1, 2. (a) Etẹwẹ nukọntọ sinsẹ̀n tọn delẹ jlo na yọnẹn, podọ nawẹ Pita na yé gblọndo gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Etẹwẹ na adọgbigbo Pita to nujijọ ehe whenu?

AZÁN vude to okú Jesu tọn godo, apọsteli Pita pehẹ pipli de he bẹ sunnu he dobu bosọ yin kanylantọ lẹ hẹn. Sunnu enẹlẹ yin nukọntọ to sinsẹ̀n Ju lẹ tọn mẹ, podọ yewlẹ wẹ kàn ayiha bọ Jesu do yin húhú. Yé biọ to Pita si nado basi zẹẹmẹ nude tọn na yé. Pita ko hẹnazọ̀ngbọna dawe de he yin sẹkunọ sọn adọ̀ onọ̀ etọn tọn mẹ, podọ yé jlo na yọ́n huhlọn he Pita yí do wà onú mọnkọ kavi oyín mẹhe tọn mẹ e wàmọ te. Apọsteli lọ yí adọgbigbo do gblọnna yé dọmọ: “To oyín Jesu Klisti Nazalẹti tọn mẹ, mẹhe mìwlẹ whè do núgo ṣigba he Jiwheyẹwhe fọ́n sọn oṣiọ lẹ mẹ, gbọn omẹ ehe lọ dali wẹ dawe he ṣite tofi lọ do tin to gángán to nukọn mìtọn.”—Owalọ 4:5-10.

² Ojlẹ vude jẹnukọn, Pita ko dibu bo mọ́n Jesu whla atọ̀n. (Malku 14:66-72) Amọ́ todin, etẹwẹ na ẹn adọgbigbo to whenue e tin to sinsẹ̀ngán lẹ nukọn? Gbọnvona dọ gbigbọ wiwe yí adà titengbe de wà, nujikudo mlẹnmlẹn he Pita tindo dọ Jesu ko yin finfọnsọnku sọ gọalọna ẹn. Etẹwẹ hẹn apọsteli lọ nado kudeji sọmọ dọ Jesu tin togbẹ̀? Podọ etẹwutu mí sọgan tindo nujikudo dopolọ?

3, 4. (a) Fọnsọnku tẹlẹ wẹ wá aimẹ jẹnukọnna jiji apọsteli lẹ tọn? (b) Mẹnu lẹ wẹ Jesu fọnsọnku?

 ³ Linlẹn lọ dọ oṣiọ lẹ na gọwá ogbẹ̀ ma yin onú yọyọ de na apọsteli Jesu tọn lẹ; na fọnsọnku delẹ ko wá aimẹ jẹnukọnna jiji yetọn. Yé yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe ko na huhlọn yẹwhegán Elija po Eliṣa po nado wà azọ́njiawu mọnkọtọn lẹ. (1 Ahọ. 17:17-24; 2 Ahọ. 4:32-37) Dawe he ko kú de tlẹ gọwá ogbẹ̀ to whenue oṣiọ etọn yin zizedlan yọdò mẹ bo jẹ ohú Eliṣa tọn lẹ go. (2 Ahọ. 13:20, 21) Klistiani dowhenu tọn lẹ tindo yise to kandai Owe-wiwe lẹ tọn mẹ, kẹdẹdile mílọsu yise dọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn yin nugbo do.

⁴ Matin ayihaawe, mímẹpo wẹ nọ yin whinwhàn to whenue mí hia kandai fọnsọnku he Jesu basi lẹ tọn. To whenue e hẹn visunnu dopo akàn asuṣiọsi de tọn gọwá ogbẹ̀, enẹ na ko hẹn awuji asuṣiọsi lọ taun. (Luku 7:11-15) To nujijọ devo whenu, Jesu fọ́n viyọnnu owhe 12 mẹvi de sọnku. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ayajẹ he mẹjitọ he to aluẹmẹ lọ lẹ na ko tindo to whenue yé mọdọ viyọnnu yetọn yin hinhẹngọwa ogbẹ̀! (Luku 8:49-56) Sọ pọ́n lehe gbẹtọ lẹ na ko gọ́ na ayajẹ do sọ to whenue yé mọdọ Lazalọsi fọ́n sọn yọdò mẹ bo to zọnlinzin ja!—Joh. 11:38-44.

