Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa kumpala wa Misambu

Malu manene a mu mukanda wa kumpala wa Misambu

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa kumpala wa Misambu

NDÎNA kayi didi dikumbanyine mukanda wa mu Bible udi utamba kutumbisha Mufuki wetu Yehowa Nzambi? Kakuena dîna didi dikumbanyine kupita Misambu anyi Mêyi a kutumbisha nawu to. Mukanda mule wa mu Bible eu udi ne misambu milenga idi ileja ngikadilu ya Nzambi ne malu a dikema adi aleja bukole buende. Mudi kabidi mêyi a buprofete a bungi. Misambu ya bungi idi ileja muvua bayifundi bumvua pavuabu mu ntatu. Mbayifunde munkatshi mua bidimu bitue ku tshinunu, kumbukila ku matuku a Mose too ne panyima pa dipingana dia bena Isalele mu bupika mu Babulona. Mose, Mukalenge Davidi ne bakuabu ke bakayifunda. Batu bamba ne: muakuidi Ezela ke uvua mulongolole mukanda eu mu mushindu udiye umueneka lelu’eu.

Katshia anu ku kale, batu bakosolole mukanda wa Misambu mu bitupa bitanu ebi: (1) Musambu wa 1 too ne wa 41, (2) Musambu wa 42 too ne wa 72, (3) Musambu wa 73 too ne wa 89, (4) Musambu wa 90 too ne wa 106, ne (5) Musambu wa 107 too ne wa 150. Mu tshiena-bualu etshi netuakule bua tshitupa tshia kumpala. Mukalenge Davidi wa Isalele uvua mufunde misambu yonso idi mu tshitupa etshi pa kumbusha isatu tshianana. Bafundi ba Musambu wa 1, wa 10 ne wa 33 ki mbamanyike to.

‘NZAMBI UDI DIBUE DIANYI’

(Misambu 1:1–24:10)

Musambu wa kumpala udi uleja ne: muntu udi munange mikenji ya Yehowa udi ne disanka, kadi muibidi wowu udi wakula nangananga bua Bukalenge bua Nzambi. * Mukanda wa kumpala wa Misambu eu mmuule tente ne masambila. Tshilejilu, mu Musambu 3-5, wa 7, wa 12, wa 13, ne wa 17 mufundi udi ulomba Yehowa bua amusungile kudi baluishi bende. Musambu wa 8 wowu udi uleja mudi Yehowa muikale munene mupite bantu.

Davidi udi uleja mudi Yehowa ulama bantu bende padiye umutenda wamba ne: ‘Nzambi udi dibue dianyi mundi nyemenamu.’ (Musambu 18:2) Mu Musambu wa 19, Davidi udi utumbisha Yehowa wamba mudiye Mufuki wa bionso ne Muedi wa mikenji. Mu Musambu wa 20 udi uleja mudi Nzambi Musungidi wa bantu ne mu Musambu wa 21 wamba mudiye kabidi Musungidi wa mukalenge udiye musungule. Mu Musambu wa 23 udi ufuanyikija Nzambi ne Mulami wa mikoko, ne mu Musambu wa 24 udi umuleja bu Mukalenge munene.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

2:1, 2—‘Mmalu a patupu’ kayi adi bisamba bipangadija? ‘Malu a patupu’ aa mmushindu udi makalenge a bantu aditatshisha bua kulama bumfumu buawu. Malu aa adi a patupu bualu bamfumu aba kabakukumbaja tshidibu bapangadije to. Bisamba bia bantu kabiena mua kukokesha bua ‘kutombokela Yehowa ne wende muedibue manyi’ nansha.

2:7—‘Mukenji wa Yehowa’ ntshinyi? Mukenji eu ntshipungidi tshia Bukalenge tshidi Yehowa mudie ne Muanende Yezu Kristo.​—Luka 22:28, 29.

2:12—Mmushindu kayi udi bakalenge mua ‘kutuangana mishiku ne muana’? Mu bikondo bia kale, bavua ne tshibidilu tshia kutua mulunda mishiku bua kumuleja ne: mbamunange. Bavua kabidi batua benyi mishiku bua kubakidila. Padibu balomba bakalenge ba pa buloba bua kutua Muana mishiku, badi babalomba bua kumuakidila bu Mfumu wa Bukalenge bua Nzambi.

