F’APRIL tal-​2006, il-​ġurnali madwar id-​dinja kien fihom l-​istorja xokkanti li grupp taʼ studjużi kien qed jippubblika test antik li kien għadu kif ġie skopert, jismu l-​“Evanġelju taʼ Ġuda.” Dawn l-​artikli qalu li l-​istudjużi jħossu li dan it-​test ibiddel kompletament il-​mod kif inhu meqjus Ġuda, id-​dixxiplu li ttradixxa lil Ġesù. Skont dawn l-​istqarrijiet, Ġuda fil-​fatt kien eroj, l-​appostlu li l-​iktar fehem lil Ġesù u li tah biex jinqatel għax Ġesù talbu jagħmel dan.

Huwa awtentiku dan it-​test? U jekk iva, jikxef xi għarfien li qabel kien mistur rigward persuni storiċi bħal Ġuda l-​Iskarjota, Ġesù Kristu, jew il-​Kristjani tal-​bidu? Għandu jeffettwa l-​fehma tagħna tal-​Kristjanità?

Għadu mhux ċert kif instab l-​“Evanġelju taʼ Ġuda.” Minflok ma ġie skopert u dokumentat minn arkeoloġi, id-​dokument feġġ f’daqqa waħda fis-​suq tal-​antikitajiet madwar l-​1980. X’aktarx li nstab fl-​Eġittu fl-​1978 f’qabar abbandunat, forsi f’xi għar. Kien wieħed minn erbaʼ testi separati f’kodiċi (tip taʼ ktieb antik) miktub bi lsien il-​Kopti (lingwa li ġiet mill-​Eġizzjan tal-​qedem).

Wara li l-​kodiċi tneħħa mill-​klima xotta tal-​Eġittu, fejn kien ilu preservat għal sekli sħaħ, hu beda jiddeterjora malajr. Il-​kodiċi ntwera fuq fuq lil xi studjużi fl-​1983; iżda l-​prezz li ntalab kien esaġerat u ma sar ebda bejgħ. Minħabba li għaddew ħafna snin mingħajr ma nżamm f’post adattat u għax ġie traskurat, il-​kodiċi saritlu iktar ħsara. Fl-​2000 inxtara minn mara Żvizzera li tbigħ l-​antikitajiet. Eventwalment, hi tatu lil grupp t’esperti internazzjonali. Dawn ħadmu bl-​appoġġ tal-​Fondazzjoni taʼ Meċenas għall-​Arti tal-​Qedem u tas-​Soċjetà Ġeografika Nazzjonali u ġew inkarigati bil-​biċċa xogħol iebsa taʼ restawr u tgħaqqid mill-​ġdid tal-​kodiċi, li ftit minnu issa kien iddeterjora f’biċċiet żgħar. Dan it-​tim kellu jiddetermina wkoll kemm kellu żmien il-​kodiċi u jittraduċi u jinterpreta dak li kien fih.

Metodu li bih issir magħrufa d-​data t’affarijiet antiki (Carbon-​14 dating), wera li l-​kodiċi x’aktarx  hu minn tat-​tielet jew ir-​rabaʼ seklu W.K. Madankollu, l-​istudjużi assumew li t-​test tal-​Kopti tal-​“Evanġelju taʼ Ġuda” kien ġie tradott mill-​Grieg oriġinali ħafna iktar qabel. Meta kien dan iż-​żmien u ċ-​ċirkustanzi oriġinali li fihom l-​“Evanġelju taʼ Ġuda” nkiteb?

