1, 2. Naegbọn susu mẹhe dotoaina Jesu lẹ tọn gboawupo nado mọnukunnujẹ nuhe hodidọ etọn lẹ zẹẹmẹdo mẹ?

MẸDE sọgan sè ogbè mẹhe to hodọna ẹn tọn. Etlẹ sọgan doayi kọnugbè lọ go. Ṣigba, dagbe tẹwẹ enẹ sọgan wà na ẹn eyin e ma mọnukunnujẹ nuhe hodidọ lọ zẹẹmẹdo mẹ? (1 Kọl. 14:9) To aliho dopolọ mẹ, gbẹtọ fọtọ́n susu sè nuhe Jesu dọna yé. Ewọ tlẹ dọhona yé to ogbè he yé sè mẹ. Ṣigba, e ma yin yemẹpo wẹ mọnukunnujẹ nuhe hodidọ etọn lẹ zẹẹmẹdo mẹ. Enẹwutu, Jesu dọna hosetọ etọn lẹ dọmọ: “Mìmẹpo ni dotoaina mi, bo mọnukunnujẹ zẹẹmẹ lọ mẹ.”—Malku 7:14.

² Naegbọn susu yetọn gboawupo nado mọnukunnujẹ nuhe hodidọ Jesu tọn lẹ zẹẹmẹdo mẹ? Delẹ to yé mẹ ko wleawuna pọndohlan agọ̀ po linlẹn ylankan lẹ po. Jesu dọho gando yé go dọmọ: “Mìwlẹ yí ayiha wintinwintin do gbẹ́ gbedide Jiwheyẹwhe tọn dai nado sọgan tẹdo aṣa mìtọn go.” (Malku 7:9) Na nugbo tọn, omẹ enẹlẹ ma dovivẹnu nado mọnukunnujẹ nuhe ohó etọn lẹ zẹẹmẹdo mẹ. Yé ma jlo na diọ aliho gbẹninọ tọn yetọn po pọndohlan yetọn po. Otó yetọn sọgan to hùnhùn, ṣigba ahun yetọn to súsú gbanun-gbanun. (Hia Matiu 13:13-15.) To whelọnu lo, nawẹ mí sọgan hẹn ẹn diun dọ  ahun mítọn to hùnhùn, na mí nido sọgan mọaleyi sọn nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ mẹ gbọn?

3. Naegbọn devi lẹ penugo nado mọnukunnujẹ hodidọ Jesu tọn lẹ mẹ?

³ Mí dona hodo apajlẹ devi whiwhẹnọ Jesu tọn lẹ tọn. E dọna yé dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mìwlẹ na nukun mìtọn lẹ mọnú bọ otó mìtọn lẹ sènu.” (Mat. 13:16) Naegbọn yewlẹ penugo nado mọnukunnujẹ hodidọ Jesu tọn lẹ mẹ to whenue mẹdevo lẹ ma sọgan wàmọ? Tintan, yé tindo ojlo nado kàn kanbiọ lẹ sè podọ nado dindona nuhe hodidọ Jesu tọn lẹ zẹẹmẹdo taun. (Mat. 13:36; Malku 7:17) Awetọ, yé tindo ojlo nado plọnnu yinukọn do nuhe yé ko yise lẹ ji. (Hia Matiu 13:11, 12.) Atọ̀ntọ, yé tindo ojlo nado yí nuhe yé ko sè bo mọnukunnujẹemẹ lẹ do yizan mẹ to gbẹzan yetọn mẹ, podọ to vivẹnudido yetọn nado gọalọna mẹdevo lẹ mẹ.—Mat. 13:51, 52.

4. Afọdide atọ̀n tẹlẹ wẹ mí dona ze nado mọnukunnujẹ apajlẹ he Jesu na lẹ mẹ?

⁴ Eyin mí jlo na mọnukunnujẹ apajlẹ he Jesu na lẹ mẹ, mí dona hodo apajlẹ devi nugbonọ etọn lẹ tọn. Ehe na biọ dọ mí ni ze afọdide atọ̀n delẹ. Tintan, mí dona tindo ojlo nado nọ yí sọwhiwhe do plọnnu gando hodidọ Jesu tọn lẹ go, nọ lẹnayihamẹpọn do yé ji, nọ basi dodinnanu he jẹ lẹ, bosọ nọ kàn kanbiọ he sọgbe lẹ sè. Ehe nọ gọalọ nado tindo oyọnẹn. (Howh. 2:4, 5) Awetọ, mí dona nọ yí oyọnẹn enẹ jlẹdo nuhe mí ko yọnẹn dai lẹ go nado yọnẹn eyin e sọgbe bo pọ́n lehe e sọgan hẹn ale wá na mí do. Enẹ nọ gọalọ nado tindo nukunnumọjẹnumẹ. (Howh. 2:2, 3) Atọ̀ntọ, mí dona yí nuhe mí plọn lẹ do yizan mẹ to gbẹzan mítọn mẹ. Ehe nọ dohia dọ mí tindo nuyọnẹn.—Howh. 2:6, 7.

