Ala o mambo mena me

Ala o ebambu a mongo

Mo̱ o ta o bia nika e?

Mo̱ o ta o bia nika e?

O sumo te̱ Bibe̱l njika mboṅ di be̱nno̱ ná Bonaisrael ba ta bakom o Egipto e?

Bibe̱l e malangwa ná ombusa Bonamidian walane̱ Yose̱f o Egipto, sango ao Yakob na mbia mao basumwe̱ o Kanaan bala o Egipto. Ba boki nde o mundi ma Gose̱n, o Du la mo̱pi ma Nil. (Bbot. 47:1, 6) Bonaisrael ba ta “ba to̱ndo̱ bwambi, ba timba ngińa.” Bonaegipto ba bo so̱ Bonaisrael bo̱ngo̱ jita, ba ńakisane̱ babo̱ o timba bakom.​—Bbu. 1:7-14.

Bamisan bō̱ ba we̱nge̱ ba ta ba yo̱ye̱ min myango ma Bibe̱l, ba kwala ná me nde myango ma maso̱mandala. Nde mboṅ ye i malee̱ ná mbot’a Sem * e ta bakom o Egipto ńa kwaṅ.

K’eyembilan bamuwaso ba so̱i milongi ma kwaṅ mena mi ta mi ko̱to̱me̱ wuma iwo̱ o pongo a Egipto. Mubied’a Bibe̱l mō̱ John Bimson a kwali ná mboṅ ye i malee̱ ná ba so̱i buka 20 ma mabo̱to̱ ma milongi ma kwaṅ ma mbot’a Sem o pongo a Egipto. Mubied’a myango ma Egipto James K. Hoffmeier pe̱ a kwali ná: “O pambo a ponda ńa 1800 nate̱na 1540 B.P.A., Egipto e ta nde wuma yena mbot’a Sem ńa mbe̱ng’a Asia [nika ńe nde wuma mbia ma Yakob mu tano̱ mu wa] e tano̱ e to̱ndo̱ wala.” A bati pe̱ ná: “Nin pambo a ponda e te̱nge̱ne̱ nde ni ńa bambambe̱ ba Israel, ńe pe̱ nde mulemlem na ni ni tilabe̱ o kalat’a Bebotedi ponda Abraham, Isak, na Yakob balono̱ o Egipto o wasa da, madiba na sanj’a bewudu.”

Mboṅ ipe̱pe̱ i so̱be̱ o mikondo ma Egipto. M’bo̱m ma kalati mō̱ ma 2000-1600 B.P.A. mu ta mu be̱ne̱ mina ma bakom bena ba boli ebolo o ndabo po̱ o mikondo ma Egipto. Buka 40 ma ma mina me nde ma mbot’a Sem. Ba bakom ba ta nde ba bola ebolo ka bipedi, balonge̱ mabato to̱ babole̱ bebolo ba ntu. Hoffmeier a kwali ná: “Yete̱na buka mwane̱i ma bato ba mbot’a Sem ba ta ba bola ebolo o bolongi bō̱ o Thebaid [o mikondo ma Egipto], nik’e mapula nde kwala ná muso̱ngi mabu o Egipto, sepo̱n o su la Du la Nil, mu ta bonde̱ne̱.”

Ńamuwaso David Rohl a tili ná mina mō̱ ma bakom me o mu m’bo̱m ma kalati “me nde bowan na mina ma maso̱be̱ o Bibe̱l.” K’eyembilan, mu m’bo̱m ma kalati mu ta mu be̱ne̱ mina me mbombo na mina ka Isakar, Ase̱r, na Sifra. (Bbu. 1:3, 4, 15) David Rohl a kwese̱ na ben byala ná: “Nika ńe nde mboṅ ni bam ná Bonaisrael ba ta bakom o Egipto.”

Mubied’a Bibe̱l Bimson a kwali ná: “Myango mi masue̱le̱ nje Bibe̱l e makwalano̱ jombwea mikoma o Egipto na Bebusedi.”

^ par. 4 Sem a ta nde mō̱ ńa bana ba Noa balalo. Oteten a mbot’a Sem o be̱n bato ba Elam, ba Asiria, bato ba Kaldea baboso, Bonaisrael, bato ba Siria, na matumba ma ńai na ńai ma Arabia.