L-​ewwel darba li ssemma li kien jeżisti xogħol imsejjaħ l-​“Evanġelju taʼ Ġuda” kien fil-​kitbiet taʼ Irenew, awtur li kien jistqarr li kien Kristjan u li għex fl-​aħħar snin tat-​tieni seklu W.K. F’xogħol li jismu Against Heresies (Kontra l-​Ereżiji), Irenew jikteb dwar wieħed mill-​ħafna gruppi li t-​tagħlim tagħhom hu oppona: “Huma jiddikjaraw li Ġuda t-​traditur . . . biss, billi kien jaf il-​verità iktar mill-​oħrajn, aġixxa skont il-​misteru tat-​tradiment. Permezz tiegħu, l-​affarijiet kollha, kemm dawk tal-​art kif ukoll tas-​sema, kienu b’hekk imwaddbin f’konfużjoni. Huma jivvintaw storja bħal din u jagħtuha l-​isem tal-​Evanġelju taʼ Ġuda.”

Irenew kien speċjalment iffokat fuq li jġib fix-​xejn tagħlim differenti tal-​Kristjani Njostiċi, * li sostnew li kellhom għarfien speċjali. Kien hemm ħafna gruppi Njostiċi, u kull grupp kellu l-​interpretazzjoni tiegħu stess taʼ dak li ħaseb li kienet il-​verità. L-​Injostiċi ppromwovew il-​kitbiet tagħhom stess, li żdiedu matul it-​tieni seklu W.K.

Evanġelji Njostiċi bħal dawn spiss sostnew li l-​appostli prominenti taʼ Ġesù fehmu ħażin il-​messaġġ tiegħu u li hemm tagħlim sigriet li Ġesù għallem u li kien mifhum minn ftit magħżulin biss. * Ftit minn dawn l-​Injostiċi emmnu li d-​dinja li ngħixu fiha kienet ħabs. B’hekk, l-​“alla ħallieq” tal-​Iskrittura Ebrajka kien attwalment alla inqas importanti li kien jopponi lil allat perfetti varji. Huma emmnu li xi ħadd b’għarfien speċjali kien se jifhem li bniedem jeħtieġ jinħeles mill-​ġisem fiżiku tiegħu.

L-​“Evanġelju taʼ Ġuda” hu bbażat fuq din il-​fehma. Jibda bil-​kliem: “Dan hu s-​sigriet li Ġesù ta lil Ġuda l-​Iskarjota, matul tmint ijiem, li spiċċaw tlett ijiem qabel ma ċċelebra l-​Qbiż.”

Kien dan il-​kodiċi l-​istess wieħed li Irenew kien kiteb dwaru u li għal sekli sħaħ kien maħsub li kien mitluf? Marvin Meyer, membru tal-​ewwel tim li analizza u ttraduċa dan il-​kodiċi, jgħid li “d-​deskrizzjoni qasira [taʼ Irenew] taqbel sew mat-​test Kopti li għandna llum imsejjaħ l-​Evanġelju taʼ Ġuda.”

Fl-​“Evanġelju taʼ Ġuda,” Ġesù jiddieħaq bid-​dixxipli tiegħu meta huma juru nuqqas t’għarfien xieraq. Iżda Ġuda hu l-​uniku wieħed mit-​12-​il appostlu li juri li jifhem l-​identità vera taʼ Ġesù. B’hekk, Ġesù jaqsam miegħu privatament “il-​misteri tas-​saltna.”

L-​ewwel tim taʼ studjużi li ttraduċa l-​“Evanġelju taʼ Ġuda” kien effettwat b’dak li Irenew kien qal. Fit-​traduzzjoni tagħhom, Ġuda hu ffavorit minn Ġesù bħala d-​dixxiplu li kien se jifhem il-​misteru u “jilħaq” is-​“saltna.” L-​appostli, li kienu ġew żgwidati, kellhom jagħżlu lil xi ħadd minflok Ġuda, iżda dan imbagħad kellu jsir it-​“tlettax-​il spirtu” li kellu “jkun aħjar [mill-​appostli l-​oħrajn] kollha” għaliex Ġesù qal li Ġuda kellu jgħinu jinħeles mill-​ġisem fiżiku tiegħu.”

