Kamoo go ka Hlagolelwago Lerato la go Ithuta

“Ngwana mo eteletše tsela y’axwe; ké mo a tl’o xo tšofala à sa ka a e lahla.”—DIEMA 22:6.

NA O kile wa leka go robatša bana mola go direga selo se itšego se se kgahlišago? Gaešita le ge ba lapile, ba lla le go fela-fela pelo, ba tla katanela go dula ba phafogile le go tšea karolo go seo se diregago. Mongwadi John Holt o ngwala gore: “Kganyogo [ya bona] ya go nyaka go kwešiša lefase le go ithuta bokgoni bja go dira dilo gabotse ke e tseneletšego le e matla kudu go swana le kganyogo ya bona ya go nyaka dijo goba go khutša goba go robala. Ka dinako tše dingwe e ka ba matla kudu.”

Ke tlhohlo gore bana ba kgomarele kganyogo ya go nyaka go ithuta bophelong bja bona ka moka, go akaretša le nywageng ya ge ba le sekolong. Gaešita le ge go se na mokgwa o kgonthišeditšwego wa go atlega, go na le mekgwa e mmalwa yeo e lekilwego yeo batswadi, barutiši le bana ba ka e dirišago. Lega go le bjalo, lerato la go bala ke mokgwa o bohlokwa go feta mokgwa o mongwe le ge e le ofe.

Anke Lerato le Tšweletše tše Dibotse

Bana ba duma lerato la batswadi. Le ba dira gore ba ikwe ba šireletšegile, ba rate kudu go boledišana le batswadi, ba botšiše dipotšišo le go nyakišiša. Lerato le tutueletša batswadi go bolela le bana ba bona ka mehla le go kgahlegela ka mo go tseneletšego thuto ya bona. Puku ya Eager to Learn—Helping Children Become Motivated and Love Learning e hlalosa gore nyakišišo e bontšha gore “go bonagala batswadi e le tutuetšo e kgolo leratong la ngwana la go ithuta.” Tutuetšo yeo e ba le mafelelo a mabotse kudu ge batswadi ba šomišana le barutiši. Puku yeo e re: “Ga go na matla ao a šomago kudu bakeng sa go tsošološa lerato la ngwana la go ithuta go swana le ge motswadi le morutiši ba šomišana.”

Batswadi gape ba tutuetša bokgoni bja bana ba bona bja go ithuta. Nyakišišong yeo e dirilwego ka nako e telele go malapa a 43 yeo e begilwego ka pukung e bitšwago Inside the Brain, banyakišiši “ba hweditše gore bana bao ba bego ba boledišwa kudu [nywageng ya bona e meraro ya pele bophelong] ba be ba e-na le IQ (Intelligence quotient) e phagamego kudu go feta bana bao batswadi ba bona ba bego ba sa ba bolediše kudu.” Puku ye e oketša ka gore “batswadi bao ba bolelago le  bana ba bona kudu ba sekametše go reteng bana ba bona ka baka la dilo tšeo ba di fihleletšego, ba araba dipotšišo tša bona, ba nea tlhahlo go e na le ditaelo gomme ba diriša mantšu a mantši a sa swanego ka ditsela tše di fapa-fapanego.” Ge e ba o le motswadi, na o boledišana le bana ba gago ka mehla ka mo go holago?

Lerato le na le Botho le Kwešišo

Bana ba a fapa-fapana ka bokgoni le ditalente tša bona. Ka tlhago, batswadi ba ka se nyake go dumelela go se swane mo go tutuetša lerato leo ba le bontšhago. Lega go le bjalo, go ya ka puku yeo e bitšwago Thinking and Learning Skills, lefaseng la lehono batho gantši ba tšewa e le ba bohlokwa go ya ka bokgoni bja bona, e lego seo se ka dirago gore bana “ba nagane gore go ba ga bona ba bohlokwa e le batho go ithekgile ka go fihlelela ga bona dilo tše itšego go phala ba bangwe.” Kgopolo ye ga e tlogele bana “ba tšhošitšwe kudu ke go palelwa” feela, eupša gape e ka ba dira gore ba ikwe ba tshwenyega le go gateletšega ka mo go feteletšego. Makasine wa India Today o bolela gore go belaela mo go bakwago ke kgatelelo ya tša thuto le go hlokega ga thekgo ya lapa go lebelelwa e le sebaki sa motheo koketšegong yeo e ipoeleditšego gararo ya go ipolaya ga bafsa ba India ba lego mahlalagading nywageng e fetago e 25 e fetilego.