5. Na apajlẹ de nado do vogbingbọn he tin to oyọnẹn, nukunnumọjẹnumẹ po nuyọnẹn po mẹ hia.

⁵ Vogbingbọn tẹwẹ tin to oyọnẹn, nukunnumọjẹnumẹ, po nuyọnẹn po mẹ? Apajlẹ ehe sọgan gọalọ: Mí ni dọ dọ a to ote to ali daho de ṣẹnṣẹn bọ mọto de jlọ do jiwe ja. Tintan, a mọdọ mọto de wẹ ja, enẹ dohia dọ a tindo oyọnẹn. Enẹgodo, a mọdọ eyin emi gbọṣi finẹ, mọto lọ na gbá emi, enẹ dohia dọ a tindo nukunnumọjẹnumẹ! Enẹwutu, a lọ́n sọn ali lọ ji, ehe dohia dọ a tindo nuyọnẹn! Abajọ Biblu zinnudeji dọ mí tindo nuhudo nado ‘yí nuyọnẹn he pé whlá.’ Enẹ na whlẹn ogbẹ̀ mítọn!—Howh. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Kanbiọ ẹnẹ tẹlẹ wẹ mí na nọ kanse dile mí na to dogbapọnna apajlẹ ṣinawe delẹ he Jesu yizan? (Sọ pọ́n  apotin.)

⁶ To hosọ ehe po dehe bọdego po mẹ, mí na gbadopọnna apajlẹ ṣinawe delẹ he Jesu yizan. Dile mí na to enẹ wà, mí na nọ kàn kanbiọ he bọdego ehelẹ sè: Etẹwẹ apajlẹ lọ zẹẹmẹdo? (Ehe na nọ gọalọna mí nado tindo oyọnẹn.) Naegbọn Jesu do na apajlẹ ehe? (Enẹ na nọ zọ́n bọ mí na tindo nukunnumọjẹnumẹ.) Nawẹ mí sọgan yí nudọnamẹ ehe zan nado gọalọna míde po mẹdevo lẹ po gbọn? (Ehe nọ dohia dọ mí tindo nuyọnẹn.) Podọ, etẹwẹ ehe plọn mí gando Jehovah po Jesu po go?

7. Etẹwẹ apajlẹ okún mutaldi tọn lọ zẹẹmẹdo?

⁷ Hia Matiu 13:31, 32. Etẹwẹ apajlẹ okún mutaldi tọn he Jesu na lọ zẹẹmẹdo? Okún lọ nọtena owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn po kọdetọn he owẹ̀n lọ lilá hẹnwa po, enẹ wẹ agun Klistiani tọn. Dile okún mutaldi tọn “whè hugan to okún lẹpo mẹ” do, mọ wẹ agun Klistiani tọn whè taun to whenue e ṣẹṣẹ yin didoai to owhe 33 W.M do. Ṣigba, to owhe delẹ godo, agun lọ jideji po awuyiya po. Jideji lọ zẹ̀ nuhe yè sọgan donukun go. (Kọl. 1:23) Jideji ehe hẹn ale wá, na Jesu  dọna mí dọ “ohẹ̀ agahomẹ tọn lẹ” wá “nọ alà etọn lẹ ji.” Ohẹ̀ yẹhiadonu tọn ehelẹ nọtena gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ he nọ mọ núdùdù, hihọ́ po bẹtẹn po to gbigbọ-liho to agun Klistiani tọn mẹ.—Yijlẹdo Ezekiẹli 17:23 go.

8. Naegbọn Jesu do na apajlẹ okún mutaldi tọn?

⁸ Naegbọn Jesu do na apajlẹ ehe? E yí aliho jiawu he mẹ okún mutaldi tọn nọ whẹ́n te zan nado do lehe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn tindo huhlọn nado yinukọn, nado basi hihọ́namẹ, podọ nado duto aliglọnnamẹnu lẹpo ji do hia. Bẹsọn 1914, adà aigba ji tọn titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn tindo jideji ayidego tọn! (Isa. 60:22) Mẹhe nọ kọnawudopọ hẹ titobasinanu lọ lẹ nọ duvivi hihọ́-basinamẹ vonọtaun tọn to gbigbọ-liho. (Howh. 2:7; Isa. 32:1, 2) Humọ, aliho he mẹ nuhe gando Ahọluduta lọ go lẹ to jijideji te dohia dọ nudepope ma sọgan doalọtena ẹn, na e nọ duto aliglọnnamẹnu lẹpo ji.—Isa. 54:17.

