Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Eaha te faufaaraa o te vai-mâ-raa?

Eaha te faufaaraa o te vai-mâ-raa?

Eaha te faufaaraa o te vai-mâ-raa?

UA RAU ta te taata taa ê faataaraa i te vai-mâ-raa. Ei hiˈoraa, ia parau te mama i ta ˈna tamaroa iti e haere e horoi i to ˈna rima e to ˈna mata, e manaˈo paha oia e e navai noa ia faarari i to ˈna nau rimarima e to ˈna utu. Mea ite aˈe râ Mama. E afai oia ia ˈna i roto i te fare pape, e horoi i to ˈna rima e to ˈna mata e te puˈa e te pape—noa ˈtu e e maniania oia!

Parau mau, e ere hoê â mau ture aveia no te vai-mâ-raa i te ao nei, e ua paari mai te taata ma te mau manaˈo rau o te vai-mâ-raa. I mutaa iho, mai te peu e mea mâ e mea naho maitai te hoê fare haapiiraa i te mau fenua e rave rahi, e tauturu ïa te reira i te mau piahi ia haamatau maitai i te vai-mâ-raa. I teie mahana, ua î roa te tahi mau aua fare haapiiraa i te pehu, e au atura ïa i te hoê faarueraa pehu, eiaha râ i te hoê vahi hautiraa aore ra faaetaetaraa tino. E te piha haapiiraa ïa? Teie ta Darren, tiai i te hoê fare haapiiraa teitei no Auteralia, i parau: “I teie nei, e ite matou i te pehu i roto atoa i te piha haapiiraa.” No te tahi mau piahi, ia faauehia ratou e “Ohi” aore ra e “Tamâ,” te faautuahia ra ïa ratou. Te fifi, oia hoi te faariro ra te tahi mau orometua haapii i te tamâraa ei ravea no te faautua.

I te tahi aˈe pae, aita te feia paari e horoa noa ra i te hiˈoraa maitai o te vai-mâ-raa, i roto anei i te oraraa o te mau mahana atoa aore ra i roto i te ao tapihooraa. Ei hiˈoraa, mea rahi te mau vahi no te taatoaraa mea repo e eita e tamâhia. Te haaviivii ra te tahi mau tapihaa i te natura. Teie râ, e ere o te mau tapihaa e te mau tapihoo iˈoa ore te tumu o te haaviiviiraa, o te taata râ. Noa ˈtu e o te nounou paha te tumu rahi o te haaviiviiraa i te ao nei e o to ˈna mau faahopearaa ahoaho e rave rahi, o te mau peu viivii atoa te tumu. Ua turu te hoê faatere rahi tahito o te Commonwealth no Auteralia i teie faaotiraa i to ˈna parauraa e: “Te haapotoraa o te mau tumu parau atoa no nia i te ea o te taatoaraa, oia ïa te tapitapiraa te taata atoa no te vai-mâ-raa.”

Noa ˈtu râ, te manaˈo ra te tahi pae e e ohipa te vai-mâ-raa na te taata taitahi e e ere râ na vera ma. Tera iho â anei?

Mea faufaa roa te vai-mâ-raa no nia i ta tatou maa—ia hoo mai anei tatou i te fare toa, ia tamaa tatou i te hoê fare tamaaraa, aore ra ia tamaa tatou i te fare o te hoê hoa. Mea titauhia te hoê ture aveia teitei no te vai-mâ-raa i ǒ i te feia e faaineine i te maa ta tatou e amu. E nehenehe te rima repo—to ratou aore ra to tatou—e faatupu i te maˈi e rave rahi. E i te mau fare maˈi ïa—i te vahi iho â râ e mea titauhia te vai-mâ-raa? Ia au i The New England Journal of Medicine, o te rima horoi-ore-hia o te mau taote e o te mau tuati paha te tahi faataaraa no te aha te feia maˈi i tupuhia ˈi i te mau haapêraa, hoê miria dala Marite hoi i te matahiti te aufauhia no te rapaau atu. E tano ia tiai tatou i te taata eiaha e haafifi i to tatou ea na roto i ta ˈna mau peu viivii.

Mea ino roa atoa ia haaviivii te hoê taata—ma te opua aore ra ma te feruri ore—i ta tatou pape. E e paruruhia anei te taata o te ori haere na te pae tahatai e o te ite atu paha i te mau patia i faaohipahia e i faaruehia e te feia rave i te raau taero e te tahi atu? Teie paha te uiraa faufaa roa ˈtu â no tatou taitahi: Te haapaohia ra anei te vai-mâ-raa i to tatou iho fare?

Te ui ra o Suellen Hoy, i roto i ta ˈna buka Chasing Dirt, e: “Mea mâ noa iho â anei tatou?” Te pahono ra oia e: “Eita paha.” Te faahiti ra oia e o te mau faufaa totiare tauiui noa te tumu rahi. Ia iti te taime o te taata i te faaea i te fare, e aufau noa ratou i te tahi atu taata no te tamâ i te fare no ratou. No reira, e ere faahou te atuaturaa i te hoê vahi mâ i te hoê ohipa e rave-na-mua-hia. “Eita vau e tamâ i te fare pape—e tamâ vau ia ˈu iho,” ta te hoê tane ïa i parau. “Noa ˈtu e mea repo to ˈu fare, mea mâ aˈe au.”

E ere noa râ te vai-mâ-raa i te hiˈoraa rapaeau. E huru oraraa maitai atoa. E huru atoa o te feruriraa e o te aau tei taaihia i ta tatou mau faufaa morare e ta tatou haamoriraa. E hiˈo mai tatou nafea.