Le gona, go gobala maikwelong go ka bakwa ke ge bana ba bitšwa “mašilo” goba “ditlaela.” Dipolelo tše bjalo tše sehlogo ga di kgothaletše bana go ithuta, go e na le moo di a ba nyamiša. Lega go le bjalo, lerato la motswadi le swanetše gore ka mehla e be le botho, le thekge kganyogo ya ngwana ya tlhago ya go nyaka go ithuta—le gona ka lebelo leo le mo swanetšego, ntle le go boifa go nyenyefatšwa. (1 Ba-Korinthe 13:4) Ge e ba ngwana a na le bothata bja go ithuta, batswadi ba lerato ba leka go mo thuša, le ka mohla ba sa dire gore ngwana a ikwe e le setlaela goba a se na mohola. Ke therešo gore seo se ka nyaka go se fele pelo le bohlale eupša go nea thušo e bjalo e lerato go swanelwa ke go direlwa maiteko. Motho o hlagolela bjang lerato le bjalo? Mogato wa pele o bohlokwa ke go lebelela dilo ka pono ya moya.

Pono ya Moya e Nea Teka-tekano

Boemo bja moya bjo bo theilwego Beibeleng bo bohlokwa ka mo go kgethegilego ka baka la mabaka a mmalwa. Lebaka le lengwe ke gore bo re thuša go bea thuto ya lefase boemong bja yona e le gore re e bone e le bohlokwa eupša e sego e le bohlokwa ka go fetišiša. Ka mohlala, thuto ya dipalo e ka dirišwa ka ditsela tše dintši tše di šomago eupša e ka se dire gore motho a be le ditekanyetšo tša motheo tša boitshwaro.

Beibele gape e re kgothaletša gore re be le teka-tekano nakong yeo re e dirišago dithutong tša lefase ge e re: “Tša xo ngwala mangwalô a mantši xa di fêle; ’me xo ithuta tše ntši xo lapiša mmele.” (Mmoledi 12:12) Ke therešo gore bana ba swanetše go hwetša thuto e botse ya motheo, eupša se ga se sa swanela go tšea nako ya bona ka moka. Le gona, ba nyaka le nako bakeng sa mediro e  mengwe e holago, kudu-kudu mediro ya moya yeo e rutago motho wa ka gare.

Sebopego se sengwe sa boemo bja moya bjo bo theilwego Beibeleng ke boipoetšo. (Mika 6:8) Batho bao ba ipoeditšego ba dumela gore go na le dilo tšeo ba sa kgonego go di dira gomme ga ba tsome maemo a phagamego ka mo go feteletšego le phadišano e sa bontšhego kgaugelo tšeo di bonagalago mafelong a mantši a tša thuto. India Today e bega gore mekgwa ye yeo e sa agego “e dira gore batho ba gateletšege.” Go sa šetšwe gore re ba banyenyane goba ba bagolo, re atlega kudu ge re e-kwa keletšo e buduletšwego ya Beibele e rego: “Re se kê ra ba ba xo kxanthša lefêla, le ba xo rumolana, le ba xo tsebafêlana.” “Motho a a šetšê modirô wa xaxwe; ké mo a tl’o xo rêtwa ka tša xaxwe, e sexo ka tša e mongwê.”—Ba-Galatia 5:26; 6:4.

Batswadi ba ka diriša bjang keletšo ye e šomago thutong ya bana ba bona? Tsela e nngwe ke ka go kgothaletša ngwana yo mongwe le yo mongwe go ipeela dipakane le go bapetša mešomo ya gagwe ka noši. Ka mohlala, ge e ba ngwana wa gago o sa tšwa go ngwala tlhahlobo ya dipalo morago bjale, mo kgopele gore a bapetše dintlha tša gagwe tša gona bjale le tša tlhahlobo e fetilego. Ke moka mo nee theto goba kgothatšo e swanetšego. Ka tsela ye, o mo thuša go ipeela dipakane tšeo di fihlelelegago, go hlahloba tšwelopele ya gagwe le go šomana le mafokodi le ge e le afe, ka nako e swanago o sa mmapetše le bana ba bangwe.

