1. Samu na yinki beto fueti sosa kuzaba bambasi?

YEHOVA zola ti beto zaba dibuta na yandi. Bambasi kele na kati ya dibuta ya Nzambi. Biblia mebokidila bau “bana . . . ya Nzambi.” (Yobi 38:7) Yinki bambasi kesalaka? Yinki mutindu basadisaka bantu na ntangu ya ntama? Mpe balenda sadisa beto bubu yayi?—Tala Noti ya 8.

2. (a) Wapi kisika bambasi katukaka? (b) Bambasi yikua salamaka?

² Beto fueti zaba kisika bambasi katukaka. Bakolosai 1:16 ketubaka ti, na manima ya kusema Yesu, Yehova ‘semaka bima nionso yankaka na dizulu mpe na ntoto.’ Bambasi mpe kele na kati ya bima yango yina Yehova salaka. Bambasi yikua salamaka? Biblia ketubaka ti Nzambi salaka bankama ya bamilio ya bambasi.—Nkunga 103:20; Kusonga 5:11.

3. Yinki mambu mukanda ya Yobi 38:4-7 mezabisa beto samu na bambasi?

³ Biblia kena kulonga beto diaka ti Yehova semaka bambasi tekila yandi sala ntoto. Yinki mutindu bakukimonaka ntangu Nzambi salaka ntoto? Mukanda ya Yobi metubila beto ti basepelaka. Bavuandaka na dibuta mosi mpe bavuandaka sadila Yehova na bumosi.—Yobi 38:4-7.

4. Yinki mutindu beto mezabila ti bambasi ketudilaka bantu dikebi?

⁴ Bambasi ketulaka ntangu nionso dikebi na mambu yina metadila bantu mpe luzolo ya Yehova samu na ntoto mpe bantu. (Bingana 8:30, 31; 1 Piere 1:11, 12) Kukondua ntembe, bamonaka kiadi mingi ntangu Adamu na Eva tombokilaka Nzambi. Bubu yayi mpe bakevuandaka na kiadi mingi ntangu bakemonaka bantu mingi kena  kumanga kuzitisa Yehova. Kasi kana muntu mosi mevilula ntima mpe mevutukila Nzambi, bambasi kevuandaka na kiese mingi. (Luka 15:10) Bambasi ketulaka dikebi mingi na bantu yina kesadilaka Nzambi. Yehova kesadilaka bambasi samu na kusadisa mpe kutanina bisadi na yandi awa na ntoto. (Baebreo 1:7, 14) Beto tadila ndambu ya bifuani.

5. Yinki mutindu bambasi sadisaka bisadi ya Nzambi na ntangu ya ntama?

 ⁵ Yehova tindaka bambasi zole samu na kusadisa Loti na dibuta na yandi samu bavuka ntangu yandi bungaka bambanza ya Sodomi na Gomore. (Kuyantika 19:15, 16) Bankama ya bamvula lutaka, balozaka mbikudi Daniele na dibulu ya bankosi, kasi diambu mosi ve ya yimbi kuminaka yandi, samu ‘Nzambi . . . tindaka mbasi na yandi mpe yandi kangaka yinua ya bankosi.’ (Daniele 6:22) Na manima ya bamvula, ntangu ntumua Petelo vuandaka na boloko, Yehova tindaka mbasi mosi samu na kubimisa yandi. (Bisalu 12:6-11) Bambasi sadisaka diaka Yesu ntangu yandi vuandaka awa na ntoto. Na kifuani, na manima ya mbotama na yandi, ‘bambasi vuandaka kusadila yandi.’ (Marko 1:13) Ntangu fioti tekila bakufua Yesu, mbasi mosi ’pesaka yandi lukindusu.’—Luka 22:43.

6. (a) Yinki mutindu beto mezabila ti bambasi kesadisaka bisadi ya Nzambi bubu yayi? (b) Yinki biuvu yina beto kebakila bamvutu?

⁶ Bubu yayi, bambasi kebiminaka diaka bantu ve. Kasi Nzambi kena kutatamana kusadila bau samu na kusadisa bisadi na yandi. Biblia metuba ti: ‘Mbasi mosi ya Yehova kevuandaka na kinzungidila ya bantu yina kebangaka yandi, mpe yandi kevukisaka bau.’ (Nkunga 34:7) Samu na yinki beto kele na nsatu batanina beto? Samu beto kele na bambeni ya kilendo yina kezolaka kusala beto yimbi. Bambeni yango kele banani? Wapi bakatukaka? Yinki mutindu bakesosaka kusala beto yimbi? Samu na kubaka bamvutu na biuvu yango, beto tadila yina salamaka ntangu fioti na manima ya kusala Adamu na Eva.

