1. Twagĩrĩirũo kwĩruta ũhoro wa araika nĩkĩ?

KŨMENYA mũndũ kaingĩ gũtwaranaga na kũmenya nginya famĩlĩ yake. No taguo kũmenya Jehova Ngai kũbataraga mũndũ amenye wega araika arĩa monagwo ta arĩ o famĩlĩ yake ya matu-inĩ. Bibilia ĩtaga araika “ariũ a Ngai.” (Ayubu 38:7) Kwoguo-rĩ, wĩra wao nĩ ũrĩkũ harĩ itanya rĩa Ngai? Kũrĩ ũndũ marĩ meka ũkonainie na ũtũũro wa andũ mahinda mahĩtũku? Araika nĩmakoragwo na ũgucĩrĩria ũtũũro-inĩ waku? Akorũo nĩguo-rĩ, nĩ na njĩra ĩrĩkũ?

2. Araika moimire kũ, na makoragũo marĩ aigana?

² Bibilia ĩgwetete araika maita maingĩ mũno. Reke twĩcirie mamwe ma maandĩko macio nĩguo twĩrute makĩria ũhoro wĩgiĩ araika. Moimire kũ? Akolosai 1:16 yugaga ũũ: “Indo ciothe ikĩũmbwo nĩciombirũo na ũndũ wake [Jesu Kristo] , iria irĩ Igũrũ, o nacio iria irĩ thĩ.” Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ciũmbe ciothe cia roho iria ciĩtagwo araika, ciothe ciombirũo nĩ Jehova Ngai kũgerera kwĩ Mũrũ wake wa irigithathi. Kũrĩ araika aigana? Bibilia yonanagia atĩ gũkoragũo na araika milioni magana maingĩ na othe nĩ marĩ hinya mũingĩ.—Thaburi 103:20; Kũguũrĩrio 5:11.

3. Ayubu 38:4-7 ĩtwĩraga atĩa wĩgiĩ araika?

³ Kiugo kĩa Ngai, Bibilia, gĩtwĩraga atĩ rĩrĩa thĩ yombirũo-rĩ, “ariũ a Ngai othe [nĩmaanĩrĩire] nĩ gũkena.” (Ayubu  38:4-7) Kwoguo araika maarĩ kuo tene andũ matanombwo, o na mbere ya thĩ kũũmbwo. Mũhari ũcio wa Bibilia ningĩ ũronania atĩ araika nĩmarakaraga kana magakena, tondũ ugĩte atĩ ‘nĩmaanĩrĩire nĩ gũkena.’ Ta rora wone atĩ “ariũ a Ngai othe” maakenire hamwe. Hĩndĩ ĩo-rĩ, araika othe marĩ famĩlĩ ĩna ũrũmwe magĩtungatĩra Jehova Ngai.

4. Bibilia yonanagia atĩa atĩ araika ehokeku nĩmarũmbũyanagia na ũhoro wa andũ?

⁴ Kuuma rĩrĩa moonire andũ a mbere mombwo-rĩ, araika arĩa ehokeku nĩmakenagio mũno nĩ andũ, arĩa makoretwo makĩongerereka, na kũhinga gwa itanya rĩa Ngai. (Thimo 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) No o ũrĩa mahinda maathiaga-rĩ, araika nĩ moonire atĩ andũ aingĩ nĩmaatigire gũtungatĩra Mũũmbi wao mwendani. Hatarĩ nganja ũndũ ũcio ndwakenirie araika acio ehokeku. No rĩrĩa o na mũndũ ũmwe tu aacokerera Jehova-rĩ, nĩ kũgĩaga na “gĩkeno kũrĩ araika.” (Luka 15:10) Kuona atĩ araika nĩmarũmbũyanagia mũno na ũhoro wa arĩa matungatagĩra Ngai-rĩ, ti ũrirũ atĩ Jehova nĩakoretwo akĩhũthĩra araika gũteithia na kũgitĩra ndungata ciake njĩhokeku gũkũ thĩ. (Ahibirania 1:7, 14) Ta wĩcirie ngerekano ici.

