Bontšha Tebogo Bakeng sa Pula

PULA! Re ka dira’ng ka ntle le yona? Ke therešo gore go na ga pula e ntši go baka mafula a kotsi. Le gona, batho bao ba dulago mafelong a tonyago le ao go ona go dulago go e-na pula goba bao ba dulago ba e-na le dihla tše bjalo ga se ka mehla ba ka thabelago pula. (Esera 10:9) Eupša go thwe’ng ka batho ba dimilione bao ba swanelwago ke go kgotlelela phišo le komelelo ka nako e telele? Mafelelong ge dipula di e-na, e ba tše lapološago gakaakang!

Ke kamoo go bego go le ka gona dinageng tšeo go bolelwago ka tšona ka Beibeleng, tše swanago le karolo ya ka gare ya Asia Minor, moo moapostola Paulo a bego a dira modiro wa gagwe wa boromiwa gona. Ge a be a le moo, Paulo o ile a botša Balikaonia ba bogologolo gore: ‘Modimo ga se a itlogela a se na bohlatse ka ge a dirile tše botse, a le nea dipula go tšwa legodimong le dihla tše di enywago, a khoriša dipelo tša lena ka mo go feletšego ka dijo le lethabo.’ (Ditiro 14:17) Ela hloko gore Paulo o boletše ka pula pele, ka gobane ka ntle le yona ga go selo seo se ka melago gomme go ka se be le “dihla tše di enywago.”

Beibele e re botša mo gontši ka pula. Mantšu a Seheberu le a Segerika bakeng sa pula a tšwelela ka makga a fetago a lekgolo ka Beibeleng. Na o ka rata go tseba mo go oketšegilego ka mpho ye e makatšago ya pula? Ka nako e swanago, na o ka rata go matlafatša tumelo ya gago go nepagaleng ga Beibele go tša thutamahlale?

Seo Beibele e se Bolelago ka Pula

Jesu Kriste o boletše ka thulaganyo ya bohlokwa yeo ka ntle le yona go bego go ka se be le pula. O itše: “Tatago lena yo a lego magodimong . . . [o] hlabišetša ba kgopo le ba bolo letšatši la gagwe gomme a nešetša ba lokilego le ba sa lokago pula.” (Mateo 5:45) Na o lemogile gore Jesu o boletše ka letšatši pele a bolela ka pula? Se ke seo se swanetšego ka gobane ga se feela gore letšatši le nea dimela matla a gore di gole eupša gape le dira gore modikologo wa lefase wa meetse o kgonege. Ee, ke phišo ya letšatši yeo e dirago gore mo e ka bago e di-cubic khilomithara tše 400 000 tša meetse a lewatle di moyafale ngwaga le ngwaga. Ka ge Jehofa a bopile letšatši, o bitšwa ka mo go swanetšego gore ke yena a nešago pula.

Beibele e hlalosa modikologo wa meetse ka gore: “Modimo . . . ké Yêna a xôxaxo marotholodi a meetse, a a rothiša, à e-tšwa meuwaneng ya xaxwe. A thšoloxa à e-tšwa marung, a rôthêla batho ba bantši.” (Jobo 36:26-28) Ga e sa le mantšu a ao a nepilego go tša thutamahlale a ngwadilwe nywageng e dikete e fetilego, batho ba bile le nako e ntši ya go leka go kwešiša modikologo wa meetse. Puku e bitšwago Water Science and Engineering ya 2003 e bolela gore: “Ga bjale, tsela yeo marothodi a pula a bopegago ka yona ga se ya hlwa e kwešišwa ka nepo.”

Seo bo-rathutamahlale ba se tsebago ke gore marothodi a pula a bopša ke dikarolo tše dinyenyane-nyenyane tšeo di ka bonwago feela ka microscope tšeo di bopago marothodi a manyenyane ao a lego ka marung. Le lengwe le le lengwe la marothodi a le swanetše go gola ka makga a milione goba go feta moo e le gore le bope lerothodi le tee la pula. Wo ke mosepelo o raraganego wo o ka tšeago diiri tše mmalwa. Puku ya tša thutamahlale yeo e bitšwago Hydrology in Practice e re: “Go na le dikgopolo tše dintši tša kamoo marothodi a manyenyane a maru a golago ka gona gore e be marothodi a pula gomme dinyakišišo tša ditsela tšeo go naganwago gore marothodi a pula a bopega ka tšona di dira gore banyakišiši ba nyake go tseba ka mo go oketšegilego.”