7. Samu na yinki Satana kevunaka bantu?

⁷ Beto longukaka na kikapu ya 3 ti mbasi mosi tombokilaka Nzambi mpe yandi zolaka ti yandi yadila bantu. Biblia kebokidilaka yandi Satana Diabulu. (Kusonga 12:9)  Satana tindaka mpe bayankaka batombokila Nzambi. Yandi nungaka kuvuna Eva, mpe banda vana yandi mevunaka bantu mingi. Kasi bantu yankaka lokola Abele, Enoki mpe Noa bikanaka ya kukuikama na Yehova.—Baebreo 11:4, 5, 7.

8. (a) Yinki mutindu bambasi yankaka kumaka bademo? (b) Bademo salaka yinki samu bakufua ve na Nkuka ya maza?

⁸ Na ntangu ya Noa, bambasi yankaka tombokilaka Nzambi mpe babikaka kisika na bau na dizulu samu na kukuiza zinga awa na ntoto lokola bantu. Samu na yinki? Biblia metuba ti bazolaka kubaka banketo. (Tanga Kuyantika 6:2.) Kasi kusala mutindu yina vuandaka yimbi samu na bambasi. (Yude 6) Mutindu mosi na bambasi yina ya yimbi, bantu mingi na ntangu yina kumaka na bikadulu ya yimbi mpe kinkesi ya ngolo. Yehova bakaka nzengolo ya kunokisa mvula mosi ya ngolo samu na kufua bantu nionso ya yimbi. Kasi yandi taninaka bisadi na yandi ya kukuikama. (Kuyantika 7:17, 23) Bambasi yango ya yimbi vutukaka na dizulu samu bakufua ve. Biblia mebokidila bambasi yango bademo. Baponaka kusangana na Satana na butomboki na yandi, mpe Diabulu kumaka mfumu na bau.—Matayo 9:34.

9. (a) Yinki kuminaka bademo ntangu bavutukaka na dizulu? (b) Yinki beto kezola tubila?

⁹ Lokola bambasi yango kumaka batomboki, Yehova ndimaka ve kuyamba bau diaka na dibuta na yandi. (2 Piere 2:4) Bademo lenda vuata diaka nzutu ya kimuntu ve. Kasi bakena kutatamana ‘kuvuna ntoto ya mvimba.’ (Kusonga 12:9; 1 Yoane 5:19) Beto tubila ntangu yayi mutindu bau menunga kuvuna bantu mingi.—Tanga 2 Bakorinto 2:11.

10. Yinki mutindu bademo kevunaka bantu?

¹⁰ Bademo kevunaka bantu na mayele ya mutindu na mutindu. Ntangu bantu kesololaka mbala mosi na bademo, to na nzila ya bantu yankaka, na kifuani nganga nkisi to muntu mosi ya maji. Kusolola na bademo mebokudulua bisalu  ya bampeve ya yimbi to bisalu ya bademo. Kasi Biblia kena kuluengisa beto na kusimba ve ata kima mosi yina kele na nguizani na bademo. (Bagalatia 5:19-21) Samu na yinki? Mutindu kaka muntu yina kekangaka bibulu ya mfinda kesadilaka bantambu samu na kukanga bibulu, bademo kesadilaka mayele ya yimbi samu na kukanga bantu mpe kuyadila bau.—Tala Noti ya 26.

11. (a) Yinki bantu kesalaka samu na kusamuna mambu yina kele ya kusuama? (b) Samu na yinki beto fueti manga mambu yango?