3:Mutu wa mukanda—Mikuabu Misambu itu ne mitu bua tshinyi? (Mitu ya misambu idi mu Mukanda wa Mvidi Mukulu wa bena Katolike mu maleta masendamija ne batu bayibala bu mvese ya ntuadijilu.) Mutu wa Musambu utu misangu mikuabu uleja muntu wakafunda Musambu au ne nsombelu uvuabu baufundile, anyi tshimue tshia ku malu abidi aa bu mu tshilejilu tshia Musambu 3. Mutu wa Musambu udi kabidi mua kuleja kipatshila kawu, dîba divuabu bawimba (Musambu 4 ne 5) anyi mushindu wa kuwimba (Musambu 6).

3:2—‘Sela’ ntshinyi? (NW) Batu bela meji ne: muaku eu udi uleja muaba wa dimana bua kuela meji dîba didibu bimba musambu nkayawu anyi bawimba ne biombelu. Bavua bimana anu bua kushindika anyi kupatula lungenyi lua musambu anyi tshivua muntu umvua munda muende. Kabiena bikengela kubala muaku eu patudi tubala kumpala kua bantu to.

11:3—Mbishimikidi kayi bidibu bashimbule? Mbishimikidi bidi malu a bantu onso masombele, mumue ne: mêyi ne mikandu. Padi malu aa kaayi majalame, kudi kumueneka bimvundu ne buakane kabuena buikalaku to. Mu nsombelu wa nunku, “muntu muakane” udi ne bua kueyemena Nzambi mu malu onso.​—Musambu 11:4-7.

21:3—Tshifulu tshia bukalenge tshia or wa mushinga mukole’ tshidi tshileja tshinyi? Ki mbambe ne: tshifulu etshi tshivua tshifulu tshietu tshia bushuwa etshi anyi tshia mu tshimfuanyi tshikale tshia butumbi, bua bungi bua mvita ivua Davidi mutshimune to. Tshidibi, mvese eu udi wakula bua tshifulu tshia bumfumu tshivua Yehowa mupeshe Yezu mu 1914. Bu mudi tshifulu etshi tshienza ne or, nanku bidi bileja ne: bukalenge buende mbuimpe bua menemene.

22:1, 2—Bua tshinyi Davidi uvua umona bu ne: Yehowa uvua mumulekele? Baluishi ba Davidi bavua bamutatshisha bikole menemene ke yeye kufuanyikija ‘mutshima wende ne dipula didi divingutuka munda muende.’ (Musambu 22:14) Uvua mumone anu bu ne: Yehowa uvua mumulekele. Yezu wakumvua pende nanku pakamupopelabu ku mutshi. (Matayo 27:46) Mêyi a Davidi aa adi aleja mutu muntu udiumvua padiye mu lutatu lukole. Kadi patudi tubala disambila diende didi mu Musambu wa 22:16-21, tudi tumona ne: kavua mujimije ditabuja diende to.

Malongesha adi atutangila:

1:1. Katuena ne bua kusomba ne bantu badi kabayi banange Yehowa to.​—1 Kolinto 15:33.

1:2. Katuena ne bua kupitshisha dituku nansha dimuepele katuyi tuela meji a malu adi atangila ntendelelu wetu.​—Matayo 4:4.

4:4. Patudi ne tshiji, mbimpe tulame ludimi luetu bua katulu kuamba mêyi mabi adi mua kutunyingalaja pashishe.​—Efeso 4:26.

4:5. Midimu itudi tuenzela Nzambi idi “milambu ya buakane” anu patudi tuyenza ne meji mimpe ne padi bienzedi bietu biumvuangana ne mikenji ya Yehowa.

6:5. Tudi ne muoyo anu bua kutumbisha Yehowa.​—Musambu 115:17.

9:12. Yehowa udi ukeba bantu badi bashipangana bua kubanyoka, kadi udi uvuluka ‘muadi wa bapele.’

15:2, 3; 24:3-5. Batendeledi balelela badi ne bua kuamba anu bulelela ne kabena ne bua kuditshipa bua malu a dishima anyi kushiminyina bakuabu malu to.

15:4. Bituikala katuyi balaye tshintu tshidi Bible ukandika, tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kutshikumbaja nansha biobi bimueka bu bikole.

15:5. Tuetu badi batendelela Yehowa, katuena ne bua kuenza mudimu bibi ne makuta to.

