Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Xiñee naquiiñeʼ guni respetar gunaa ni gudixhe Dios gaca xaíque stiʼ

Xiñee naquiiñeʼ guni respetar gunaa ni gudixhe Dios gaca xaíque stiʼ

Xiñee naquiiñeʼ guni respetar gunaa ni gudixhe Dios gaca xaíque stiʼ

«Hombre nga xaíque sti gunaa.» (1 COR. 11:3)

1, 2. 1) Xi diidxaʼ biquiiñeʼ Pablu para guníʼ tuu nga gudixhe Jiobá gaca xaíque. 2) Xi guendarinabadiidxaʼ zacábinu lu tema riʼ.

 APÓSTOL Pablu guníʼ ca diidxaʼ riʼ para guzeeteʼ de ni gudixhe Jiobá gaca xaíque: «Cristu nga xaíque sti irá hombre, [...] ne Dios nga xaíque sti Cristu» (1 Cor. 11:3). Lu tema gudídinu ca bidúʼyanu nabé rusisaca Jesús guzuubaʼ stiidxaʼ Jiobá casi Xaíque stiʼ ne riéchebe ora gúnibe ni. Laaca bidúʼyanu naquiiñeʼ guzuubaʼ ca hombre stiidxaʼ Jesús. Ne laaca bizíʼdinu cásica modo guca Jesús nadóʼ ne binni, gunnaxhiibe laacaʼ, biabe laacaʼ ne bizaaláʼdxibe laacaʼ, zacaca naquiiñeʼ gaca ca xpínnibe ne binni ne jmaruʼ si ne xheelacaʼ.

2 Yanna, ñee nuu tuuxa ni naquiiñeʼ guzuubaʼ ca gunaa ca stiidxaʼ la? Nuu pue, apóstol Pablu laaca guníʼ: «Hombre nga xaíque sti gunaa». Ximodo naquiiñeʼ guʼyaʼ ti gunaa xpinni Cristu ca diidxaʼ ca yaʼ. Ñee naquiiñeʼ gúnibe ni na ca diidxaʼ ca neca cadi xpinni Cristu xheelabe la? Ñee riníʼ nga qué zanda guiníʼ ti gunaa xi zanda gaca lu xquendaxheelaʼ la? Ne xi naquiiñeʼ guni ti gunaa para gusisácacabe laa.

«Chiguneʼ tobi ni gacané laabe»

3, 4. Xi ribeendú ca guendaxheelaʼ ca ora ruzuubacaʼ stiidxaʼ ni gudixhe Dios gaca xaíque sticaʼ.

3 Rihuínnica Dios nga gudixhe gaca hombre xaíque stiʼ gunaa. Bizáʼ si Jiobá Adán guníʼ sicaríʼ: «Cadi galán diʼ chuʼ hombre stubi si. Chiguneʼ tobi ni gacané laabe, biáʼsipeʼ para laabe». De raqué bizaʼbe Eva. Nabé biecheʼ Adán purtiʼ gupa laabe casi xcompañera ne ni gucané laa, ngue runi guníʼ ca diidxaʼ riʼ: «Ndiʼ huaxa naca de dxita stiʼ ca dxita ladeʼ ne beela de beela ladeʼ» (Gén. 2:18-24). Adán ne Eva ñanda ñácacaʼ bixhoze ne jñaa guiráʼ binni ni qué nuchee ni nibani lu guidubi naca Guidxilayú ne ñuucaʼ nayecheʼ ndaaniʼ ti paraísu sin qué ñuu dxi ñáticaʼ.

4 Cumu bidxiidéchecabe Jiobá la? maʼ qué ñuucabe galán cásica guyuucabe ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén (biindaʼ Romanos 5:12). Neca guca nga la? qué nusaana diʼ Dios de ñuuyaʼ hombre casi xaíque stiʼ gunaa. Ne dede yanna naquiiñeʼ ganna ca guendaxheelaʼ ca nuu tu naca xaíque sticaʼ, ne pa guzuubacabe stiidxaʼ xaíque stícabe la? zatadxí ladxidóʼcabe ne ziuucabe nayecheʼ. Zanda guininu riuu ca guendaxheelaʼ ca nayecheʼ cásica guyuu Jesús guibáʼ, bizuubabe stiidxaʼ Bixhózebe ne guyuube nayecheʼ nezalú guiráʼ dxi (Pro. 8:30). Cumu gulené hombre donda la? qué zanda diʼ gácabe ti xaíque ni qué zuchee ora gabi xheelaʼ xi naquiiñeʼ guni nin ca gunaa ca qué zanda guni guiráʼ ni gábibe laa sin guchee. Peru ora guirópacabe gúnicabe stipa pur gúnicabe dxiiñaʼ ni nexheʼ gúnicabe jneza la? ribánicabe jma nayecheʼ que ca guendaxheelaʼ ni nuu yanna riʼ.