9. (a) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ okún mutaldi tọn mẹ? (b) Etẹwẹ ehe plọn mí gando Jehovah po Jesu po go?

⁹ Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ okún mutaldi tọn mẹ? Vlavo mí nọ nọ̀ lẹdo he mẹ Kunnudetọ lẹ ma sù te kavi lẹdo he mẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn ma nọ yawu tindo kọdetọn dagbe te. Ṣigba, eyin mí nọ flindọ Ahọluduta lọ sọgan duto aliglọnnamẹnu lẹpo ji, enẹ na na mí huhlọn nado doakọnnanu. Di apajlẹ, to whenue Mẹmẹsunnu Edwin Skinner yì Inde to 1926, Kunnudetọ vude poun wẹ tin to otò lọ mẹ. To tintan whenu, azọ́n lọ ma tindo kọdetọn dagbe sọmọ, podọ jideji vude wẹ tin. Ṣigba, e zindonukọn to yẹwhehodidọ etọn mẹ, bo mọ lehe owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn duto aliglọnnamẹnu susu ji do. To egbehe, Kunnudetọ 37 000 linlán wẹ tin to Inde, bọ gbẹtọ he hugan 108 000 wẹ wá Oflin to owhe he wayi mẹ. Sọ lẹnnupọndo apajlẹ de ji he do lehe azọ́n Ahọluduta lọ tọn yinukọn to aliho ayidego tọn mẹ do hia. Owhe dopolọ he mẹ Mẹmẹsunnu Skinner yì Inde te wẹ azọ́n lọ ṣẹṣẹ bẹjẹeji to Zambie. Ṣigba todin, wẹnlatọ 170 000 linlán wẹ to yẹwhehodọ to finẹ, podọ gbẹtọ 763 915 wẹ wá Oflin to 2013. Enẹ dohia dọ omẹ 1 to Zambie-nu 18 mẹ wẹ wá. Jideji jiawu nankọ die!

10. Etẹwẹ apajlẹ otọ́n tọn lọ zẹẹmẹdo?

¹⁰ Hia Matiu 13:33. Etẹwẹ apajlẹ otọ́n tọn lọ zẹẹmẹdo? Apajlẹ ehe lọsu dlẹnalọdo owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn po kọdetọn he e nọ hẹnwa lẹ po. “Linfin lọ pete” nọtena akọta lẹpo, podọ aliho he mẹ linfin lọ to finfọn te dlẹnalọdo lehe owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn nọ yin hinhẹn gbayipe gbọn azọ́n yẹwhehodidọ tọn dali do. Lehe okún mutaldi tọn lọ to whinwhẹ́n do nọ yawu yin ayidego, ṣigba yè ma nọ doayi aliho he mẹ linfin lọ to finfọn te go to bẹjẹeji. Ojlẹ delẹ godo wẹ e nọ wá họnwun dọ linfin lọ to finfọn.

11. Naegbọn Jesu do na apajlẹ otọ́n tọn lọ?

¹¹ Naegbọn Jesu do na apajlẹ ehe? E wàmọ nado dohia dọ owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn tindo huhlọn nado gbayipe gbọn fisusu, podọ nado whàn gbẹtọ lẹ na yé nido basi diọdo. Owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn ko jẹ “awà he dẹn hugan aigba tọn lẹ ji.” (Owalọ 1:8) Etomọṣo, mí ma nọ mọ diọdo he owẹ̀n lọ nọ whàn gbẹtọ lẹ nado basi lẹ to whelẹponu; delẹ to kọdetọn he e nọ hẹnwa lẹ mẹ ma tlẹ sọgan yin ayidego to tintan whenu. Ṣigba, diọdo ehelẹ nọ wá aimẹ, na sọha mẹhe nọ kẹalọyi owẹ̀n lọ lẹ tọn fọ́n bo to jijideji, bọ yé sọ nọ diọ gbẹtọ-yinyin yetọn.—Lom. 12:2; Efe. 4:22, 23.

12, 13. Na apajlẹ delẹ he do obá he mẹ azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn yinukọn jẹ dile apajlẹ otọ́n tọn lọ dohia do.