Awturi li l-​kotba tagħhom jinbiegħu ħafna, bħal Bart Ehrman u Elaine Pagels, li huma wkoll studjużi prominenti tal-​Kristjanità tal-​bidu u  tal-​Injostiċiżmu, malajr ippubblikaw l-​analisi u l-​kummentarji tagħhom stess tal-​“Evanġelju taʼ Ġuda” li kienu simili ħafna għat-​traduzzjoni li saret. Madankollu, ftit wara dan, studjużi oħrajn, bħal April DeConick u Birger Pearson, urew tħassib. Huma beżgħu li l-​pubblikazzjoni tat-​test qadim ġiet mgħaġġla sempliċement biex tiġbed l-​attenzjoni tal-​midja. Huma ħassew ukoll li l-​proċedura normali biex jiġi rivedut it-​test ma ġietx segwita.

DeConick u Pearson ħadmu b’mod individwali u t-​tnejn ikkonkludew li ftit mis-​sezzjonijiet importanti tal-​fdalijiet tal-​kodiċi kienu ġew tradotti ħażin mill-​istudjużi taʼ qabel. Skont it-​traduzzjoni mill-​ġdid tat-​test li għamlet DeConick, Ġesù sejjaħ lil Ġuda t-​“Tlettax-​il Demonju,” u mhux it-​“tlettax-​il spirtu.” * Ġesù jgħid ukoll lil Ġuda ċar u tond li hu mhux se jitlaʼ fis-​“saltna.” Minflok ma jkun “aħjar” mid-​dixxipli l-​oħrajn, Ġesù jgħid lil Ġuda: “Int se tagħmel agħar minnhom ilkoll.” Imbagħad ibassar li Ġuda se joqtol il-​ġisem taʼ Ġesù. Mill-​ħarsa taʼ DeConick, il-​kittieba Njostiċi tal-​“Evanġelju taʼ Ġuda” kienu qed iwaqqgħu għaċ-​ċajt lill-​appostli kollha. Il-​konklużjoni finali taʼ DeConick u Pearson hi li f’dan l-​“Evanġelju taʼ Ġuda,” Ġuda mhux eroj.

Kemm jekk l-​istudjużi kienu jqisu lil Ġuda taʼ dan l-​evanġelju bħala eroj u kemm jekk bħala demonju, ħadd minn dawk li analizza din il-​kitba ma jsostni li fiha informazzjoni storika eżatta. Bart Ehrman jispjega: “Mhuwiex Evanġelju miktub minn Ġuda, jew wieħed li hemm miktub fih li nkiteb minnu. . . . Mhuwiex Evanġelju li nkiteb fi żmien Ġuda stess minn xi ħadd li attwalment kien jafu . . . Mela mhuwiex ktieb li jagħtina iżjed informazzjoni dwar dak li fil-​fatt ġara fi żmien Ġesù.”

L-​“Evanġelju taʼ Ġuda” hu kitba Njostika mit-​tieni seklu W.K., li oriġinarjament kienet miktuba bil-​Grieg. L-​istudjużi xorta waħda għadhom mhumiex ċerti jekk dan l-​“Evanġelju taʼ Ġuda,” li m’ilux li nstab, huwiex identiku għall-​kitba li Irenew irrefera għaliha. Iżda, l-​“Evanġelju taʼ Ġuda” juri ċar li kien hemm żmien meta Kristjani foloz introduċew it-​tagħlim tagħhom stess u dan ġegħelhom jinqasmu fi gruppi differenti. Minflok ma jnaqqas mill-​mertu tal-​Bibbja, l-​“Evanġelju taʼ Ġuda” fil-​fatt jikkonferma twissijiet mill-​appostli, bħal dik tal-​appostlu Pawlu mniżżla f’​Atti 20:29, 30: “Jien naf li wara t-​tluq tiegħi . . . minn fostkom stess iqumu rġiel li jitkellmu affarijiet mgħawġin biex jiġbdu lid-​dixxipli għal warajhom.” ”