga p’e.’

Durante Edat Medio a lanta sierto superstishon rònt di salu. Si un hende a mòrs un tiki salu, nan a konsiderá esei komo un señal di ku un kos malu ta bai pasa. Por ehèmpel, den Leonardo da Vinci su pintura di e “Último Sena,” el a pinta dilanti di Hudas Iskariot un salero ku a kai riba mesa. * Di otro banda, te ku siglo 18 nan tabata indiká un hende su rango sosial segun e lugá ku el a okupá na mesa, sea mas ariba òf mas abou di kaminda e salu tabata. E puesto di onor tabata ariba di e salero, serka di e kabes di mesa.

For di antigwedat hende a siña saka salu for di pekel natural, awa di laman i piedra di salu. Un antiguo relato chines detayá tokante farmakologia ta trata mas ku 40 tipo di salu i ta deskribí dos método di saka salu ku, pa straño ku por parse, ta similar na loke nos ta usa awe. Por ehèmpel, nan ta usa energia di solo pa saka salu for di awa di laman na e planta solar pa prepará salu mas grandi na mundu, situá na kosta di Bahía Sebastián Vizcaíno na Baja California Sur, Mèksiko.

Un detaye interesante ta ku segun kálkulo si tur oséano na mundu seka, “nan lo produsí por lo ménos 19 mion kilometer kúbiko di piedra di salu, òf mas o ménos 14,5 biaha e volúmen di henter e kontinente europeo ku ta riba e marka di laman haltu,” segun Encyclopædia Britannica. I Laman Morto ta kasi nuebe biaha mas salu ku oséano!

Uso Moderno di Salu

Awendia salu ainda ta un produkto hopi útil ku hende ta usa pa entre otro, sasoná kuminda, konserbá karni i pa traha habon i glas. Pero di interes en partikular ta e uso di salu riba tereno di salubridat públiko. Por ehèmpel, den hopi pais na mundu nan ta enrikesé salu ku yodo (iodine). Esei ta pa kombatí falta di yodo den kurpa, ku ta ser karakterisá pa un kresementu apnormal di schildklier (krop) i ku den kasonan severo ta kousa retardo mental. Tambe tin pais ta agregá fluor na salu pa prevení djente putrí.

Ounke salu ta esensial pa bon salú⁠—⁠e ta regulá volúmen i preshon di sanger⁠—⁠kiko di e kontroversia entre uso di salu i preshon haltu? Dòkternan tin kustumber di bisa pashènt ku ta sufri di preshon haltu pa baha man na salu i sodio. Alrededor di 30 pa 50% di hende ku preshon haltu ta ser afektá pa uso di salu. Den tal kaso nan a nota ku ora e hendenan ei baha man na salu nan preshon ta baha.

Salu sigur ta laga bo disfrutá mas di kuminda, manera Job a indiká ora el a puntra: “Un kos sin smak por wòrdu komí sin salu?” (Job 6:⁠6) Nos por ta realmente gradisidu na nos Kreadó. E “ta proveé pa nos tur kos na abundansia pa nos disfrutá di nan,” inkluso salu, un produkto hopi útil.​—⁠1 Timoteo 6:⁠17.

[Nota]

^ par. 6 Salero ta un tayó òf algu pa pone salu aden.

[Plachi na página 15]

Algun di e hopi variedatnan di salu (di ariba den direkshon di oloshi): (1) Salu di laman Alaea, Hawai; (2) fleur de sel, Fransia; (3) salu orgániko natural di laman; (4) sel gris (salu shinishi), Fransia; (5) salu gròf di laman; (6) salu pretu mulá, India