Mmopi wa modikologo woo o tšweletšago  maru a pula o be a ka botšiša mohlanka wa gagwe Jobo dipotšišo tše kokobetšago motho tše rego: “A fa pula e na le tat’ayo? gomme yo a tswalago marotholodi a phoka ke mang? Ke mang yo a beilego bohlale bosong bja maru? . . . Ke mang yo a hlalefilego go ka bala maru, le go thenola makuka a legodimo?” (Jobo 38:28, 36, 37, PK) Nywaga e ka bago 3 500 ka morago, bo-rathutamahlale ba sa dutše ba palelwa ke go araba dipotšišo tše tše thata.

Modikologo wa Meetse o Sepela Bjang?

Bo-radifilosofi ba Bagerika ba be ba ruta gore mothopo wa meetse a dinoka e be e se pula, eupša e be e le meetse a lewatle ao ka tsela e itšego a bego a elela ka tlase ga lefase a e-ya ditlhoreng tša dithaba gomme a fetoga meetse a hlwekilego. Puku e nngwe yeo e bolelago ka Beibele e re Solomone o be a dumelelana le kgopolo yeo. Ela hloko mantšu a buduletšwego a Solomone a rego: “Tšohle dinoka di ya lewatleng, ’me lewatlê xa le tlale. Dinoka mo di yaxo, ké mo di tl’o xo fêla di leba xôna.” (Mmoledi 1:7) Na ruri Solomone o be a bolela gore ka tsela e itšego meetse a lewatle a išwa godimo ga dithaba e le gore a fetoge mothopo wa meetse a dinoka? E le gore re arabe potšišo ye, anke re boneng seo batho ba gabo Solomone ba bego ba se dumela ka modikologo wa meetse. Na ba be ba dumela dikgopolo tša maaka?

Nywageng ya ka tlase ga e lekgolo ka morago ga mehla ya Solomone, moporofeta wa Modimo e lego Eliya o ile a bontšha tsebo ya gagwe mabapi le moo go ka letelwago gore pula e tšwe gona. Mehleng ya gagwe, naga e bile le komelelo e šoro ka nywaga e fetago e meraro. (Jakobo 5:17) Jehofa Modimo o be a tlišeditše batho ba gagwe kotlo ye ka gobane ba be ba mo lahlile gomme ba rapela modimo wa Bakanana wa pula e lego Baali. Eupša Eliya o ile a thuša Baisiraele gore ba itshole gomme ga bjale o be a ikemišeditše go rapelela pula. Nakong ya ge a rapela, Eliya o ile a kgopela mohlokomedi wa gagwe gore a lebelele ka “thokô ya lewatlê.” Ge a botšwa gore: “Lerunyana še-lelee, le le lekanaxo le seatla sa motho,” Eliya o ile a tseba gore thapelo ya gagwe e arabilwe. Go se go ye kae, “Ké xe lexodimo le šetše le fifala ka maru le ka ledimo; xwa tla pula e kxolo.” (1 Dikxoši 18:43-45) Ka go realo, Eliya o ile a bontšha gore o a  lemoga gore go na le modikologo wa meetse. O be a tseba gore maru a be a tla bopega godimo ga lewatle gomme diphefo di a iše ka bohlabela bja Naga ya Kholofetšo. Go fihlela lehono, ye ke tsela yeo lefase le hwetšago pula ka yona.