5. Nawẹ fọnsọnku Jesu tọn gbọnvo na fọnsọnku delẹ he wá aimẹ jẹnukọnna etọn gbọn?

⁵ Apọsteli lẹ yọnẹn dọ fọnsọnku Jesu tọn gbọnvo na fọnsọnku delẹ he wá aimẹ jẹnukọnna etọn. Mẹhe yin finfọnsọnku jẹnukọn lẹ gọwá ogbẹ̀ to agbasa gbẹtọvi tọn mẹ, podọ yé wá kú to nukọn mẹ. Jesu yin finfọnsọnku to agbasa gbigbọ tọn he ma sọgan gble de mẹ. (Hia Owalọ lẹ 13:34.) Pita wlan dọ Jesu “yin hùhù to agbasalan mẹ, ṣigba yin hinhẹnwa ogbẹ̀ to gbigbọ mẹ.” Humọ, “ewọ tin to adusilọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, na e ko yì olọn mẹ; podọ angẹli lẹ, aṣẹpipa lẹ po huhlọn lẹ po ko yin hinhẹn yin mẹmẹglọ hlan ẹn.” (1 Pita 3:18-22) Fọnsọnku he jẹnukọn lẹ yin ayajẹnu bosọ jiawu taun, ṣigba depope yetọn ma sọgan yin yiyijlẹdo fọnsọnku vonọtaun ehe go.

6. Nawẹ fọnsọnku Jesu tọn yinuwado devi etọn lẹ ji gbọn?

⁶ Fọnsọnku Jesu tọn yinuwado devi etọn lẹ ji taun. To vogbingbọn mẹ na nuhe kẹntọ etọn lẹ yise, ewọ masọ to oṣiọ lẹ mẹ ba. Jesu to ogbẹ̀ taidi nudida gbigbọnọ huhlọnnọ de he gbẹtọvi depope ma sọgan gbleawuna. Fọnsọnku etọn yin kunnudenu dọ ewọ yin Visunnu Jiwheyẹwhe tọn, podọ nugbo ehe yinyọnẹn whàn devi etọn lẹ nado duto awubla yetọn ji bo gọ́ na ayajẹ. Humọ, yé duto obu ji bo gboadọ. Eyin fọnsọnku Jesu tọn dẹ́n, lẹndai Jehovah tọn ma na mọ hẹndi, podọ wẹndagbe he yé yí adọgbigbo do lá lọ na yin ovọ́.

7. Etẹ wà wẹ Jesu te to egbehe, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ fọndote?

⁷ Taidi devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ, mí yọnẹn ganji dọ Jesu ma yin omẹ nukundeji de poun gba. E to ogbẹ̀ to egbehe, bo to anadena azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn. Taidi Ahọlu he to gandu to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ to olọn mẹ, Jesu Klisti na de ylanwiwa sẹ̀ sọn aigba ji to madẹnmẹ bo na diọ ẹ zun paladisi de, fie gbẹtọ lẹ na nọgbẹ̀ te kakadoi. (Luku 23:43) Eyin Jesu ma ko fọnsọnku wẹ, ehelẹ depope ma na yọnbasi. To whelọnu lo, whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wẹ mí tindo nado yise dọ ewọ ko yin finfọnsọnku? Na nugbo tọn, etẹwẹ fọnsọnku etọn zẹẹmẹdo na mí?

8, 9. (a) Naegbọn sinsẹ̀ngán Ju lẹ tọn lẹ do biọ dọ yọdò Jesu tọn ni yin ṣiṣọ́? (b) Etẹwẹ jọ to whenue yọnnu lẹ wá yọdò lọ kọ̀n?