¹² Kọdetọn he azọ́n yẹwhehodidọ tọn nọ hẹnwa ma nọ saba sọawuhia to tintan whenu, ṣigba to owhe susu lẹ godo. Di apajlẹ, Franz po Margit po, he to sinsẹ̀n to alahọ devo mẹ todin, ko sẹ̀n to alahọ Brésil tọn mẹ to 1982. Yé dekunnu to gbétatò pẹvi de mẹ. Dopo to mẹhe yé bẹ plọnmẹ Biblu jẹeji hẹ lẹ mẹ wẹ onọ̀ de po ovi etọn ẹnẹ lẹ po. Visunnu mẹho lọ he ṣẹṣẹ tindo owhe 12 to ojlẹ lọ mẹ nọ kuwinyan taun, podọ e nọ saba họ̀n whlá to whedepopenu he yé wá nado basi oplọn lọ. To nukọn mẹ, asu po asi po lọ mọ azọ́ndenamẹ devo yí bọ yé ma penugo nado zindonukọn to anadidena oplọn lọ mẹ ba. Ṣigba, yé wá dla gbétatò ehe pọ́n to owhe 25 godo. Etẹwẹ yé mọ? Yé mọ agun de he bẹ wẹnlatọ 69 hẹn, podọ 13 to yé mẹ yin gbehosọnalitọ whepoponu tọn, bọ yemẹpo nọ pli to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn yọyọ de mẹ. Etẹwẹ dogbọn jọja sunnu winyankutọ lọ dali? Ewọ wẹ yin anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ! Kẹdẹdi otọ́n lọ to apajlẹ Jesu tọn mẹ, owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn ko gbayipe bo diọ gbẹzan mẹsusu tọn, ehe hẹn ayajẹ susu wá na asu po asi po lọ!

¹³ Owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn tindo huhlọn nado diọ gbẹtọ lẹ, etlẹ yin to otò he mẹ azọ́n Ahọluduta lọ tọn yin alọhẹndotena to osẹ́n-liho te lẹ. Nupaṣamẹ wẹ e nọ yin nado mọ obá he mẹ owẹ̀n lọ ko gbayipe jẹ to otò mọnkọtọn lẹ mẹ, podọ kọdetọn he e nọ hẹnwa lẹ nọ jiawu taun. Di apajlẹ, lẹnnupọndo otò Cuba tọn ji. Owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn jẹ finẹ to 1910, podọ Mẹmẹsunnu Russell dla Cuba pọ́n to 1913. Ṣigba to tintan whenu, jideji vude wẹ tin. Nawẹ nulẹ te do to Cuba todin? Wẹnlatọ he hugan 96 000 wẹ to wẹndagbe lọ lá, podọ gbẹtọ 229 726 wẹ wá Oflin to 2013, enẹ dohia dọ gbẹtọ 1 to 48 ji wẹ wá sọn awà lopo lọ tọn lẹ ji. Etlẹ yin to otò he ma tin to alọhẹndotenamẹ glọ lẹ mẹ, owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn sọgan ko jẹ lẹdo delẹ mẹ, fie Kunnudetọ he to otò lọ mẹ lẹ ma sọgan lẹndọ owẹ̀n lọ na ko jẹ. *—Yẹwh. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Nawẹ dopodopo mítọn sọgan mọaleyi sọn nuhe apajlẹ otọ́n tọn lọ plọn mí mẹ gbọn? (b) Etẹwẹ ehe plọn mí gando Jehovah po Jesu po go?

¹⁴ Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn nuhe Jesu  plọn mí to apajlẹ otọ́n tọn lọ mẹ gbọn? Nulinlẹnpọn do zẹẹmẹ apajlẹ Jesu tọn ji gọalọna mí nado mọdọ, mí ma dona nọ hànu zẹjlẹgo gando lehe owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn na jẹ gbẹtọ livi susu he ma ko sè owẹ̀n lọ lẹ dè do go. Jehovah to anadena nulẹpo. Ṣigba, etẹwẹ mí dona wà? Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Donú towe to afọnnu fuu, podọ to whèjai a hẹn alọ towe dote blo: na hiẹ ma yọ́n ehe na wà dagbe, ehe kavi dọ́n tọn, kavi eyin yé omẹ awe lẹ na yọ́n do zẹnzẹn.” (Yẹwh. 11:6) Podọ to ojlẹ dopolọ mẹ, mí ma dona wọn gbede nado nọ hodẹ̀, na azọ́n yẹwhehodidọ lọ tọn nido tindo kọdetọn dagbe, titengbe to otò he mẹ azọ́n lọ yin alọhẹndotena te lẹ mẹ.—Efe. 6:18-20.