Lega go le bjalo, matšatšing a lehono bafsa ba bangwe bao ba nago le bokgoni ba ka kgetha go se šome gabotse sekolong ka baka la go boifa go kwerwa. Pono yeo bafsa ba bangwe ba bago le yona ke ye: “Go ba morutwana yo a šomago gabotse ga go sepedišane le mehla le mabaka.” Na pono ya moya e ka thuša tabeng ye? Ee, e ka thuša! Ela hloko Ba-Kolose 3:23, yeo e rego: “Ka moka tše Le di diraxo, Le di dirê ka pelo e rataxo, e ke Le dirêla Modimo, e sexo batho.” Na o ka nagana ka selo le ge e le sefe seo se ka tutueletšago motho go šoma ka thata go feta go kgahliša Modimo? Pono e bjalo e kgahlišago e nea motho matla a go ganetša kgateletšo ya dithaka e sa holego ka selo.

Ruta Bana go Rata go Bala

Go bala le go ngwala go bohlokwa bakeng sa thuto e kgotsofatšago—ya lefase le ya moya. Batswadi ba ka godiša lerato la go bala dipuku ka go balela bana go tloga boseeng. Daphne yo a šomago e le proofreader, o thabela gore batswadi ba gagwe ba ile ba mmalela ka mehla ge e be e sa le ngwana. O hlalosa gore: “Ba ile ba godiša ka go nna lerato la go bala dipuku. Ka baka la se, ke be ke kgona go bala le pele nka tsena sekolo. Batswadi ba-ka gape ba ile ba nthuta go dira nyakišišo e le gore nka hwetša dikarabo dipotšišong tša-ka. Tlwaetšo ye e bile ya bohlokwa go fihlela le lehono.”

Ka lehlakoreng le lengwe, Holt yo a tsopotšwego pejana o lemoša ka gore go balela bana “ga se tharollo ya mohlolo.” O oketša ka gore: “Ge e ba motswadi le ngwana ba sa thabele go bala, gona e ka ba mo go senyago kudu go e na le gore e be mo go holago. . . . Gaešita le bana bao ba ratago go balelwa ka go hlaboša . . . ga ba rate go balelwa ge batswadi ba sa thabele go ba balela.” Ka gona, Holt o šišinya gore batswadi ba kgethe dipuku tšeo le bona ba di ratago, ba dutše ba gopola gore bana ba ka nyaka go balelwa dipuku ka makga a mantši! Dipuku tše pedi tšeo batswadi ba dimilione lefaseng ka bophara ba ratago go di balela bana ba bona ke Ithute go Morutiši yo Mogolo le Puku Ya-ka ya Ditaba tša Beibele, tšeo bobedi bja tšona di gatišitšwego ke Dihlatse tša Jehofa. Ka ge di lokišeleditšwe bana ka go kgethega, dikgatišo tše di na le diswantšho tše dintši kudu tše di kgahlišago, tšeo di šišinyago kgopolo le go ruta melao ya motheo ya Modimo.

Mokriste wa lekgolong la pele la nywaga e lego Timotheo, o be a šegofaditšwe ka mma le makgolo bao ba bego ba kgahlegela thuto ya gagwe, kudu-kudu thuto ya gagwe ya moya. (2 Timotheo 1:5; 3:15) Timotheo o ile a gola ya ba motho yo a botegago le yo a ka botwago kudu—e lego dika  tšeo thuto ya lefase e nnoši e ka se kgonego go di tšweletša. (Ba-Filipi 2:19, 20; 1 Timotheo 4:12-15) Lehono diphuthegong tša Dihlatse tša Jehofa lefaseng ka bophara go na le bafsa ba bantši bao ba swanago le Timotheo—bašemane le banenyana—ka baka la batswadi ba lerato le bao ba sekametšego dilong tša moya.

Ruta ka Mafolofolo!