⁸ To whenue Jesu yin hùhù godo, yẹwhenọgán lẹ po Falesi lẹ po wá Pilati dè bo  dọmọ: “Mẹdaho, mí flin dọ mẹblutọ enẹ dọ to whenue e gbẹ́ pò to ogbẹ̀ dọ, ‘Yẹn na yin finfọn to azán atọ̀n godo.’ Enẹwutu, degbe dọ yọdò lọ ni yin ṣiṣọ́ kakajẹ azán atọ̀ntọ gbè, na devi etọn lẹ nikaa wá fìn in bo dọna gbẹtọ lẹ dọ, ‘Ewọ ko yin finfọn sọn oṣiọ lẹ mẹ!’ bọ mẹbublu godo mẹ tọn ehe nasọ ylanhu tintan tọn.” Pilati gblọnna yé dọmọ: “Mì tindo nuhọ́tọ lẹ. Mì yì bo ṣọ́ ẹ dile mì sọgan do.” Yé sọ wà dile e dọ do pẹpẹ.—Mat. 27:62-66.

⁹ Oṣiọ Jesu tọn yin dìdì do yọdò de mẹ, he yin kùnkùn do osó mẹ bọ zannu daho de yin súsú do e nù. Yọdò enẹ mẹ wẹ sinsẹ̀ngán Ju lẹ tọn lẹ jlo dọ oṣiọ Jesu tọn ni nọ bo gbọṣi finẹ kakadoi. Ṣigba, linlẹn Jehovah tọn gbọnvo pete na linlẹn yetọn. To whenue Malia Magdaleni po Malia devo po wá yọdò lọ kọ̀n to azán atọ̀ntọ gbè, yé doayi e go dọ zannu lọ ko yin didesẹ bọ angẹli de to aisinsin to e ji. Angẹli lọ dọna yọnnu lọ lẹ nado pọ́n yọdò lọ mẹ dọ nude ma to e mẹ. Angẹli lọ dọmọ: “E ma tofi, na e ko yin finfọn.” (Mat. 28:1-6) Jesu tin to ogbẹ̀!

10. Kunnudenu tẹwẹ Paulu na he dohia dọ Jesu ko yin finfọnsọnku?

¹⁰ Nujijọ he wá aimẹ to azán 40 he bọdego lẹ mẹ yin kunnudenu he họnwun dọ Jesu ko yin finfọnsọnku. Apọsteli Paulu basi bladopọ kunnudenu ehelẹ tọn to whenue e kanwehlan Kọlintinu lẹ dọmọ: “Dopo to onú tintan he yẹn zedo alọmẹ na mì lẹ mẹ wẹ enẹ he yẹnlọsu mọyi, dọ Klisti kú na ylando mítọn lẹ dile Owe-wiwe lẹ dọ do; podọ ewọ yin dìdì, mọwẹ, dọ e ko yin finfọn to azán atọ̀ntọ gbè dile Owe-wiwe lẹ dọ do; podọ e sọawuhia Kefa, enẹgodo, omẹ wiawe lẹ. Enẹgodo, e sọawuhia nuhe hugan mẹmẹsunnu fowe-kanweko to ojlẹ dopo mẹ, mẹhe suhugan yetọn gbẹ́ pò to ogbẹ̀ kakajẹ din, ṣigba delẹ ko damlọn to okú mẹ. Enẹgodo, e sọawuhia Jakọbu, enẹgodo apọsteli lẹpo; ṣigba to godo mẹ pete, e sọawuhia yẹnlọsu ga taidi mẹhe yè ji jẹnukọnna ojlẹ etọn.”—1 Kọl. 15:3-8.