17:14, 15. ‘Bantu ba pa buloba ebu’ badi benza muabu muonso bua kupeta bubanji, kukolesha bana ne kubashila bintu bia kupianabu. Kadi Davidi yeye uvua uditatshisha bua kuikala ne malanda mimpe ne Nzambi bua ‘kumona mpala wende’ anyi bua kumusankisha. Pavua Davidi ‘utabala’ ne umona malu avua Yehowa mulaye ne muenze, uvua ‘usanka bua kutangila tshifuanyikiji tshiende,’ anyi usanka bua kumona ne: Yehowa uvua nende. Anu bu Davidi, muoyo wetu wonso tuuteke anu ku dikeba bubanji budi bufumina kudi Yehowa.

19:1-6. Bikala bintu bidi kabiyi biakula anyi biela meji bitumbisha Yehowa, tuetu badi ne meji, badi bakula ne badi bamutendelela, netupange kumutumbisha munyi?​—Buakabuluibua 4:11.

19:7-11. Mikenji ya Yehowa idi ituambuluisha bikole menemene!

19:12, 13. Bilema ne dienza malu ne lutambishi mmalu mabi atudi ne bua kuepuka.

19:14. Katuena ne bua kuditatshisha anu bua malu atudi tuenza, kadi kabidi ne bua malu atudi tuakula ne tuelela meji.

“WEWE UDI UNKOLESHA BUALU BUA BUAKANE BUANYI”

(Musambu 25:1–41:13)

Davidi udi uleja dijinga dikole ne dipangadika diende dia kulama buakane buende mu Musambu wa 25 ne wa 26. Udi wimba wamba ne: ‘Kadi meme panyi ndi ngenda mu buakane buanyi.’ (Musambu 26:11) Davidi udi wamba padiye usambila bua kulomba luse ne: ‘Pangakadi mupuwe, mifuba yanyi yakavingutuka bualu bua kutua kuanyi kua mikemu dinda too ne ku dilolo.’ (Musambu 32:3) Davidi udi ujadikila basadidi ba lulamatu ba Yehowa ne: ‘Mêsu a Yehowa adi kudi bakane, ne matshi ende adi buashi ku kudila kuabu.’​—Musambu 34:15.

Mubelu udi mu Musambu wa 37 uvua ne mushinga wa bungi kudi bena Isalele anu mudiwu kabidi nawu kutudi lelu bualu tudi mu ‘matuku a ku nshikidilu’ kua tshikondo etshi. (2 Timote 3:1-5) Musambu wa 40:7, 8 udi wakula mu tshiprofete bua Yezu Kristo ne: “Mona, ndi ndua; mu mukanda muvunga mudi mufunda bua bualu buanyi; ndi ne disanka bua kuenza disua diebe, Nzambi wanyi, bulelela, mukenji webe udi mu mutshima wanyi.” Musambu wa 41 udi uleja muvua Davidi ulomba Yehowa diambuluisha mu bidimu bia ntatu bivua bilonde panyima pa mpekatu uvuaye muenze ne Beta-Sheba. Udi wimba wamba ne: “Kadi mundi ngamba bua bualu buanyi, wewe udi unkolesha bualu bua buakane buanyi.”​—Musambu 41:12.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

26:6—Mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, mmunyi mutudi tunyunguluka tshioshelu tshia Yehowa anu bu Davidi? Tshioshelu tshidi tshileja disua dia Yehowa bualu wakitaba mulambu wa Yezu Kristo bua kubuikidila bantu mibi yabu. (Ebelu 8:5; 10:5-10) Tudi tunyunguluka tshioshelu tshia Yehowa patudi tuitabuja mulambu eu.

29:3-9—Ntshinyi tshidibu basue kuleja padibu bafuanyikija dîyi dia Yehowa ne dikubakuba dia mvula didi dikuatshisha buôwa? Mbasue anu kuleja bukole bua dikema budi nabu Yehowa.

31:23—Mmunyi mudibu bafuta muena diambu difutu dikole? Difutu didibu bamba muaba eu ndinyoka. Muntu muakane udi upeta difutu dia bilema bidiye wenza mu mpukapuka padi Yehowa umupesha dinyoka. Kadi bu mudi muena diambu kayi musue kulekela malu ende mabi, badi bamufuta ne dinyoka dikole.​—Nsumuinu 11:31; 1 Petelo 4:18.

33:6—‘Mupuya’ wa mukana mua Yehowa ntshinyi? Mupuya eu n’nyuma muimpe anyi bukole budi Yehowa wenza nabu mudimu, buvuaye mufuke nabu diulu. (Genese 1:1, 2) Badi baubikila ne: mupuya wa mukana muende bualu udi anu bu mupuya wa bukole udibu mua kutuma kule bua kuenza malu kampanda.