Nywaga e ka bago lekgolo ka morago ga gore Eliya a rapelele pula, molemi yo a ikokobeditšego yo a bitšwago Amose o ile a gatelela taba ya bohlokwa mabapi le mothopo wa modikologo wa meetse. Modimo o ile a diriša Amose go porofeta  kgahlanong le Baisiraele ka baka la go gatelela badiidi le go rapela medimo ya maaka. E le gore ba se ke ba fedišwa ke Modimo, Amose o ile a ba kgothaletša gore ba ‘nyake Morena gomme ba phele.’ Ke moka, Amose o ile a hlalosa gore ke Jehofa feela yo a swanetšego go rapelwa ka gobane ke Mmopi, “Mmitša-meetse-a-lewatlê a nošetša naxa ka ôna.” (Amosi 5:6, 8) Ka morago, Amose o ile a boeletša taba ye e kgahlišago ya mabapi le modikologo wa meetse le kamoo o sepelago ka gona. (Amosi 9:6) Ka go realo, Amose o bontšhitše gore mothopo o mogolo wa dipula tšeo di nago mo lefaseng ke mawatle.

Taba ye e ile ya kgonthišetšwa ka tša thutamahlale ke Edmond Halley ka 1687. Lega go le bjalo, go tšere nako e telele pele batho ba amogela bohlatse bja Halley. Encyclopædia Britannica Online e bolela gore: “Kgopolo ya gore go na le modikologo wa meetse lefaseng, moo meetse a lewatle a yago ditlhoreng tša dithaba gomme a elela go tšwa moo, e tšwetše pele go fihla mathomong a lekgolong la bo-18 la nywaga.” Lehono, therešo ya mabapi le kamoo modikologo wa meetse o sepelago ka gona e tsebja ke batho ba bantši. Mothopo wona woo o hlalosa gore: “Meetse a lewatle a a moyafala ke moka a bopega lefaufaung, a theogela Lefaseng e le pula gomme mafelelong a elela ka dinokeng gomme a boela lewatleng.” Ka gona, go molaleng gore mantšu a Solomone a mabapi le modikologo wa pula, go etša ge a ngwadilwe go Mmoledi 1:7, a bolela ka modikologo o swanago o akaretšago maru le pula.

Se se Swanetše go go Tutueletša go Dira’ng?

Taba ya gore modikologo wa meetse o hlalositšwe ka go nepa gakaaka ke bangwadi ba Beibele ke bjo bongwe bja bohlatse bjo bontši bja gore Beibele e buduletšwe ke Mmopi wa batho e lego Jehofa Modimo. (2 Timotheo 3:16) Ke therešo gore go se hlokomele ga batho lefase gabotse go hlaka-hlakantše boemo bja leratadima gomme go feleleditše ka gore go be le mafula a šoro mafelong a mangwe le komelelo go a mangwe. Eupša mohlodi wa modikologo wa meetse e lego Jehofa Modimo, o holofeditše kgale gore mafelelong o tla tsena ditaba gare gomme a “senya bao ba senyago lefase.”—Kutollo 11:18.

Kgabagareng, o ka bontšha bjang tebogo bakeng sa dimpho tše tšwago go Modimo, tše bjalo ka pula? O ka dira bjalo ka go ithuta Lentšu la gagwe e lego Beibele le ka go diriša seo o ithutago sona Lentšung leo bophelong bja gago. Ka go realo, o tla ba le kholofelo ya go phologela lefaseng le lefsa la Modimo, moo o tla thabelago dimpho tše tšwago go Modimo ka mo go sa felego. Ka kgonthe, “mpho e nngwe le e nngwe e botse le neo e nngwe le e nngwe e phethagetšego” di tšwa Mothopong wa pula e lego Jehofa Modimo.—Jakobo 1:17.

[Diagram/​Seswantšho go letlakala 16, 17]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

GO BOPEGA GA MEETSE MARUNG

PULA

GO MOYAFALA GA MEETSE AO A LEGO DIHLARENG

GO MOYAFALA GA MEETSE

MEETSE AO A ELELAGO DITHABENG MEETSE AO A ELELAGO FASE

[Diswantšho go letlakala 16]

Nakong ya ge Eliya a be a rapela, mohlokomedi wa gagwe o ile a lebelela ka “thokô ya lewatlê”