Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Nyingɔ vurú du nɛ?

Nyingɔ vurú du nɛ?

Gbinya ti ya Ngbangɔ

 Nyingɔ vurú du ngunu mɛ Nzapa ndo li na kwa. (Mika 3:8; Luka 1:35) Nzapa ndo to nyingɔ bere ngunu tɛ lo na ndo zu mɛ bɛ lo ye ti lingɔ gwɛ̃ tɛ lo.​—Nzembo 104:30; 139:7.

 Kaya Ngbangɔ tɛnɛ mɛ “nyingɔ” alo na yanga ti Ebre mɛ rouah nga na yanga ti Grɛki pneuma. Na ya angoi gba tɛnɛ niko ndo fa ngunu bere nyingɔ vurú tɛ Nzapa. (Ebandeli 1:2) Ngbangɔ salela nga tɛnɛ niko na ndenge mɛndɛ̃:

 Na ya aye zu mɛ e lo ti dikɔngɔ ni ko, ta ndo hũ ni ma kanda e hĩnga ya ni da na lége ti kwa mɛ ni ndo li. Kwɛ kɔi ta e ndo hũ nyingɔ tɛ Nzapa mɛ ndo du “mabere yá ma, kanda ni na ngunu.”​—An Expository Dictionary of New Testament Words, tɛ William Vine.

 Ngbangɔ ndo ili nga nyingɔ vurú tɛ Nzapa ya “ti” bere “a liti” lo. (Nzembo 8:3; 19:1; Luka 11:20; ba nga Matie 12:28.) Nga ma se mɛ zo ndo li kwa na ti lo, Nzapa lindó aye olo mɛ na lége ti nyingɔ vurú tɛ lo:

Ta nyingɔ vurú du zo ma

 Na lo mɛ ya, Ngbangɔ ndo ili nyingɔ tɛ Nzapa ya adu “ti,” “liti,” bere “mbó” tɛ lo ko, ni fa ya ta nyingɔ vurú du zo ma. (Kobima 15:8, 10) Ta ti zo mɛ ndo li kwa lengbi ti lingɔ kwa na bɛ lo zangangɔ kɔdɛ tɛ zo niko nvɛ̃ni ma; kwɛ kɔi, nyingɔ vurú tɛ Nzapa ndo li kwa bo se du ya Nzapa to ni. (Luka 11:13) Ngbangɔ haka nga nyingɔ vurú tɛ Nzapa na ngu, wa atɛnɛ nga tɛnɛ ti nyingɔ vurú lége kɔi na aye nga ma loyengɔ na hĩngangɔ ndo. Aye niko zu ndo fa ya ta nyingɔ vurú du zo ma.​—Yisaya 44:3; Awa Pangɔ Kwa 6:5; 2 Kɔrinto 6:6.

 Ngbangɔ pa ya ili Nzapa la Yehova, wa ili Nyi lo la Yezo Kristo; kanda ta ndo kɔi mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ ti ili nyingɔ vurú da ma. (Yisaya 42:8; Luka 1:31) Ngoi mɛndó ndo bolo Setefano na tɛ́nɛ́ ko, lo hũndó suma kɔi mɛ alo ka ndozu, lo hũndó bo azi sɛ, kanda ta azi taa ma. Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Ko Etieni mɛ na nguru ti [nyingɔ vurú] sĩ ĩ ya lɛ lo ndozu ko, lo hũ ndima tɛ Nzapa, lo hũ nga Yezo so lo na ndo kɔti ti Nzapa.” (Awa Pangɔ Kwa 7:55) Ngunu ti nyingɔ vurú ndó la za setefano ya lo hũ suma niko.

Dangɔ bɛ mɛ azi ndo du na ni na ndo nyingɔ vurú

 Yungɔ ndo: “Nyingɔ vurú” du zo, wa ni nga kaya tɛnɛ mɛ azi ndo tɛnɛ ya Nzapa kɔi na azi taa, nga ma se mɛ agbinyangbi na 1 Yoanɛ 5:7, 8 kaya Ngbangɔ ti King James version.