5. Xiñee cadi naquiiñeʼ guʼyaʼ ca guendaxheelaʼ ca conseju stiʼ Romanos 12:10 casi guendariguite.

5 Para ganda chuʼ ca guendaxheelaʼ ca nayecheʼ, naquiiñeʼ gúnicabe ni na conseju ni gucuá para guiráʼ xpinni Cristu ra na: «Laganaxhii saa casi enda biʼchiʼ, cada tobi usisaca stobi ne cadi laca laa» (Rom. 12:10). Laaca naquiiñeʼ chinanda guirópacabe conseju riʼ: «Lagaca nachaʼhui ne stobi, ne lailaselaʼdxi saa. Laguni perdonar saa» (Efe. 4:32).

Ora cadi Testigu xheelaʼ tuuxa

6, 7. Xi zabeendú ti gunaa xpinni Cristu pa guni respetar xheelaʼ ni cadi Testigu, casi xaíque.

6 Nuu guendaxheelaʼ qué runi tobi de laacaʼ ni na Jiobá; ne jma stale biaje hombre ca nga qué runi ni na Jiobá. Xi naquiiñeʼ guni gunaa ca óraca yaʼ. Biblia na: «Hermana caʼ, lauzuuba stiidxa xheela tu, purti pa nuu de laaca qué runi cre stiidxa Cristu la? zándaca iguudxi ra guʼya runi xheela jneza ne runi respetar laa. Ne zacá cadi naquiiñe iníʼ pe tu para ucuudxi tu laacaʼ» (1 Ped. 3:1, 2).

7 Casi maʼ bidúʼyanu ca, Stiidxaʼ Dios caguu gana ca gunaa xpinni Cristu ni napa xheelaʼ ni cadi Testigu guzuubacaʼ stiidxaʼ xheelacaʼ, casi xaíque. Xi zándaca cueendúcabe yaʼ. Zándaca guiníʼ ique hombre ca xiñee galán xpiaʼ xheelaʼ, ne nga gucaa laa chuulaʼdxiʼ guiziidiʼ cani runi crebe ne gaca xpinni Cristu.

8, 9. Xi naquiiñeʼ guni ti gunaa xpinni Cristu pa qué guchaa xheelaʼ modo laa neca nacháʼhuibe ne laa.

8 Peru, xi guni gunaa ca pa qué guchaa xheelaʼ modo laa yaʼ. Stiidxaʼ Dios na neca gaca nagana para guibaninebe xheelabe naquiiñeʼ gúnibe stipa pur gusihuínnibe ca guenda ni napa ca xpinni Cristu, casi guendarannaxhii. Lu 1 Corintios 13:4 na «pa nadxii lu stobi la? qué zadxiichi né gá lu laa», ni caníʼ textu ca nga naquiiñeʼ guni huantar binni ora gucheené stobi laa. Nga runi, ca gunaa ni maʼ bichaganáʼ naquiiñeʼ gánnacaʼ ximodo gudxiilucaʼ ca guendanagana guidxaagalucaʼ ne guendarannaxhii ne cadi guidxiichicaʼ, cadi gudxiibacaʼ laca laacaʼ, sínuque gácacaʼ nadóʼ (Efe. 4:2). Espíritu santu stiʼ Dios zanda gacaneni ca gunaa Testigu gusihuínnicaʼ ca guenda ni naquiiñeʼ gapa ti xpinni Cristu neca guidxaagalucaʼ guendanagana.