¹¹ Mosi ya bantambu yina bademo kesadilaka kele kubikula mambu yina kele ya kusuama. Bantu yina kesalaka yau bakesadilaka kilendo ya bampeve ya yimbi samu na kuzaba mambu yina kekuiza na ntuala to yina mezabana ve. Samu na kusala yau, bantu yankaka ketangaka bambuetete, bidimbu, bakarte, kitalatala to banzila ya maboko ya muntu. Bantu mingi kekanisaka ti mambu yango kele kuandi yimbi ve, nzokande bakekukivunaka. Mambu yango kele yimbi mpenza. Na kifuani, Biblia metuba ti bayina kesamunaka mambu yina kele ya kusuama, bau kesalaka yau na kilendo ya bademo. Bisalu 16:16-18 metubila muana nketo mosi yina vuandaka samuna mambu yina mesuama na nzila ya demo mosi yina kezabisaka mambu yina mesuama. Ntangu ntumua Paulo kukaka demo yango, muana nketo yango vuandaka diaka na diluaku ve ya kubikula mambu yina mesuama.

12. (a) Samu na yinki yakele yimbi mpenza kusosa kusolola na bantu ya kufua? (b) Samu na yinki bisadi ya Nzambi fueti sala ata fioti ve bankinzi yina kele na nguizani na bademo?

¹² Bademo kesadilaka mpe mayele yankaka samu na kuvuna bantu. Bau kesosaka kundimisa bantu ti balenda solola na bantu ya kufua, ti bantu yina mekufuaka kele kaka na luzingu kisika yankaka, mpe balenda zabisa bau mambu to kusala bau yimbi. Na kifuani, muntu yina mefuilua mpangi to nkundi lenda kuenda na muntu yina kesololaka na bampeve, yina ketubila yandi ti yandi lenda solola na mpangi  to nkundi na yandi yina kufuaka. Muntu yina kesololaka na bampeve yandi lenda tubila muntu yango diambu mosi yina metadila mpangi to nkundi yina mekufuaka to ata kulandidila ndinga ya muntu yango ya kufua. (1 Samuele 28:3-19) Mambu mingi yina bantu kesalaka na ntangu ya kuzika mafua mekatuka na dibanza yina ketubaka ti bantu ya kufua ketatamanaka kuzinga kisika yankaka. Mambu yango lenda vuanda: Kusala bankisi na ntangu ya kuzika mafua, kusala nkinzi samu na kuyindula kilumbu yina muntu yango kufuaka, kukuenda tula bima na ndiamu ya muntu yango, kuniokola nketo to bakala yina mefuilua nkuelani samu na kuvambana na mpeve ya nkuelani yango, mpe mambu yankaka. Ntangu Muklisto memanga kusala mambu yango, bantu ya dibuta to bankundi na yandi lenda seka yandi, kufinga yandi to mpe kuyina yandi. Kasi Baklisto mezaba ti bantu yina mekufuaka bakezingaka diaka ve na kisika yankaka. Beto lenda solola diaka ve na bau mpe balenda sala beto yimbi ve. (Nkunga 115:17) Keba! Kumeka ata fioti ve kusolola na bantu yina mekufuaka to bademo mpe kusala ata kilumbu mosi ve bankinzi yina kele na nguizani na bademo.—Tanga Kulonga 18:10, 11; Yezaya 8:19.

13. Yinki bantu mingi yina vuandaka banga bademo menunga kusala?

¹³ Bademo kesukaka kaka na kuvuna bantu ve, bau kebangisaka mpe bau. Bubu yayi, Satana na bademo na yandi mezaba ti bau mebikana kaka na “ntangu fioti” samu Nzambi kufua bau. Yau yina, bau mekuma na kinkesi mpe nganzi ya ngolo. (Kusonga 12:12, 17) Nzokande, bantu mingi yina vuandaka banga bademo kebangaka bau diaka ve. Yinki sadisaka bau?

14. Na kifuani ya Baklisto ya ntete, yinki mutindu beto lenda zenga nguizani na bademo?

¹⁴ Biblia mezabisa beto mutindu ya kutelemina bademo  mpe kuzenga nguizani na bau. Na kifuani, na mbanza ya Efeso, bantu yankaka vuandaka solola na bademo tekila bazaba kedika. Yinki mutindu bazengaka nguizani na bademo? Biblia metuba: ‘Bantu mingi yina vuandaka kusala kisalu ya maji sangisaka mikanda na bau mpe bayokaka yau na tiya na meso ya bantu nionso.’ (Bisalu 19:19) Lokola bazolaka kukuma Baklisto, bayokaka mikanda na bau nionso ya maji yina bavuandaka na yau. Mutindu yina mpe beto fueti sala bubu yayi. Muntu nionso yina zola sadila Yehova fueti bika bima nionso yina kele na nguizani na bademo. Yalenda vuanda mikanda, bazulunalu, bansaka ya shansi, bafilime, miziki, bansaka ata mpe bafoto yina kemonisaka ti maji, bisalu ya bademo to bavizio kele yimbi ve to yakele kaka ndutusulu ya ntangu. Yalenda vuanda diaka bima yina bantu kevuataka na nzutu samu na kukitanina samu ti bampeve ya yimbi sala bau yimbi ve.—1 Bakorinto 10:21.