11. Naegbọn mí sọgan dọ dọ fọnsọnku Jesu tọn wá aimẹ “dile Owe-wiwe lẹ dọ do”?

¹¹ Whẹwhinwhẹ́n tintan he wutu mí do yọnẹn dọ Jesu yin finfọnsọnku wẹ yindọ fọnsọnku etọn wá aimẹ “dile Owe-wiwe lẹ dọ do.” Ohó Jiwheyẹwhe tọn ko dọ dọdai fọnsọnku enẹ tọn. Di apajlẹ, Davidi wlan dọ “mẹwiwe” tintan Jiwheyẹwhe tọn ma na yin jijodo Yọdò mẹ. (Hia Psalm 16:10.) To Pẹntikọsti 33 W.M., apọsteli Pita yí dọdai enẹ zan gando Jesu go bo dọmọ: “[Davidi] mọ jẹnukọn bo dọho gando fọnsọnku Klisti tọn go, dọ e ma na yin gbigbẹdai do Hadẹs mẹ mọjanwẹ agbasalan etọn ma na mọ gbigble.”—Owalọ 2:23-27, 31.

12. Mẹnu lẹ wẹ mọ Jesu to fọnsọnku etọn godo?

¹² Whẹwhinwhẹ́n awetọ he wutu mí do yọnẹn dọ Jesu yin finfọnsọnku wẹ yindọ mẹsusu wẹ dekunnu fọnsọnku etọn tọn. To whenue Jesu yin finfọnsọnku, hugan azán 40 wẹ e yizan nado do ede hia devi etọn lẹ to jipa he mẹ yọdò lọ tin te mẹ, to aliho he yì Emausi ji podọ to fidevo lẹ. (Luku 24:13-15) To nujijọ enẹlẹ whenu, e dọhona omẹ taun taun delẹ taidi Pita, podọ na pipli delẹ. Na nugbo tọn, to fọnsọnku Jesu tọn godo, e sọawuhia gbẹtọgun de he bẹ gbẹtọ 500 linlán hẹn! Kunnudenu he yin nina gbọn mẹsusu he yí nukun yetọn do mọ nujijọ ehelẹ dali ma sọgan yin gbigbẹdai.

13. Nawẹ zohunhun he devi lẹ tindo dohia dọ yé kudeji dọ Jesu ko yin finfọnsọnku gbọn?

¹³ Whẹwhinwhẹ́n atọ̀ntọ he wutu mí kudeji dọ Jesu yin finfọnsọnku wẹ yindọ devi etọn lẹ yí zohunhun do lá fọnsọnku etọn. Na devi lẹ yí zohunhun do lá fọnsọnku Klisti tọn wutu, yé pehẹ nukundiọsọmẹ,  yasanamẹ, po okú po. Eyin oklọ de wẹ e yin dọ Jesu yin finfọnsọnku, naegbọn Pita do ze ogbẹ̀ ede tọn do owù mẹ nado lá fọnsọnku Klisti tọn na sinsẹ̀ngán he gbẹwanna Jesu bo kàn ayiha na ewọ nido yin hùhù lẹ? Na Pita po devi he pò lẹ po kudeji mlẹnmlẹn dọ Jesu to ogbẹ̀ bo to anadena azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ wutu wẹ. Humọ, fọnsọnku Jesu tọn na jide devi etọn lẹ dọ yelọsu na yin finfọnsọnku. Di apajlẹ, Stefani kú po nujikudo lọ po dọ fọnsọnku oṣiọ lẹ tọn de na tin.—Owalọ 7:55-60.

14. Naegbọn hiẹ do yise dọ Jesu to ogbẹ̀?

¹⁴ Whẹwhinwhẹ́n ẹnẹtọ he wutu mí do yọnẹn dọ Jesu yin finfọnsọnku wẹ yindọ mí tindo kunnudenu he dohia dọ ewọ ko to gandu todin taidi Ahọlu bosọ yin Ota agun Klistiani tọn. Enẹwutu wẹ agun nugbo Klistiani tọn do to jijideji. Be ehe sọgan yọnbasi, eyin Jesu ma ko yin finfọnsọnku ya? Na nugbo tọn, e yọnbasi dọ mí ma na sèhó gando ewọ go gbede, eyin e ma ko fọnsọnku. Ṣigba, mí tindo whẹwhinwhẹ́n dolido lẹ nado yise dọ Jesu to ogbẹ̀ bo to hihọ́-basina mí bosọ to anadena mí dile mí to wẹndagbe lọ lá lẹdo aihọn pé.

