Ba Belegetšwe go Ithuta

“Dinonyana di a fofa, dihlapi di a rutha, motho o a nagana e bile o a ithuta.”—JOHN HOLT, MONGWADI LE MORUTIŠI.

KGAMA yeo e sa tšwago go tswalwa e na le kganyogo e matla ya go nyaka go ema thwii ka maoto a yona a matelele ao a teka-tekago gomme e latele mmago yona. Ka lehlakoreng le lengwe, lesea le ka no se kgone go sepela go fihlela ge le e-na le ngwaga. Lega go le bjalo, batho ba filwe bjoko bjo bo makatšago e le ka kgonthe bjo bo phagametšego kudu bja phoofolo le ge e le efe. Go se lekane mo ga batho le diphoofolo go bonagatšwa kganyogong ya ngwana yeo e sa felego ya go nyaka go tseba le go fišegela go nyakišiša le go hwetša tsebo.

Masea ao a phetšego gabotse a dira tikologo yeo a lego go yona go ba mohuta o itšego wa laporatori, e le gore a kgotsofatše kganyogo yeo ya go nyaka go tseba. Ge o a fa selo se itšego, a tla ithuta sona a diriša dikwi tša ona ka moka, go akaretša le go se latswa! Le gona, go ithuta ga go felele fao. Go etša ge motswadi yo mongwe le yo mongwe a tseba, masea a tla koba dilo, a di bethantšha fase, a di šikinya le go di thuba—gantši a dira bjalo ka lethabo—e le ge a tsoma go kwešiša le go ithuta ka tikologo ya ona.

Kganyogo e matla ya bana ya go nyaka go tseba e bonagala kudu ge ba thoma go bolela—e lego tiro e makatšago kudu ka boyona! Go bonagala gatee-tee, bana ba thoma go botšiša dipotšišo tše dintši. Dipotšišo tše swanago le—‘Nkane se?’ ‘Nkane sela?’—di tšwa ka go latelelana dipounameng tša bona ka nako e tee di sa fele, di bea go se fele pelo ga batswadi ba bantši tekong. Mongwadi John Holt o boletše gore “ba ithuta dilo tše dintši ka phagahlo le ka mafolofolo ka nako e kopana.”

Ke moka, nywaga e mmalwa ka morago bana dinageng tše dintši ba tsena lefaseng le lefsa la go ithuta—leo le nago le barutiši, dipuku tša go ithuta, diteseke mohlomongwe le bana ba bangwe ba makgolo-kgolo. Se se nyamišago ke gore ka morago ga nywaga e mmalwa ba le sekolong, bana ba bantši ba thoma go lahlegelwa ke phišego ya go ithuta ka tsela yeo. Ba bangwe ba bile ba thoma go lebelela sekolo e le seo se gateletšago goba e le lefelo leo le lapišago. Mohlomongwe ga ba kgahlišwe ke dithuto tše itšego goba barutiši ba itšego. Goba mohlomongwe kgatelelo ya go hwetša dintlha tše dibotse dithutong e ba dira gore ba tshwenyege wa go se kgotlelelege.

 Go ba le dipono tše di fošagetšego mabapi le go ithuta mo go bjalo go ka phegelela le nakong ya ge motho e le yo mogolo goba a tšofetše, tša dira gore bao di ilego tša ba kgoma ba pheme selo le ge e le sefe seo se akaretšago go naganišiša ka mo go tseneletšego, go ithuta goba go dira nyakišišo. Batšofadi ba na le lepheko le lengwe gape leo ba swanetšego go katana le lona—go dumela gore thutela-bogolo e a roba. Eupša go etša ge re tla bona, pono e bjalo ga e na motheo.

Na o nyaka go oketša bokgoni le kganyogo ya gago ya go ithuta, go sa šetšwe nywaga ya gago? Ge e ba o le motswadi, na o nyaka gore bana ba gago e be barutwana ba ba kaone le gore ba thabele go ithuta nywageng ya bona ka moka ya go tsena sekolo le yeo e tlago go latela? Ge e ba go bjalo, hle bala ka mo go tšwelago pele.

[Seswantšho go letlakala 19]

Bana ba rata go ithuta

[Seswantšho go letlakala 19]

Ka manyami, bafsa ba bantši ba lebeletšana le kgateletšego le go tshwenyega sekolong