¹⁵ Humọ, mí ma dona gbọjọ eyin azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn ma yawu tindo kọdetọn dagbe. Mí ma dona nọ yí nukunpẹvi do pọ́n “azán onú pẹvi lẹ tọn” pọ́n gbede. (Zek. 4:10) To nukọn mẹ, azọ́n mítọn sọgan tindo kọdetọn ayidego tọn, he na zẹ̀ nuhe mí sọgan donukun go!—Ps. 40:5; Zek. 4:7.

16. Etẹwẹ apajlẹ ajọwatọ tomẹyitọ lọ po adọkunnu he yin whiwhla lọ po tọn zẹẹmẹdo?

¹⁶ Hia Matiu 13:44-46. Etẹwẹ apajlẹ ajọwatọ tomẹyitọ lọ po adọkunnu he yin whiwhla lọ po tọn zẹẹmẹdo? To azán Jesu tọn gbè, ajọwatọ delẹ nọ zìn gbejizọnlin kaka yì Ohù Inde tọn tó nado mọ peali dagbe hugan lẹ họ̀. To apajlẹ ehe mẹ, ajọwatọ lọ nọtena ahunjijlọnọ he nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado hẹn pekọ wá na nuhudo gbigbọmẹ tọn yetọn lẹ. “Peali he họakuẹ tlala” lọ nọtena nugbo Ahọluduta lọ tọn he họakuẹ taun. Na ajọwatọ lọ yọ́n pinpẹn peali lọ tọn wutu, e jlo na “yawu” sà nutindo etọn lẹpo nado sọgan họ̀ ẹ. Jesu sọ dọho gando dawe de go he to azọ́nwa to glemẹ bo mọ adọkunnu he yin “whiwhla” de. To vogbingbọn mẹ na ajọwatọ lọ, dawe ehe ma to adọkunnu de dín. Ṣigba, taidi ajọwatọ lọ, ewọ lọsu jlo na sà “nuhe e tindo lẹpo,” na adọkunnu lọ nido yin etọn.

17. Naegbọn Jesu do na apajlẹ ajọwatọ tomẹyitọ lọ po adọkunnu he yin whiwhla lọ po tọn?

¹⁷ Naegbọn Jesu na apajlẹ awe ehelẹ? E wàmọ nado dohia dọ aliho voovo mẹ wẹ gbẹtọ lẹ nọ mọ nugbo lọ te. Mẹdelẹ nọ dín in vẹkuvẹku whẹpo do nọ mọ ẹn. Ṣigba, mẹdevo lẹ ma nọ dín in whẹpo do nọ mọ ẹn, vlavo na mẹde dọyẹwheho na yé wutu. Depope he whẹho lọ yin, dopodopo yetọn yọ́n pinpẹn nuhe yé mọ tọn bo desọn ojlo mẹ nado basi avọ́sinsan lẹ nado tindo e.

18. (a) Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn apajlẹ awe ehelẹ mẹ gbọn? (b) Etẹwẹ ehe plọn mí gando Jehovah po Jesu po go?

¹⁸ Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn apajlẹ awe ehelẹ mẹ gbọn? (Mat. 6:19-21) Kanse dewe dọ: ‘Be n’tindo pọndohlan dawe ehelẹ tọn nkọ ya? Be n’nọ pọ́n nugbo lọ di nuhọakuẹ dile yé wà do ya? Be n’nọ desọn ojlo mẹ nado basi avọ́sinsan lẹpo nado họ̀ ẹ ya kavi n’nọ dike nudevo lẹ taidi nuwiwa egbesọ tọn lẹ ni fẹayihasẹna mi?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luku 5:27, 28; Flp. 3:8) Eyin owanyi he mí tindo na nugbo lọ siso, enẹ na zọ́n bọ gbemima mítọn nado hẹn nugbo lọ go to gbẹzan mítọn mẹ na lodo dogọ.

19. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ he bọdego mẹ?

¹⁹ Mì gbọ mí ni dohia dọ mí ko dotoai bosọ mọnukunnujẹ nuhe apajlẹ Ahọluduta lọ tọn ehelẹ zẹẹmẹdo mẹ nugbonugbo. Flindọ, mí ma nọ wà ehe gbọn zẹẹmẹ lọ lẹ yinyọnẹn poun dali gba, ṣigba gbọn nuhe mí plọn sọn yé mẹ lẹ yíyí do yizan mẹ dali. To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna apajlẹ atọ̀n dogọ bo na pọ́n nuhe mí sọgan plọn sọn yé mẹ.