15. Naegbọn fọnsọnku Jesu tọn nọ na mí adọgbigbo nado dọyẹwheho?

¹⁵ Fọnsọnku Jesu tọn nọ na mí adọgbigbo nado dọyẹwheho. Na owhe 2 000, kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko yí avùnhonu susu zan nado doalọtena wẹndagbe lọ lilá, taidi atẹṣiṣi, mẹṣanko, danuwiwa gbẹtọgun lẹ tọn, alọhẹndotenamẹ, yasanamẹ, po mẹhuhu po. Etomọṣo nudepope, yèdọ ‘avùnhonu depope he yin yiyizan do mí go’ ma ko hẹnalọdotena azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn po gbẹtọ lẹ hinhẹn zun devi po tọn. (Isa. 54:17) Mí ma nọ dibuna afanumẹ Satani tọn lẹ. Jesu tin po mí po, bo to godonọna mí dile e dopà etọn do. (Mat. 28:20) Mí tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo ma nado dibu, na depope he kẹntọ mítọn lẹ na tlẹ dovivẹnu sọ̀, yé ma sọgan bọ onù mítọn do gbede!

16, 17. (a) Nawẹ fọnsọnku Jesu tọn dohia dọ nuhe e plọnmẹ lẹ yin nugbo gbọn? (b) Sọgbe hẹ Johanu 11:25, huhlọn tẹwẹ Jiwheyẹwhe ko na Jesu?

¹⁶ Fọnsọnku Jesu tọn dohia dọ nuplọnmẹ etọn lẹpo yin nugbo. Paulu wlan dọ eyin Klisti ma ko yin finfọnsọnku, be ovọ́ wẹ nuyise po yẹwhehodidọ Klistiani lẹ tọn po yin. Weyọnẹntọ he nọ basi zẹẹmẹ do Biblu ji de wlan dọmọ: “Eyin Klisti ma yin finfọnsọnku, . . . be Klistiani lẹ yin titafú taun, bo yin kiklọ to aliho he ylan hugan mẹ.” Eyin Jesu ma fọnsọnku wẹ, kandai owe Wẹndagbe tọn lẹ na ko lẹzun otàngblo de he dọho gando dawe dagbe podọ nuyọnẹntọ de go, he yin hùhù gbọn kẹntọ etọn lẹ dali. Ṣigba Klisti fọnsọnku nugbonugbo, bọ ehe dohia dọ nuhe e plọnmẹ lẹpo yin nugbo, kakajẹ nuhe e dọ gando sọgodo go lẹ ji.—Hia 1 Kọlintinu lẹ 15:14, 15, 20.

¹⁷ Jesu dọmọ: “Yẹn wẹ fọnsọnku po ogbẹ̀ po. Ewọ he do yise hia to yẹn mẹ, eyin ewọ tlẹ kú, e na gọwá ogbẹ̀.” (Joh. 11:25) Hodidọ homẹmiọnnamẹ tọn ehe na mọ hẹndi dandan. Jehovah ko na huhlọn Jesu nado fọ́n mẹhe na nọgbẹ̀ to olọn mẹ lẹ sọnku, podọ nado hẹn gbẹtọ liva susu he tindo todido nado nọgbẹ̀ to aigba ji lẹ gọwá ogbẹ̀. Avọ́sinsan ovẹsè tọn he Jesu basi po fọnsọnku etọn po dohia dọ okú ma nasọ tin ba. Be ehe yinyọnẹn ma na mí huhlọn nado yí adọgbigbo do doakọnna whlepọn depope he mí na pehẹ etlẹ yin dehe sọgan dekọtọn do okú mẹ ya?