 Bɛta tɛnɛ: Kaya Ngbangɔ ti King James version mbɛti ti 1 Yoanɛ 5:7, 8 atɛnɛ ya: “Ka ndozu, To, Tɛnɛ, nga na Nyingɔ vurú: aye niko zu adu bo kɔi. Wa ni zu taa ndo fa tɛnɛ ge lɛ sese.” Kanda azi ti kɔdɛ na lo mɛ ba Ngbangɔ ahũ ya ta toma Yoanɛ la su tɛnɛ niko ma, wa ta ni du nga tɛnɛ mɛ lo kaya Ngbangɔ ma. Prɔfɛsɛrɛ Bruce Metzger sundó ya: “Ta tɛnɛ niko du bɛta tɛnɛ ma, wa ta ni lengbi nga ti dungɔ kaya Fana Ngbangɔ ma.”​—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Yungɔ ndo: Ngbangɔ tɛnɛ ya nyingɔ vurú du zo.

 Bɛta tɛnɛ: Na ya angoi mɛndɛ̃, Ngbangɔ ndo tɛnɛ tɛnɛ ti nyingɔ vurú nga mabere ni du zo, kanda ta ni fa ya nyingɔ vurú du zo ma. Ngbangɔ ndo tɛnɛ nga tɛnɛ ti aye mɛndɛ̃ mabere ni du zo, na ndakisa ndara, kwá nga na siɔ kpale. (Masese 1:20; Roma 5:17, 21) Na ndakisa Ngbangɔ tɛnɛ ya ndara ndo du na “kwa” nga na “ayangambi”; wa ni ndo tɛnɛ nga ya siɔ kpale ndo benda zo, ndo ho zo, ndo to nga zo ya lo ti na gwɛ̃ ye.​—Matie 11:19; Luka 7:35, haut fleuve; Roma 7:8, 11.

 Na ngoi mɛndó toma Yoanɛ dirindó tɛnɛ tɛ Yezo ko, lo tɛnɛndó tɛnɛ ti nyingɔ vurú ya ni du mabere zo na ndenge mɛndó lo ili ni ya “wa zangɔ” (parakletos) mɛ na pangɔ hɛ̃ ĩ alo mɛ gbanda na singɔ, lo na tɛnɛngɔ tɛnɛ, lo na mangɔ ndo, lo na fangɔ tɛnɛ, lo na hɛ̃ngɔ ndima, wa lo nga na mungɔ. (Yoanɛ 16:7-15) So ya tɛnɛ mɛ toma Yoanɛ atɛnɛ tɛnɛ ti nyingɔ ya ni du ye, na lo mɛ ya lo salela tɛnɛ mɛ pneuma, mɛ agbinyangbi ni na tɛnɛ mɛ ‘‘ye niko”​—Yoanɛ 14:16, 17.

 Yungɔ ndo: Mungɔ batisimɔ na ili nyingɔ vurú ndo fa ya ni du zo.

 Bɛta tɛnɛ: Na ambanga ndo mɛndɛ̃ Ngbangɔ salela “ila” ti fangɔ ngunu bere lo gbia. (Kolimbola Mibeko 18:5, 19-22; Estere 8:10) Ni du nga kwɛ kɔi na ngoi mɛ ndo salela tɛnɛ mɛ “ndia tɛnɛ ya” ko, ta ni ndo fa ya ndia du zo ma. Mungɔ batisimɔ na “ili nyingɔ vurú” ndo fa ya zo niko ndo ye ngunu ti nyingɔ vurú nga na kwa mɛ ni ndo li ti kokisangɔ gwɛ̃ tɛ Nzapa.​—Matie 28:19.

 Yungɔ ndo: Atoma tɛ Yezo nga na ava lo mɛndɛ̃ ndo yendó ya nyingɔ vurú du zo.

 Bɛta tɛnɛ: Ta Ngbangɔ bere apandɛ mɛndɛ̃ ti gã tɛnɛ ngaso ma. Buku kɔi (Encyclopædia Britannica) atɛnɛ ya: “Dangɔ bɛ mɛndó azi ti na ni ya Nyingɔ Vurú du Nzapa ko . . . asindó ka bombi kɔi mɛndó ali ni ka Constantinople na bulu ti 381 ti ngoi tɛ e.” Alindó ni abulu 250 na pɛ kwá tɛ atoma.