5. Nĩ ngerekano irĩkũ cia ũteithio wa araika tuonaga thĩinĩ wa Bibilia?

⁵ Araika erĩ nĩmaateithirie mũthuri mũthingu wetagwo Loti na airĩtu ake mahonoke kwanangwo kwa matũũra maaganu ma Sodomu na Gomora, rĩrĩa maamatongoririe moime kuo. (Kĩambĩrĩria 19:15, 16) Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio-rĩ, mũnabii Danieli nĩ aikirio irima-inĩ rĩa mĩrũthi, no ndaaguraririo. Oigire ũũ: “Ngai wakwa nĩarandũmĩire mũraika wake, arahinga mĩrũthi tũnua.” (Danieli 6:22) Hĩndĩ ya atũmwo narĩo-rĩ, mũraika ũmwe nĩ oohorire mũtũmwo Petero kuuma njera. (Atũmwo 12:6-11) Ningĩ-rĩ, araika nĩmoomĩrĩirie Jesu kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtungata wake  gũkũ thĩ. (Mariko 1:13) Na kahinda kanini Jesu atanakua-rĩ, mũraika nĩaamumĩrĩire na “akĩmuongerera hinya.” (Luka 22:43) No mũhaka ũndũ ũcio ũkorũo nĩwateithirie Jesu mũno mahinda-inĩ macio ma bata ũtũũro-inĩ wake!

6. (a) Araika magitagĩra andũ a Ngai na njĩra ĩrĩkũ ũmũthĩ? (b) Nĩ ciũria irĩkũ rĩu tũgũthuthuria?

⁶ Ũmũthĩ-rĩ, araika matiumagĩrĩra andũ a Ngai gũkũ thĩ ũndũ mangĩmona na maitho. O na gũtuĩka andũ matingĩona araika-rĩ, araika a Ngai me hinya no magitagĩra andũ ake, mũno kuuma kũrĩ ũndũ ũrĩa ũngĩmathũkia kĩĩroho. Bibilia yugaga ũũ: “Mũraika [wa Jehova] nĩamaakagĩrĩra iraaro ciake hĩrĩrĩ, agakĩmatharaga ũgwati-inĩ.” (Thaburi 34:7) Ciugo icio ciagĩrĩirũo gũtũhooreria ngoro mũno nĩkĩ? Nĩ tondũ kũrĩ na ciũmbe cia roho njũru mũno iria ciendaga gũtũnina! Ciũmbe icio nĩ irĩkũ? Ciumĩte kũ? Cirageria gũtũnyarira na njĩra irĩkũ? Nĩgetha tuone macokio ma ciũria icio-rĩ, reke twĩcirie hanini ũndũ wekĩkire kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtũũro wa andũ gũkũ thĩ.

7. Shaitani aahotire kũgarũra andũ aigana mahutatĩre Ngai?

⁷ O ta ũrĩa twerutire thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 3 kĩa ibuku rĩrĩ-rĩ, mũraika ũmwe nĩerirĩirie gwathana na kwoguo agĩkararia Ngai. Thutha-inĩ mũraika ũcio nĩwe wacokire gwĩtwo Shaitani ũrĩa Mũcukani. (Kũguũrĩrio 12:9) Kwa ihinda rĩa mĩaka 1,600 thutha wa kũheenia Hawa-rĩ, Shaitani nĩaahotire kũgarũra hakuhĩ andũ othe mahutatĩre Ngai, tiga o andũ anini tu ehokeku ta Habili, Enoku na Nuhu.—Ahibirania 11:4, 5, 7.

8. (a) Araika amwe maatuĩkire ndaimono atĩa? (b) Ndaimono ciekire atĩa nĩgetha itikaninwo nĩ Kĩguũ kĩa hĩndĩ ya Nuhu?

⁸ Hĩndĩ ya Nuhu-rĩ, araika angĩ nĩmaaremeire Jehova. Maatiganĩirie ciikaro ciao thĩinĩ wa famĩlĩ ya Ngai kũu matu-inĩ, magĩũka gũkũ thĩ, na makĩĩhumba mĩĩrĩ ya andũ. Nĩkĩ? Tũthomaga ũũ thĩinĩ wa Kĩambĩrĩria 6:2: “Ariũ a Ngai makĩona atĩ airĩtu a andũ nĩ athaka; magĩkĩhikia o arĩa  methurĩire magatuĩke aka ao.” No Jehova Ngai ndaarekire ciĩko cia araika acio na waganu wa andũ arĩa maahĩtithĩtio nĩo ithiĩ na mbere. Aarehire kĩguũ kĩnene gũkũ thĩ kĩrĩa kĩahaatire andũ othe aganu na akĩhonokia tu o ndungata ciake njĩhokeku. (Kĩambĩrĩria 7:17, 23) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ araika acio aremi, kana ndaimono, moimanirie na gũtiganĩria mĩĩrĩ yao ya ũmũndũ na magĩcoka matu-inĩ marĩ ciũmbe cia roho. Maanyitire mbaru mwena wa Mũcukani ũrĩa na njĩra ĩo watuĩkire “mũnene wa ndaimono.”—Mathayo 9:34.