35:19—Davidi uvua musue kuamba tshinyi pakalombaye bua baluishi bende kabavinyi dîsu? Kuvinya dîsu kuvua mua kuleja ne: baluishi ba Davidi bavua basanka bua muvua malu mabi avuabu bamuenzela akumbana. Davidi uvua ulomba bua bualu abu kabuenzeki to.

Malongesha adi atutangila:

26:4. Ki mbimpe kudia bulunda ne bantu badi basokoka tshidibu ku Internet, ne bena mudimu netu anyi balongi netu badi basue kuikala balunda betu bua malu mabi, ne batontolodi badi basokoka tshidibu anyi ne bena mpala ibidi.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Tudi ne bua kutumbisha Yehowa patudi tubuela mu bisangilu bia bena Kristo.

26:8; 27:4. Tutu banange kubuela mu bisangilu bia bena Kristo anyi?

26:11. Pavua Davidi uleja dipangadika diende dia kulama buakane buende, wakalomba kabidi Nzambi bua amufuile luse. Nunku, tudi mua kulama buakane buetu nansha mutudi bena mpekatu.

29:10 (MMM). Padi Yehowa musombe pa “mayi malabale” bidi bileja ne: udi wenza tshionso tshidiye musue ne bukole buende.

30:5. Ngikadilu munene wa Yehowa ndinanga, ki ntshiji to.

32:9. Yehowa ki mmusue tuikale bu kabalu kadi katumikila mfumuaku anu bualu kadi ne lukanu anyi muonji udibu bakaludika nawu to. Kadi mmusue tumutumikile ku budisuile bualu tudi bumvue tshidiye utulomba.

33:17-19. Malu onso adi bantu mua kuenza, nansha wowo manene bishi, kaena mua kubapandisha to. Tuetu tudi ne bua kueyemena Yehowa ne kuindila Bukalenge buende.

34:10. Etshi ki ndilaya dilenga bua bantu badi bateka malu a Bukalenge pa muaba wa kumpala mu nsombelu wabu anyi?

39:1, 2. Padi bantu babi bakeba kumanya amue malu bua kuenzela bena Kristo netu bibi, mbimpe ‘tuteke tshintu tshia kujika natshi mukana muetu’ ne kupuwa.

40:1, 2. Kueyemena Yehowa kudi mua kutuambuluisha patudi mu kanyinganyinga anu bu muntu udi ukeba kupatuka mu ‘dijimba dia kabutu, mu bintampi bia bitotshi.’

40:5, 12. Ntatu anyi mapanga etu nansha wowu bungi kayi, kaakututonda bu tuetu mua kuvuluka ne: masanka adi Nzambi utupesha mmapite bungi ne kakuena mushindu wa “kuabala.”

‘Yehowa avudijibue disanka’

Misambu 41 ya mu mukanda wa kumpala eu idi itukolesha ku muoyo ne itukankamija bikole be! Nansha tuetu mu ntatu anyi kondo ketu ka muoyo kikale katupisha, tshitupa etshi tshia Dîyi dia Nzambi didi ne bukole tshidi mua kutupesha bukole. (Ebelu 4:12) Misambu eyi idi ne mibelu mimpe idi mua kutulombola mu nsombelu wetu mujima. Badi batujadikilamu njila ne njila ne: nansha tuetu bikale mu ntatu ya mushindu kayi, Yehowa kêna mua kutupua muoyo nansha.

Mukanda wa kumpala wa Misambu udi ujika ne mêyi aa: ‘Yehowa, Nzambi wa Isalele, avudijibue disanka ku tshibangidilu too ne ku nshikidilu! Amen! Amen!’ (Musambu 41:13) Patudi tujikija kuyibala, katuenaku tumvua muoyo utusaka bua kutumbisha Yehowa anyi?

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 3 Mêyi adi mu Musambu 2 akakumbana bua musangu wa kumpala mu matuku a Davidi.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 19]

Bikala bintu bidi kabiyi ne muoyo bitumbisha Yehowa, tuetu netupange kumutumbisha munyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Davidi ke uvua mufunde Misambu ya bungi ya mu Misambu 41 ya kumpala

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Udi mumanye Musambu udi ufuanyikija Yehowa ne Mulami Munene wa mikoko anyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Kupitshishi dituku nansha dimue kuyi muelele meji pa malu adi atangila ntendelelu webe

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 17]

Mitoto: Ne dianyisha dia United States Naval Observatory

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 19]

Mitoto, dibeji dia 18 ne 19: Ne dianyisha dia United States Naval Observatory

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 20]

Mitoto: Ne dianyisha dia United States Naval Observatory