9 Sicaríʼ bicaa apóstol Pablu: «Guiráʼ cosa zanda guneʼ purtiʼ cudii Dios poder naa» (Fili. 4:13NM). Zacaca zanda gacané espíritu santu ca gunaa xpinni Cristu para gúnicaʼ xiixa ni qué ñanda ñúnicaʼ pur stipa si sticaʼ. Nga runi, pa nabé naduxhuʼ xheelabe zándaca gaca nagana gucueezabe laabe de guquíxebe laa ni guni laabe. Peru Biblia rudii conseju riʼ guiranu: «Neca uchee né cabe laatu, cadi uquixe tu ni laacabe [...] purti cá ni lu Xquiʼchi [Jiobá] ra na be: Xcuenta nuu ni, ne naa uquixe ni laacabe» (Rom. 12:17-19). Laaca rábini laanu: «Laguuya gá qué chi uquixe tu ni guni binni laatu, sínuque lagaca nachaʼhui ne irá hermanu, ne zaqueca cani qué runi cre» (1 Tes. 5:15). Dxandíʼ, espíritu santu ca zanda gacané laanu gúninu xiixa ni qué zanda gúninu laasinu. Nga runi, naquiiñeʼ guinábanu Dios gudii laanu espíritu santu stiʼ.

10. Xi biʼniʼ Jesús ora biʼniʼ binni laa xiixa ni cadi jneza ne gúdxicaʼ laabe diidxaʼ feu.

10 Jesús bisaana ti ejemplu nabé sicarú para laanu. Guidúʼyanu xi bíʼnibe ora biʼniʼ binni laabe xiixa ni cadi jneza ne gúdxicaʼ laabe diidxaʼ feu. Lu 1 Pedro 2:23 zeeda ca diidxaʼ riʼ: «Ne ora uluu dí cabe laabe, qué niguu dí be laacaʼ. Ne ora ucaná be, qué ñabi be laaca gapa gá si ca laacaʼ, sínuque bisaana be irá ni lu ná Dios ti laa ruuya irá cosa jneza». Biblia cayabi guiráʼ ca xpinni Cristu galán gúnicaʼ casi biʼniʼ Jesús ne cadi guidxiichicaʼ ora guni binni laacaʼ xiixa. Laaca cayábini laanu gácanu nachaʼhuiʼ ne cadi gudxíʼbanu laca laanu. Laaca caniʼni: «Neca uchee né binni laatu, cadi uquixe tu ni laacaʼ, ne pa cuʼ dí ca laatu, cadi cuʼ dí tu laacaʼ» (1 Ped. 3:8, 9).

Ñee qué zanda guiníʼ ti gunaa xiixa lu xquendaxheelaʼ la?

11. Xi dxiiñaʼ risaca maʼ gucuaa stale gunaa.

11 Ñee riníʼ nga qué zanda guiníʼ ti gunaa xi zanda gaca ndaaniʼ familia stiʼ o lu xcaadxi cosa la? Coʼ. Xiñee rininu zacá yaʼ. Purtiʼ cásica bidii Jiobá caadxi dxiiñaʼ risaca ca hombre zaqueca bidiibe ni ca gunaa. Guiníʼ íquesinu pabiáʼ risaca dxiiñaʼ bidiibe guiráʼ gunaa ni nuu lade 144,000 binni ni chigaca rey ne ni ruzaaquiʼ guʼxhuʼ guibáʼ ni chiguni mandar ca binni ni guibani lu Guidxilayú riʼ, ne zúnicabe ni modo gabi Cristu laacabe (Gál. 3:26-29). Nga rusihuinni maʼ bidii Jiobá ti dxiiñaʼ nabé risaca ca gunaa ndaaniʼ xquidxi.

12, 13. Bizeeteʼ ti ejemplu ni gusihuinni guyuu gunaa ni gudixhená dxi bibani ca xpinni Dios de dxiqué.

12 Guietenaláʼdxinu guyuu gunaa ni gudixhená lade ca xpinni Dios ni bibani dxiqué. Ne lu Joel 2:28, 29 guníʼ Jiobá ca diidxaʼ riʼ: «Zusabaʼ Espíritu stinneʼ luguiáʼ stale binni, ne ca xiiñitu hombre ne gunaa zaguixhenacaʼ. [...] Ca dxi que zucheecheʼ Espíritu stinneʼ luguiáʼ cani runi xhiiñaʼ, hombre ne gunaa».