Puku yeo e bitšwago Eager to Learn e bolela gore go morutiši yo a nyakago go bjala ka go ba bangwe lerato la go ithuta, “se se ka hlaloswa ka lentšu le tee—mafolofolo. Ka go ba gona ga bona, barutiši ba mafolofolo ba botša barutwana gore ba thabela seo ba se rutago gomme se se bonagala ge ba ruta ka mafolofolo.”

Lega go le bjalo, therešo ke gore ga se motswadi goba morutiši yo mongwe le yo mongwe yo a bontšhago mafolofolo ge a ruta. Ka gona, barutwana ba bohlale ba leka go ikgothatša le go lebelela go ithuta e le boikarabelo bja bona ka noši. Go feta moo, puku yeo e tsopotšwego ka mo godimo e bolela gore, “ga go na motho yo a tla dulago le bana ba rena bophelo bja bona ka moka le go ba thuša gore ba ithute, ba dire mošomo o mobotse, ba nagane le go dira boiteko bjo bo oketšegilego bjo bo kaonefatšago bokgoni bja bona bjo bobotse.”

Ka gona, se ga se lebiše tlhokomelo kudu sekolong eupša se e lebiša ka gae le dilong tše bohlokwa tšeo bana ba ithutago tšona ka gae. Batswadi, na le fagahlela go ithuta? Na ngwako wa lena o na le tikologo e kgahlišago yeo go ka ithutelwago go yona, yeo e gatelelago bohlokwa bja dilo tša moya? (Ba-Efeso 6:4) Gopolang gore mohlala wa lena le tsela yeo le rutago ka yona di tla tutuetša bana ba lena nako e telele ka morago ga gore ba fetše sekolo le go tloga gae.—Bona lepokisi leo le rego, “Malapa ao a Dirago Gore go Ithuta e be mo go Atlegago” go letlakala 23.

 Lemoga Gore Batho ba Ithuta ka Ditsela tše di Fapanego

Ga go na menagano e mebedi yeo e swanago tlwaa; o mongwe le o mongwe o na le tsela ya wona ya go ithuta. Seo se šomago gabotse mothong yo mongwe se ka no se šome gabotse go yo mongwe. Ka gona, Dr. Mel Levine ka pukung ya gagwe e bitšwago A Mind at a Time o re: “Go dirišana le bana ka moka ka tsela e swanago ke go ba swara ka tsela e se nago toka. Bana ba sa swanego ba na le dinyakwa tše sa swanego tša go ithuta; ba na le tshwanelo ya gore dinyakwa tša bona di kgotsofatšwe.”

Ka mohlala, batho ba bangwe ba kwešiša le go gopola dikgopolo gakaone ge ba bona diswantšho goba dilo tšeo di thadilwego. Ba bangwe ba rata go bala pukung goba go theeletša ge yo mongwe a bolela—goba mohlomongwe ba rata mekgwa ye ka moka e kopane. Levine o re: “Tsela e di phalago tšohle ya go gopola boitsebišo bjo bo itšego ke go bo fetola, go fetola boitsebišo bjoo ka tsela e itšego. Ge e ba selo seo e le seo se bonwago ka mahlo, se dire gore se be ka sebopego sa mantšu, ge e ba e le sa mantšu gona se thale goba o dire seswantšho ka sona.” Mokgwa wo o dira gore go ithuta e se be feela mo go putsago kudu eupša e be mo go thabišago kudu.

Ke therešo gore o ka swanelwa ke go leka gomme o bone gore ke mokgwa ofe wo o go šomelago gakaone kudu. Hans, modiredi wa Mokriste wa nako e tletšego, o ile a  swara thuto ya Beibele le George, mokgalabje yo a bego a e-na le thuto ya motheo feela. George o be a e-na le bothata bja go kwešiša dintlha le go di gopola. Ka gona, Hans o ile a leka go bontšha dintlha tša motheo ka go thala diswantšho tše bonolo pampiring. Hans o rile: “Seo se ile sa fetola bophelo bja George. Ge e le gabotse o ile a thoma go kwešiša le go gopola dintlha ka tsela e makatšago moo le yena a ilego a imakalela! Ka morago ga go kwešiša tsela yeo mogopolo wa gagwe o bego o šoma ka yona, ke ile ka lemoga gore o be a le bohlale kudu go feta ka mo ke bego ke nagana gore o bohlale ka gona. Go se go ye kae, go ikholofela ga gagwe go ile gwa oketšega gomme a thoma go lebelela pele dithutong tša rena ka tsela yeo a sa kago a dira ka yona pele.”