9. (a) Ndaimono ciacoka igũrũ gwathire atĩa? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ ndaimono tũgũthuthuria?

⁹ Rĩrĩa araika acio aremi maacokire igũrũ-rĩ, matingĩatuĩkire  a famĩlĩ ya Jehova rĩngĩ, o ta mũnene wao, Shaitani. (2 Petero 2:4) O na gũtuĩka rĩu matingĩhota kwĩhumba mĩĩrĩ ya andũ rĩngĩ-rĩ, no mahĩtithagia andũ na njĩra njũru mũno. Ndaimono icio nĩcio iteithagĩrĩria Shaitani ‘kũhĩtithia kĩrĩndĩ gĩa thĩ gĩothe.’ (Kũguũrĩrio 12:9; 1 Johana 5:19) Na njĩra ĩrĩkũ? Kaingĩ-rĩ, ndaimono ihũthagĩra njĩra iria itanyĩtwo kũhĩtithia andũ. (2 Akorintho 2:11) Reke twĩcirie imwe cia njĩra icio.

10. Twagĩrĩirũo nĩ gwĩthema ũgo na ũragũri nĩkĩ?

¹⁰ Ndaimono ihũthagĩra ũgo na ũragũri kũhĩtithia andũ. Mĩtugo ĩyo ĩtũmaga mũndũ agĩe na ũkuruhanu na ndaimono, na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe kana kũgerera kwĩ mũndũ ũngĩ. Bibilia nĩĩkananĩtie ũgo na ũragũri na ĩgatwĩra twĩtheme ũndũ o wothe ũhutanĩtie na mĩtugo ĩyo. (Agalatia 5:19-21) Ndaimono ihũthagĩra ũgo na ũragũri kũhenereria andũ o ta ũrĩa mũtegi wa thamaki ekagĩra kanyamũ ndwano-inĩ kũhenereria thamaki. Mũtegi wa thamaki ahũthagĩra tũnyamũ ngũrani nĩguo agwatie thamaki cia mĩthemba ĩtiganĩte. Ũguo noguo ndaimono ihũthagĩra mĩthemba ĩtiganĩte ya ũgo na ũragũri nĩgetha ihĩtithie andũ a mĩthemba yothe.

11. Ũragũri nĩ kĩĩ, na twagĩrĩirũo kũwĩthema nĩkĩ?

¹¹ O ta ũrĩa twagweta hau igũrũ-rĩ, ndaimono nĩihũthagĩra ũragũri kũhĩtithia andũ. No ũragũri nĩ kĩĩ? Nĩ kũgeria kũmenya maũndũ matoĩkaine kana ma mahinda mokĩte. Imwe cia njĩra iria ihũthagĩrũo harĩ ũragũri nĩ ta gũthoma njara, gũtaũra iroto, kũroterũo, kũhũthĩra ithitũ, gũtuĩria nyoni, na maũndũ ta macio. O na gũtuĩka andũ aingĩ meciragia ũragũri ti mũũru-rĩ, Bibilia yonanagia atĩ aragũri mahũthagĩra ndaimono. Kwa ngerekano-rĩ, ibuku rĩa Atũmwo 16:16-18 rĩgwetete “roho wa kũragũra” ũrĩa wahotithagia mũirĩtu ũmwe “kũragũra.” No nĩoorirũo nĩ ũhoti ũcio rĩrĩa ndaimono ĩo yaingatirũo kuuma thĩinĩ wake.

12. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa ũgwati kũgeria kwaranĩria na arĩa makuĩte?