13 Lu saa stiʼ Pentecostés ni guca lu iza 33, bidagulisaa ti gayuaa gande discípulo stiʼ Jesús lu guiropa pisu stiʼ ti yoo ndaaniʼ guidxi Jerusalén. Raqué bisaba Jiobá espíritu santu stiʼ luguiáʼ guirácabe, cásica hombre zaqueca gunaa. Ngue runi, gunda guníʼ Pedru ca diidxaʼ ni bizeeteʼ Joel ni riguixhená que ne guniʼbe cayaca ni na cani luguiáʼ ca binni ni nuu raqué, cásica hombre zaqueca gunaa. Laabe guniʼbe: «Cayaca ni bicaa profeta Joel chiqué ra na: Na Dios: “Zadxiña dxi ucheeche Espíritu stinne luguiá stale binni. Zusinié ca xiñi gaana tu ne ca xiñi dxaapa tu [...]. Ca dxi que zucheeche Espíritu stinne luguiá cani runi xhiiñaʼ, hombre ne gunaa, ne zaníʼ ca ni gabe laacaʼ”» (Hech. 2:16-18).

14. Xi dxiiñaʼ nabé risaca biʼniʼ ca gunaa ni bibani lu primé siglu que para gunda bidale ca xpinni Cristu.

14 Lu primé siglu que, ca gunaa que bíʼnicaʼ ti dxiiñaʼ nabé risaca para gunda bidale ca xpinni Cristu. Bicheechecabe stiidxaʼ Reinu stiʼ Dios ne bíʼnicabe xcaadxi dxiiñaʼ para gunda bireeche diidxaʼ (Luc. 8:1-3). Casi lu carta ni bicaa Pablu ra nuu ca xpinni Cristu de Roma bizeetebe de Febe ne guniʼbe «runi [...] dxiiña lade cani runi cre Cristu ni nuu ndaani guidxi Cencrea». Ne ora biseendabe diuxi para xcaadxi xpinni Cristu ni cadi cusaana de guniné laabe xhiiñaʼ Dios bizeetebe de xcaadxi gunaa xpinni Cristu casi «hermana Trifena ne hermana Trifosa ni runi xhiiña Señor». De raqué guniʼbe: «Laudii diuxi [...] hermana Pérsida ni nadxii nu. Nabé huayuni be xhiiña Señor» (Rom. 16:1, 12).

15. Ximodo racané ca gunaa chuʼ jma binni ndaaniʼ xquidxi Dios yanna riʼ.

15 Lade jma de gadxe millón de cani rucheeche ca diidxaʼ nacubi ne galán yanna riʼ, nuu stale gunaa de gadxé gadxé iza (Mat. 24:14). Stale de ca gunaa ca nácacaʼ precursora, misionera ne betelita. Rihuinni dxíchica cayaca ni na ca diidxaʼ ni guníʼ rey David: «Jiobá peʼ guníʼ; nabé stale gunaa nga cucheecheʼ ca diidxaʼ nacubi ne galán ca» (Sal. 68:11). Ca diidxaʼ ca rusihuínnicani nabé rusisaca Dios dxiiñaʼ ni runi ca gunaa ni naca xpínnibe ora rucheechecaʼ ca diidxaʼ nacubi ne galán ne racanecaʼ gaca ni naguixhe íquebe. Nga runi, ora rinabaʼ Jiobá laacabe guzuubacabe stiidxaʼ ni naca xaíque stícabe la? cadi cayabibe laacaʼ guyadxísicaʼ sin guiniʼcaʼ ximodo zanda gaca xiixa cosa.

Chupa gunaa ni guniʼcaʼ ni riníʼ íquecaʼ

16, 17. Ximodo rusihuinni ejemplu stiʼ Sara zanda guiníʼ ca gunaa ca xi zanda gaca lu xquendaxheelacaʼ.

16 Pa rudii Jiobá ca gunaa ca stale guenda, ñee cadi jneza nga gabi hombre xheelaʼ xi chiguni ante quixhe ique guni xiixa cosa risaca la? Jneza gúnibe ni. Biblia ruzeeteʼ de caadxi gunaa ni guniʼcaʼ xi riníʼ íquecaʼ ne bíʼnicaʼ xiixa sin ñanna xheelacaʼ. Guidúʼyanu chupa ejemplu.