Thuto ga e Golelwe

Puku e bitšwago Inside the Brain e re: “Seo bjoko bo ka se dirago se ithekgile ka gore na bo a dirišwa goba ga bo dirišwe. Ke selo seo motho a swanetšego go se diriša goba go sego bjalo se lahlegelwa ke bokgoni bjo itšego bja sona, gomme se dula se fagahletše go ithuta bokgoni bjo bofsa.” Puku gape e hlalosa gore: “Go fo etša ge go itšhidulla go dira gore batho ba dule ba le mafolofolo ge ba tsena nywageng ya bo-masome-šupa le masome-seswai, banyakišiši ba bontšha gore go itšhidulla monaganong go ka dira se se swanago bjokong bjo bo tšofalago. Ke kgale go naganwa gore go tšofala ke go gwahlafala mo go lebišago go fokoleng ga matla a monagano. Eupša nyakišišo e mpsha e bontšha gore [se] se bile gona ka baka la ge se be se letetšwe gore se direge, gantši e le ka baka la go se dirišwe ga bjoko. Go feta moo, batho ge ba dutše ba gola ga ba lahlegelwe ke disele tše dintši tša bjoko letšatši le letšatši, go etša ge go ile gwa naganwa bjalo pele.” Ka tlwaelo go fokotšega ga lebelo leo monagano o šomago ka lona ke sešupo sa bolwetši, go akaretša le bolwetši bja megalatšhika ya pelo le madi.

Go ba gona, go se šome gabotse ga monagano go ka direga ge motho a dutše a gola eupša e sego ka ditsela tše šoro. Banyakišiši ba bolela gore bjoko bjo bo šomago gabotse bo lwantšha go gwahlafala—kudu-kudu ge motho a e-na le mokgwa o mobotse wa go itšhidulla mmeleng. Puku e bitšwago Elderlearning—New Frontier in an Aging Society e re: “Ge motho a dutše a tšea karolo medirong ya go ithuta, ke moo bokgoni bja gagwe bja go ithuta  bo oketšegago. Barutwana bao ba ithutago ka mo go tšwelago pele ke bona ba ba kaone.”

Therešo ye e ile ya bontšhwa kua Australia nyakišišong e tšerego nywaga e 20 yeo e dirilwego bathong ba nago le nywaga ya magareng ga e 60 le 98. Bao ba tšerego karolo ba be ba lahlegelwa feela ke palo ya tee lekgolong ka ngwaga ya bokgoni bja motho bja go ithuta. Lega go le bjalo, pego e bolela gore “batho ba bangwe, go akaretša le bao ba lego nywageng ya bona ya bo masome-senyane ga ba ka ba lahlegelwa ke bokgoni bja bona bja go ithuta. Ba ka tlwaelo e be e le batho bao ba bego ba sekametše go tšeeng karolong medirong ya go ithuta e rulagantšwego gabotse yeo e akaretšago go ithuta leleme lešele le/goba seletšwa sa mmino.”

George yo go boletšwego ka yena pejana, o be a le nywageng ya gagwe ya bo-70 ge a be a thoma go ithuta Lentšu la Modimo. Ka mo go swanago, Virginia yo ga bjale a lego nywageng ya gagwe ya bo-80 le monna wa gagwe yo a hlokofetšego e lego Robert, le bona ba ile ba thoma go ithuta Beibele e le ba bagolo. Virginia o re: “Robert o be a nea dipolelo tše kopana Holong ya Mmušo tšeo di theilwego Beibeleng a diriša dithulaganyo tša polelo tšeo a bego a di swara ka hlogo, gaešita le ge a be a foufetše mo e nyakilego e e ba ka mo go feletšego. Ge e le nna, ke be ke sa ka ka thabela go bala eupša ga bjale ke rata go bala. Ge e le gabotse, mesong ya lehono ke badile tokollo ka moka ya Phafoga!”