 ¹² Njĩra ĩngĩ ĩrĩa ndaimono ihĩtithagia andũ nayo nĩ kũmaheenereria mahoe akuũ ũhoro. Andũ arĩa maracakaya nĩ gĩkuũ kĩa mwendwa wao, kaingĩ nĩmaheenagio nĩ meciria mooru makoniĩ arĩa makuĩte. Mũndũ ũrĩ na ũhoti wa kwaranĩria na maroho ahota kũheana ũhoro wa mwanya kana aarie na mũgambo ta wa mũndũ ũcio ũkuĩte. Na moimĩrĩro nĩ atĩ andũ aingĩ nĩ metĩkagia atĩ akuũ me muoyo kũndũ kũngĩ na atĩ kũmaarĩria no kũnyihie kĩeha kĩa arĩa me muoyo. No “kũhoorerio” ta kũu nĩ kwa maheni na kũrĩ na ũgwati. Nĩkĩ? Tondũ ndaimono no ciarie na mũgambo ta wa mũndũ ũkuĩte na ihe mũndũ ũrĩ na ũhoti wa kwaranĩria nacio ũhoro wa mũndũ ũcio ũkuĩte. (1 Samueli 28:3-19) Ningĩ-rĩ, o ta ũrĩa twerutire thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 6, ũrĩa ũkuĩte nĩ gũthira athirĩte biũ. (Thaburi 115:17) Kwoguo ‘mũndũ ũragũragia ngoma’ kana akuũ nĩ ahĩtithĩtio nĩ ndaimono na ekaga ũrĩa Ngai akananĩtie. (Gũcokerithia Maathani 18:10, 11; Isaia 8:19) Nĩũndũ  ũcio-rĩ, wĩmenyerere mũno ũregane na mũtego ũcio mũũru ũhũthagĩrũo nĩ ndaimono.

13. Andũ aingĩ arĩa hĩndĩ ĩmwe meetigĩrĩte ndaimono nĩ atĩa mahotete gwĩka?

¹³ Maroho mooru to kũhĩtithia tu mahĩtithagia andũ, no nĩ nginya kũmamakia. Ũmũthĩ Shaitani na ndaimono nĩmoĩ “atĩ no ihinda inyinyi” matigairie mũira maikĩtio njera, na rĩu marĩ na marũrũ manene mũno gũkĩra mbere. (Kũguũrĩrio 12:12, 17) O na kũrĩ ũguo-rĩ, andũ aingĩ arĩa maatũire metigĩrĩte maroho mooru rĩu matiĩtigagĩra. Maahotire atĩa kwĩrica mĩnyororo-inĩ ĩyo? Mũndũ angĩka atĩa angĩkorũo nĩatonyanĩte na ũragũri?

14. Tũngĩĩrica atĩa kuumana na maroho mooru, ta Akristiano a hĩndĩ ya atũmwo arĩa matũũraga itũũra rĩa Efeso?

¹⁴ Bibilia nĩĩtwĩraga ũrĩa tũngĩĩrica maroho mooru na ũrĩa tũngĩtigana namo. Ta wĩcirie ũhoro wa ngerekano ya Akristiano a hĩndĩ ya atũmwo arĩa matũũraga itũũra rĩa Efeso. Amwe ao nĩ meingĩranĩtie na ũgo na ũragũri matanatuĩka Akristiano. No rĩrĩa maamũrire gũtigana na ũgo na ũragũri-rĩ, meekire atĩa? Bibilia yugaga ũũ: “Na andũ aingĩ arĩa maatũire maragũraga makĩũngania mabuku mao, makĩmacina andũ othe makĩĩonagĩra.” (Atũmwo 19:19) Na njĩra ya gũcina mabuku mao ma ũragũri-rĩ, Akristiano acio erũ nĩ maaigire kĩonereria harĩ andũ arĩa othe mangĩenda kũregana na maroho mooru ũmũthĩ. Andũ arĩa marenda gũtungatĩra Jehova no nginya maanange indo iria ciothe ikonainie na ũgo. Indo icio nĩ ta mabuku, ngathĩti, thenema, mbica, na nyĩmbo iria ciĩkĩraga andũ ngoro meingĩrie thĩinĩ wa ũgo na ũragũri na igatũma ũndũ ũcio woneke ta arĩ mwega na wa gũkenerũo mũno. Indo ingĩ ciagĩrĩirũo nĩ gũteo nĩ ithitũ, na indo ingĩ ciĩkĩragwo atĩ nĩguo igitĩre mũndũ kuumana na ũũru.—1 Akorintho 10:21.

15. Twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa nĩguo twĩtheme maroho mooru?

 ¹⁵ Mĩaka ĩigana ũna thutha wa Akristiano a Efeso kwananga mabuku mao ma ũragũri-rĩ, mũtũmwo Paulo aamandĩkĩire ũũ: “Nĩ ũndũ kũgiana gwitũ . . . nĩ gwa kũgiana . . . na mbũtũ cia maroho moru.” (Aefeso 6:12) Ndaimono itiatiganĩte nao. No ciageragia kũmatooria. Kwoguo-rĩ, nĩ atĩa ũngĩ Akristiano acio maagĩrĩirũo nĩ gwĩka? Paulo oigire ũũ: “Ningĩ gũkĩra icio ciothe-rĩ, muoe ngo ya wĩtĩkio, ĩrĩa mũrĩhotaga kũhoria nayo mĩguĩ ĩrĩa ĩĩ mwaki ya ũrĩa mũũru [Shaitani].” (Aefeso 6:16) O ũrĩa ngo iitũ ya wĩtĩkio ĩrĩ na hinya-rĩ, noguo hinya witũ wa kũregana na maroho mooru ũgũkorũo ũrĩ mũingĩ.—Mathayo 17:20.

16. Tũngĩĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁶ No rĩu-rĩ, tũngĩĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya na njĩra ĩrĩkũ? Na kwĩruta Bibilia. Hinya wa rũthingo ũringanaga na ũrĩa mũthingi waguo wĩ mũrũmu. Na njĩra o ta ĩyo-rĩ, hinya wa wĩtĩkio witũ ũringanaga na ũrũmu wa mũthingi waguo, na nĩguo ũũgĩ ũrĩa wa ma wa Kiugo kĩa Ngai, Bibilia. Tũngĩthoma na kwĩruta Bibilia o mũthenya-rĩ, wĩtĩkio witũ nĩũkũgĩa na hinya. Wĩtĩkio ta ũcio nĩũrĩtũgitagĩra kuumana na maroho mooru o ta rũthingo rwĩ na hinya.—1 Johana 5:5.

17. Nĩ ikinya rĩrĩkũ twagĩrĩirũo kuoya nĩguo tũregane na maroho mooru?

¹⁷ Nĩ ikinya rĩrĩkũ rĩngĩ Akristiano acio a Efeso maabataire kuoya? Nĩ maabataire ũgitĩri tondũ maatũũraga itũũra rĩaiyũirũo nĩ ndaimono. Kwoguo Paulo aamerire ũũ: “Na kũhoya mũhoyage mũno mũgĩthaithanagĩrĩra hingo ciothe, mũrĩ na Roho.” (Aefeso 6:18) Tondũ o na ithuĩ tũratũũra thĩ ĩiyũirũo nĩ ndaimono-rĩ, nĩ twagĩrĩirũo nĩ kũhoya Jehova mũno tondũ ũgitĩri wake nĩ wa bata harĩ kũregana na maroho mooru. Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo kũhũthĩra rĩĩtwa rĩa Jehova mahoya-inĩ maitũ. (Thimo 18:10) Kwoguo-rĩ, no nginya tũthiĩ na mbere kũhoya Ngai atũhonokagie kuuma kũrĩ “ũrĩa mũũru,” Shaitani ũrĩa  Mũcukani. (Johana 17:15) Jehova nĩarĩcokagia mahoya ta macio ma kĩyo.—Thaburi 145:19.

18, 19. (a) Tũngĩgĩa na ma nĩkĩ atĩ nĩtũgũtooria mbaara ya kũregana na maroho mooru? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ gĩgũcokio thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 11?

¹⁸ Ndaimono nĩ njũru mũno, no tũtiagĩrĩirũo gũtũũra na guoya nĩ ũndũ wacio angĩkorũo nĩtũreganaga na Mũcukani na tũgakuhĩrĩria Ngai na njĩra ya gwĩka wendi Wake. (Jakubu 4:7, 8) Hinya wa ndaimono nĩ ũrĩ mĩhaka. Nĩciaherithirio hĩndĩ ya Nuhu na nĩcietereire gũtuĩrũo rĩa mũthia ihinda rĩũkĩte. (Judasi 6) Ririkana ningĩ atĩ tũrĩ na ũgitĩri wa araika me hinya a Jehova. (2 Athamaki 6:15-17) Araika acio nĩmendaga mũno kuona tũgĩtooria kũregana na maroho mooru. Araika acio ehokeku no tuuge nĩmaratwĩkĩra ngoro. Kwoguo reke tũikare hakuhĩ na Jehova na famĩlĩ yake ya araika ehokeku. Ningĩ reke twĩthemage mĩthemba yothe ya ũgo na ũragũri na hingo ciothe tũrũmagĩrĩre motaaro ma Kiugo kĩa Ngai. (1 Petero 5:6, 7; 2 Petero 2:9) Tweka ũguo nĩ tũgũkorũo na ma atĩ nĩtũgũtooria mbaara ya kũregana na maroho mooru.

¹⁹ No rĩrĩ, nĩkĩ gĩtũmĩte Ngai etĩkĩrie ndaimono na waganu ũrĩa ũtũmĩte andũ manyamarĩke ũthiĩ na mbere? Kĩũria kĩu nĩgĩgũcokio thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 11.