17 Sara qué nusaana de ninabaʼ xheelaʼ, Abrahán, guiladxi sti gunaa ni gulezané ne xiiñiʼ de ralídxicaʼ, purtiʼ maʼ cadi cayápacabe respetu laacaʼ. Nécapeʼ qué ñuulaʼdxiʼ Abrahán ni gúdxibe laa que, Dios gadxé modo guníʼ ique ngue runi gúdxibe Abrahán: «Cadi guiníʼ íqueluʼ cadi jneza ni cayabi Sara lii guʼnuʼ ne hombrehuiiniʼ ca ne esclava stiluʼ. Bicaadiaga laabe» (Gén. 21:8-12). Abrahán bizuubaʼ stiidxaʼ Jiobá ne biʼniʼ ni gunabaʼ Sara laa.

18. Pora nga guníʼ ique Abigail guni xiixa nagueendaca.

18 Yanna guininu de Abigail, xheelaʼ Nabal, ti hombre ni nabé gupa bueltu ne gupa stale clase maniʼ. Guidúʼyanu xi bizaaca dxi cuxooñelú David ne ca xpinni de Rey Saúl, hombre ni nabé gupa envidia laabe que. David ne ca xpinni gudíxhecaʼ campamentu sticaʼ gaxha de ra nuu ca dendxuʼ stiʼ Nabal ne gúpacaʼ laacame sin ninábacaʼ laabe nin tobi. Peru hombre que nabé «naduxhuʼ ne runi guendaquéiquiiñeʼ», ngue runi ora biseendaʼ David ca soldadu stiʼ para guinábacaʼ laabe gudiibe laacaʼ guendaró, qué ninabe «ne gudindenebe laacaʼ». Rihuinni dxíchica guca hombre que tobi «ni qué liica iquiiñeʼ» ne «nuuné guendahuati laabe». Xi biʼniʼ Abigail ora gunna ni bizaaca que yaʼ. Qué liica ñábibe xheelabe gastiʼ, «nagueendaca gucuaabe chupa gayuaa pan ne chupa jarrón vinu ne bigaaguibe gaayuʼ dendxuʼ ne laaca gucuaabe gaayuʼ medida de sea de biidxiʼ guguiʼ, ne ti gayuaa torta de pasa ne chupa gayuaa torta de duʼgaʼ ni bigaache» ne bidiibe ni David ne ca xpinni. Ñee jneza ni bíʼnibe que la? Ni bizaaca despué de ngue bisihuinni jneza ni bíʼnibe que. Biblia na «bininá Jiobá Nabal, ngue runi guti», ne despué bichaganáʼ gunaa que David (1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42).

«Gunaa ni naquiiñeʼ gusisácacabe»

19, 20. Xi pur nga zanda gusisácacabe ti gunaa.

19 Biblia nabé cusisaca ca gunaa ni maʼ bichaganáʼ ni runi ni na Jiobá. Libru stiʼ Proverbios cusisaca «ti gunaa ni nuu xpiaaniʼ ni maʼ bichaganáʼ» ne ca diidxaʼ riʼ: «Jma risácabe que biáʼ risaca ca coral. Xheelabe runi cré zanda gacanebe laa ne gastiʼ qué ziaadxaʼ laa. Biaʼ dxi nabani gunaa ca runi puru si ni galán para xheelaʼ ne qué runi ni cadi jneza. [...] Ora ruxheleruaabe riniʼbe ne guendabiaaniʼ, ne ley stiʼ guendanachaʼhuiʼ nexheʼ lu lúdxibe. Ruuyabe gapa binnilídxibe guiráʼ ni caquiiñeʼ ne cadi nachaababe. Ca xiiñibe riásacaʼ ne rábicaʼ laabe diidxaʼ sicarú; xheelabe laaca riguu naróʼ stibe» (Pro. 31:10-12, 26-28).

20 Xi pur nga zanda gusisácacabe ti gunaa yaʼ. Proverbios 31:30 caníʼ: «Ni rucaa tuuxa chuulaʼdxiʼ stobi zándaca quíteni laa, ne guendasicarú stibe zidíʼdisini, peru gunaa ni ridxibi Jiobá zusisácacabe laa». Gunaa xpinni Cristu ni ridxibi Jiobá ruzuubaʼ stiidxaʼ ni naca xaíque stiʼ, casi ruzeeteʼ Biblia: «Hombre nga xaíque sti gunaa» zaqueca «Cristu nga xaíque sti irá hombre» ne «Dios nga xaíque sti Cristu» (1 Cor. 11:3).