18. Nujikudo tẹwẹ fọnsọnku Jesu tọn na mí?

¹⁸ Fọnsọnku Jesu tọn na mí nujikudo dọ mẹhe to aigba ji lẹ na yin whẹdana sọgbe hẹ nujinọtedo owanyinọ Jehovah tọn lẹ. To whenue Paulu to hodọna pipli he bẹ sunnu  po yọnnu lẹ po hẹn de to Atẹni hohowhenu tọn, e dọmọ: “[Jiwheyẹwhe] lẹn nado dawhẹna mẹhe nọ nọ̀ aigba ji lẹ to dodo mẹ gbọn dawe de he e ko de dali, e ko sọ na jide gbẹtọ lẹpo to enẹ mẹ dọ e ko fọ́n ẹn sọn oṣiọ lẹ mẹ.” (Owalọ 17:31) Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe wẹ de Jesu taidi whẹdatọ, podọ mí sọgan deji dọ ewọ na dawhẹ jijlọ bo na do owanyi hia to whẹdida etọn mẹ.—Hia Isaia 11:2-4.

19. Etẹwẹ yise tintindo to fọnsọnku Klisti tọn mẹ nọ whàn mí nado wà?

¹⁹ Yise tintindo to fọnsọnku Jesu tọn mẹ nọ whàn mí nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn. Eyin ewọ ma kú okú avọ́sinsan tọn bosọ yin finfọnsọnku wẹ, mí ma na penugo gbede nado tọ́n sọn whẹgbledomẹ ylando po okú po tọn si. (Lom. 5:12; 6:23) Eyin Jesu ma ko fọnsọnku wẹ, mílọsu sọgan nọ dọ dọ: “Mì gbọ mí ni dù bo nù, na osọ wẹ mí na kú.” (1 Kọl. 15:32) Ṣigba, mí ma nọ ze ayiha do gbẹdudu aihọn tọn lẹ ji. Kakatimọ, mí nọ ylọ todido fọnsọnku tọn dọ nujọnu bosọ tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado nọ hodo anademẹ Jehovah tọn to onú lẹpo mẹ.

20. Nawẹ fọnsọnku Jesu tọn do kiklo Jiwheyẹwhe tọn hia gbọn?

²⁰ Fọnsọnku Klisti tọn yin kunnudenu he dutomẹji de bo do kiklo Jehovah tọn hia, yèdọ “ahọsumẹtọ mẹhe to dindin in vẹkuvẹku lẹ tọn.” (Heb. 11:6) Lehe huhlọn po nuyọnẹn he Jehovah yizan nado fọ́n Jesu sọnku bo na ẹn ogbẹ̀ jọmaku to olọn mẹ po jiawu do sọ! Humọ, Jiwheyẹwhe dohia dọ emi penugo nado hẹn opagbe Emitọn lẹpo di. Ehe bẹ dọdai Jiwheyẹwhe tọn de hẹn, he dohia dọ “okún” vonọtaun de na yí adà titengbe de wà nado didẹ whẹho he gando mẹhe jẹ nado yin nupojipetọ wẹkẹ lọ tọn go. Whẹpo dọdai ehe nido mọ hẹndi, Jesu dona kú bo yin hinhẹngọwa ogbẹ̀.—Gẹn. 3:15.

21. Ale tẹwẹ todido fọnsọnku tọn na hẹnwana we?

²¹ Be e ma jẹ dọ mí ni dopẹna Jehovah, mẹhe wleawu todido dejidego fọnsọnku tọn na mí ya? Owe-wiwe lẹ na mí jidide dọmọ: “Mì pọ́n! Gòhọ Jiwheyẹwhe tọn tin to gbẹtọvi lẹ dè, ewọ nasọ nọhẹ yé, yé nasọ yin omẹ etọn lẹ. Podọ Jiwheyẹwhe lọsu na tin po yé po. Ewọ nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ̀ sọn nukun yetọn mẹ, okú ma nasọ tin ba, mọjanwẹ aluẹmẹninọ kavi avi kavi awufiẹsa ma nasọ tin ba. Onú hoho lẹ ko juwayi.” Mẹde wẹ do todido jiawu enẹ hia apọsteli nugbonọ Johanu bo dọna ẹn dọmọ: “Kanwe, na ohó ehelẹ tindo jidide bo yin nugbo wutu.” Mẹnu wẹ do osọhia gbọdo ehelẹ hia Johanu? Jesu Klisti he yin finfọnsọnku lọ wẹ.—Osọ. 1:1; 21:3-5.