15. Yinki beto fueti sala diaka samu na kutelemina Satana mpe bademo?

¹⁵ Mua bamvula na manima, ntumua Paulo sonikaka na bantu ya Efeso yina yokaka mikanda na bau ya maji ti bau fueti tatamana ‘kunuana’ na ‘bampeve ya yimbi.’ (Baefezo 6:12) Ya kedika, bayokaka mikanda na bau, kasi bademo vuandaka kaka kusosa kusala bau yimbi. Yau yina, yalombamaka ti basala diaka yinki? Paulo metubila beto ti: ‘Beno baka kitanunu ya nene ya kiminu; yakesadisa beno na kufua [to kukanga] batolo-tolo nionso ya tiya ya muntu ya yimbi.’ (Baefezo 6:16) Kaka mutindu kitanunu (nkaku) ketaninaka soda na mvita, kiminu na beto lenda tanina beto. Kana beto metula ntima ya mvimba ti Yehova ketanina beto, beto ketelemina Satana mpe bademo.—Matayo 17:20.

16. Yinki mutindu beto lenda kumisa kiminu na beto na Yehova ngolo?

¹⁶ Yinki mutindu beto lenda kumisa kiminu na beto na Yehova ngolo? Beto fueti tangaka Biblia konso kilumbu mpe kulonguka kutudila Yehova ntima ti yandi ketanina beto.  Kana beto kele na kiminu ya ngolo na Yehova, Satana na bademo lenda sala beto yimbi ve.—1 Yoane 5:5.

17. Yinki diambu yankaka yina lenda tanina beto samu bademo sala beto yimbi ve?

¹⁷ Yinki diambu yankaka Baklisto ya Efeso fueteke sala? Bavuandaka zinga na mbanza yina fulukaka na bisalu ya bademo. Yau yina, ntumua Paulo tubilaka bau: ‘Beno tatamana kusambila na konso diluaku.’ (Baefezo 6:18) Yalombamaka ti balomba na Yehova yandi tanina bau konso ntangu. Bosi beto? Beto diaka beto kele na yinza yina mefuluka na bisalu ya bademo. Beto diaka beto fueti lombaka na Yehova yandi tanina beto, mpe beto fueti sadilaka nkumbu na yandi ntangu beto kena kusambila. (Tanga Bingana 18:10.) Kana beto metatamana kulomba Yehova tanina beto, beto kekubua ve na bantambu ya Satana, yandi kekuwa bisambu ya beto.—Nkunga 145:19; Matayo 6:13.

18, 19. (a) Yinki mutindu beto lenda nunga mvita yina beto kena kunuana na Satana mpe bademo? (b) Yinki kiuvu beto kebakila mvutu na kikapu yina melanda?

¹⁸ Kana beto mekatula kima nionso yina kele na nguizani na bademo mpe beto metudila Yehova ntima ti yandi ketanina beto, beto lenda telemina Satana na bademo. Beto fueti banga bau ve. (Tanga Yakobo 4:7, 8.) Yehova kele na kilendo mingi kuluta bademo. Yandi pesaka bau kitumbu na mbandu ya Noa, mpe yandi kekufua bau na bilumbu kena kuiza. (Yude 6) Kuzimbakana ve, beto kele kaka beto mosi ve na mvita yango. Yehova kena kusadila bambasi na yandi samu na kutanina beto. (2 Bantotila 6:15-17) Beto lenda ndima mpenza ti Yehova kesadisa beto samu beto nunga mvita yina beto kena kunuana na Satana mpe bademo.—1 Piere 5:6, 7; 2 Piere 2:9.

¹⁹ Kasi kana Satana na bademo kena kumonisa bantu mpasi, samu na yinki Nzambi mekufua bau ntete ve? Beto kebaka mvutu ya kuivu yango na kikapu yayi melanda.