George, Robert le Virginia ke mehlala e meraro feela ya batšofadi ba bantši bao ba bontšhago gore ga ba swane le batšofadi ba bangwe bao ba sa amogelego dikgopolo tša ba bangwe le gore ba diriša menagano ya bona ka mo go holago. Nyakišišo e bontšha gore go ithuta lebaka la nywaga e 70 le e 80 ke selo se senyenyane ge go lebelelwa bogolo bja dilo tšeo bjoko bo ka di gopolago go etša lerothodi la meetse ka gare ga faki e kgolo ya meetse—go thata go le bona. Ke ka baka la’ng bjoko bo e-na le bokgoni bjo bogolo gakaalo?

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 21]

Na Internet le TV di a Thuša goba di Kotsi?

Puku e bitšwago A Mind at a Time e re: “Go diriša Internet go na le mafelelo a mabe le a mabotse.” Go ithuta go hwetša boitsebišo go ka ba le mohola kudu, eupša puku ye e hlalosa gore barutwana ba bangwe “ba [fo] tšea boitsebišo go computer ka ntle le go bo kwešiša goba go bo tswalanya le seo ba šetšego ba se tseba. Ka gona, mogato wo o fetoga mokgwa wa bobodu wa go ithuta goba mohlomongwe tsela ya go kopiša bokgoni bja motho yo mongwe ke moka wa leka go bo dira bja gago.”

Banyakišiši ba bolela gore go fetša nako e fetago tekanyo go lebeletšwe TV go ka šitiša bokgoni bja go rarolla bothata le bja go theetša, gwa fokodiša bokgoni bja motho bja go akanya gomme gwa se thuše ka selo bakeng sa go aga matla a boitshwaro. Puku e bitšwago Eager to Learn e re: “Dithelebišene di swanetše go tla di ngwadilwe ditemošo tša kotsi yeo di e bakago bophelong bjo bobotse bja motho go swana le ge go le bjalo ka [mapakana] a disekerete.”

Tšhupetšo e nngwe e šišinya gore seo bana ba se nyakago kudu ke “go tlwaelana le leleme (go bala le poledišano), lerato le go gokarelwa gantši ka borutho.”

 [Lepokisi/Diswantšho go letlakala 23]

Malapa ao a Dirago Gore go Ithuta e be mo go Atlegago

Mekgwa e latelago le dika di ka thuša lapa la gago go dira gore go ithuta e be mo go atlegago:

▪ Go boledišana le bana ka mehla mo go dirwago ka lerato, mabapi le go nyakega ga gore ba kgomarele ditekanyetšo tše phagamego ka tsela e leka-lekanego

▪ Boemo bja kgopolo bja gore katlego e tlišwa ke go šoma ka thata

▪ Mokgwa wa bophelo wo o nago le mo gontši mo go swanetšego go dirwa, e sego wa go dula feela

▪ Beke e nngwe le e nngwe bana ba fetša diiri tše dintši ba ithuta ka gae le go dira mediro yeo e akaretšago mošomo wa gae wa sekolo, go bala bakeng sa go ithabiša, go itloša bodutu, mešomo ya ka gae le go tlwaeletšwa mediro ya ka gae

▪ Go lebelela lapa e le mothopo o kopanego wa kgothatšo le wa go rarolla mathata

▪ Melao ya ka gae yeo e kwešišwago gabotse ke bohle ka gae le yeo batswadi ba kgonthišetšago gore e a latelwa ka mehla

▪ Go boledišana le barutiši ka mehla

▪ Go gatelela bohlokwa bja kgolo ya moya

[Seswantšho]

Batswadi, na le ruta bana ba lena go thabela go bala?

[Mothopo]

Based on the book Eager to Learn—Helping Children Become Motivated and Love Learning.

[Lepokisi/Diswantšho go letlakala 24, 25]

Ditsela tša go Kaonefatša go Ithuta le go Dira Gore go Thabiše Kudu

E-ba le Kgahlego Nwelela selong se itšego, ke mo o tlago go ithuta sona gabonolo. Puku ya Motivated Minds—Raising Children to Love Learning e bolela mantšu a latelago: “Banyakišiši ba bontšhitše ka ntle le pelaelo gore ge bana ba ithuta ka baka la gore ba thabela seo, go ithuta ga bona e ba mo go tseneletšego kudu, mo go humilego kudu le gona go swarelela nako e telele. Le gona, e ba bao ba phegelelago kudu, bao ba nago le bokgoni bjo bogolo bja go hlama gomme ba fagahlela kudu go dira mošomo wo o hlohlago.”