Gudiʼnu xquixe pur guenda bidii Dios laanu

21, 22. 1) Xi razón napa cani maʼ bichaganáʼ para gudiicaʼ xquíxepeʼ Dios. 2) Xiñee cadi naquiiñeʼ gusaana de guni respetarnu ni gudixhe Jiobá gaca xaíque. (Biiyaʼ cuadru ni zeeda lu yaza 17.)

21 Ca guendaxheelaʼ ni naca xpinni Cristu nápacaʼ stale razón para gudiicaʼ xquíxepeʼ Jiobá pur gudixhestí guendaxheelaʼ. Tobi de laani nga guibánicabe juntu, peru ni jma risaca nga gúnicabe ni na Jiobá guirópacabe (Rut 1:9; Miq. 6:8). Ni gudixhestí guendaxheelaʼ ca nánnabe xipeʼ nga caquiiñecabe para guibánicabe nayecheʼ, nga runi jma jneza nga gúnicabe ca cosa ca modo nabe. Pa gúnicabe zacá la? guendanayecheʼ stiʼ «Jiobá [...] zeeda gaca casi ti lugar ni naguidxi para laa[cabe]», neca nabánicabe ndaaniʼ guidxilayú ra nuu stale guendanagana (Neh. 8:10).

22 Ti hombre nachaʼhuiʼ la? nadxii xheelaʼ cásica nadxii laa ne qué raca naduxhuʼ ne laabe ne riene laabe. Gunaa xpinni Cristu ca racané xheelaʼ ne runi respetar laabe, ne pur nga jma rannaxhii hombre ca laa. Peru ni jma risaca ora rusihuínnicabe nácacabe ti ejemplu lu xquendaxheelacabe nga guirópacabe rusisácacabe Bixhózenu, Jiobá.

Rietenalaʼdxuʼ la?

• Ximodo rusihuinni tuuxa cayuni ni na ni gudixhe Dios gaca xaíque stiʼ.

• Xiñee naquiiñeʼ guni respetarsaa cani maʼ bichaganáʼ ca laacaʼ.

• Ximodo naquiiñeʼ gaca ti gunaa ne xheelaʼ ni cadi Testigu.

• Xiñee naquiiñeʼ gabi ti hombre xheelaʼ xi chiguni ante quixhe ique guni xiixa.

[Guendarinabadiidxaʼ stiʼ párrafo]

[Ca dibuju/foto ni zeeda lu yaza 13]

Oración ca racaneni ti gunaa ni maʼ bichaganáʼ gusihuinni ca guenda ni naquiiñeʼ gusihuinni ca xpinni Cristu

[Ca dibuju/foto ni zeeda lu yaza 15]

Nabé rusisaca Jiobá ca dxiiñaʼ ni runi ca gunaa lu xhiiñaʼ Reinu

[Cuadru ni zeeda lu yaza 17]

Xiñee risaca nga guni respetarnu cani naca xaíque

Jiobá maʼ gudixhe ti modo gaca mandar ni zanda gacané guiráʼ ca ángel ca ne binni guidxilayú. Modo gudixhe Dios gaca mandar ca racaneni binni ganna cuí guni ni jneza ora guni adorar laabe, ora gusisaca laabe ne chuʼ tobi si ne xcaadxi xpinni Cristu (Sal. 133:1).

Ca xpinni Cristu ni bibí pur espíritu santu nánnacabe Jesucristu nga Xaíque stícabe (Efe. 1:22, 23). Jesús nabé runi respetar Bixhoze, ne despué «laca zuni mandar Bixhoze be laabe, ti laa aca xaíque sti irá ni» (1 Cor. 15:27, 28). Nga runi, ni jma jneza guni ca xpinni Cristu ni maʼ bidiicaʼ laacaʼ Dios nga gúnicaʼ stipa pur guzuubacaʼ stiidxaʼ ni gudixhe Dios gaca xaíque sticaʼ ndaaniʼ neza binni ridagulisaa ne ndaaniʼ familia sticaʼ (1 Cor. 11:3; Heb. 13:17). Ne ora gúnicabe zacá la? zabeendúcabe stale cosa sicarú: ziuulaʼdxiʼ Jiobá ni cayúnicabe ne zaguu ndaayaʼ laacabe (Isa. 48:17).