Tswalanya go Ithuta le Bophelo Richard L. Weaver II yo e lego mongwadi le morutiši o ngwala gore: “Ge bophelo bja gago bja ka mehla bo tswalana ka go lebanya le dithuto tša ka klaseng, go ba le tlhasenyana yeo e hlabišago seetša sa kwešišo.”

Leka go Kwešiša Ge batho ba leka go kwešiša selo se itšego, ba tsoša bobedi bokgoni bja bona bja go nagana le bja go gopola. Ka dinako tše dingwe go swara dilo tšeo o ithutilego tšona ka go di boa-boeletša ka hlogo go lokile eupša ga se gwa swanela go tšeela kwešišo legato. Diema 4:7, 8 e re: “Rua bohlale! Nthša tšohle O di ruilexo, O rêkê thlaloxanyô. E phaxamišê, e Xo xodišê.”

Tsepamiša Kgopolo Puku ya Teaching Your Child Concentration e hlalosa gore: “Go tsepamiša kgopolo go bohlokwa bakeng sa go ithuta. [Go] bohlokwa kudu moo e lego gore go ile gwa bitšwa senyakwa sa motheo sa bohlale gomme e bile go lebelelwa go lekana le bohlale ka bobjona.” Motho a ka rutwa go tsepamiša kgopolo. Tsela e nngwe e bohlokwa ya go dira se ke ka go thoma ka go diriša nako e nyenyane o ithuta gomme o e oketše ganyenyane-ganyenyane.

Hlalosa Mafoko Dr. Mel Levine ka pukung ya gagwe ya A Mind at a Time o re: “Barutwana bao ba nago le bokgoni kudu ke bao ba kgonago go hlalosa mafoko ka bokgoni bjo bogolo kudu.” Go hlalosa mafoko go fokotša boitsebišo gomme gwa bo dira dikarolwana tše dinyenyane tšeo di ka gopolegago gabonolo. Batho bao ba nago le bokgoni bja go ngwala dintlha ba diriša molao wo wa motheo ka go se ngwale lentšu le lengwe le le lengwe leo le tšwago molomong wa seboledi.

Tswalanya Dilo Ka pukung ya The Brain Book, Peter Russell o swantšha dikgopolo le dikgwega, dikgopolo tšeo di ithekgilego ka dikgopolo tša nakong e fetilego. Ka boripana, go gopola seo o ithutilego sona go oketšega ge o tswalanya gabotse dilo tše difsa le tšeo o šetšego o di tseba. Ge o dutše o tswalanya dilo ka mo go oketšegilego, o gopola gakaone tšeo o ithutilego tšona.

E-ba le Seswantšho-kgopolo Dilo tšeo o di bonago di dula nako e telele. Ka gona, mo go kgonegago bona selo seo o ithutago sona ka leihlo la kgopolo. Ditsebi tša mogopolo di diriša mokgwa wo, gantši di bopa diswantšho-kgopolo tšeo di segišago goba tšeo di feteletšego ka seo di ithutago sona e le go di thuša go gopola.

Dira Poeletšo Diiring tše 24 re ka lebala 80 lekgolong ya seo re ithutilego sona. Ka go dira poeletšo e kopana ka morago ga go ithuta, ke moka ra e dira gape ka morago ga letšatši, beke, kgwedi goba gaešita le dikgwedi tše tshela, re kaonefatša mogopolo wa rena gaešita le go o dira gore o be le bokgoni bja go gopola bja mo e nyakilego go ba selo se sengwe le se sengwe seo re e ithutilego sona.

[Diswantšho go letlakala 24]

Batswadi le barutiši ba swanetše go šomišana bakeng sa go thuša bana go ithuta

[Diswantšho go letlakala 26]

Go tšofala ga se gwa swanela go palediša motho go ithuta